O ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΟΥΜΠΑΣ
(24 Ιουλίου1830 – Βιέννη, 23 Μαρτίου 1900 – Βουδαπέστη)
Γράφει η ‘Εφη Αγραφιώτη
Το όνομά του είναι για τους Βιεννέζους (και όχι μόνον) συνώνυμο της προσφοράς στον πολιτισμό, κυρίως χάρη στην οικονομική συνδρομή του στην κατασκευή της χρυσοποίκιλτης αίθουσας Musikverein, μεταξύ πολλών άλλων. Ο γιος του έμπορου Στέργιου Δούμπα από το Γράμμο και της Λαρισαίας Μαρίας Κούρτη ανατράφηκε με το ιδεώδες της προσφοράς στα γράμματα και τις τέχνες. Άριστος μαθητής πρώτα, ταλαντούχο εμπορικό πνεύμα στη συνέχεια, από πολύ νέος ανεξαρτοποιήθηκε ξεκινώντας την επιχειρηματική δράση του από την αγορά ενός υφαντουργείου βαμβακιού. Παράλληλα θέλησε να τολμήσει και σε χρηματιστηριακού τύπου δραστηριότητες που είχαν ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό του πλούτου της οικογενείας του.
Ο Nikolaus Dumba ασχολήθηκε και με την πολιτική: εκλέχτηκε στην Κάτω Βουλή, διετέλεσε μέλος της Αναλογικής Αυστρο-Ουγγρικής Αντιπροσωπείας το 1874 και αργότερα διορίστηκε ισόβιος γερουσιαστής στην Άνω Βουλή. Για μεγάλο διάστημα διετέλεσε μυστικοσύμβουλος του αυτοκράτορα. Ήταν εισηγητής του προϋπολογισμού των εξωτερικών υποθέσεων της Αυτοκρατορίας, ίδρυσε τη Λαϊκή Τράπεζας Βιέννης, σε όλη τη ζωή του πρόσφερε οικονομική στήριξη σε σχολεία στους τόπους των προγόνων του, Μπλάτσι, Κοζάνη, Σέρρες, υπήρξε «ιδεολόγος μαικήνας των Τεχνών». Συνεισέφερε στην ανέγερση του αυστριακού Κοινοβουλίου, του βιεννέζικου Πανεπιστημίου, της Ακαδημίας Τεχνών, του δημαρχείου της Βιέννης, του περίφημου Καθεδρικού του Αγίου Στεφάνου της Βιέννης και βέβαια του Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης, της πασίγνωστης Musikverein.
Για την ιστορία ας προσθέσουμε ότι το «Σωματείο Μουζικφεράϊν» ιδρύθηκε το 1812 από εγκρίτους πολίτες της Βιέννης. Ο Μπετόβεν έγινε ήδη μέλος το 1814 ενώ επίτιμο μέλος ήταν και ο αυτοκράτορας της Αυστρο-Ουγγαρίας, ο οποίος μάλιστα το έθεσε υπό την αιγίδα του. Το Μέγαρο Μουσικής όμως χτίστηκε το 1870, με σχέδια του πολύ γνωστού ανά την Ευρώπη Δανού αρχιτέκτονα Θεοφίλου φον Χάνσεν και προσωπική φροντίδα του Αντιπροέδρου της Μουσικφεράϊν Νικολάου Δούμπα, ο οποίος είναι ο -σχεδόν απόλυτος- χορηγός του.
Ο Νικόλαος Δούμπας στεκόταν κοντά στη μουσική και με άλλους τρόπους: ήταν μέλος του Συλλόγου Ανδρικής Χορωδίας της Βιέννης (Wiener Maennergesang-Verein) από το 1852, πρόεδρός του από το 1865. Υπήρξε προσωπικός φίλος του Ριχάρδου Βάγκνερ, του Γιοχάνες Μπραμς και του Γιόχαν Στράους. Το παλάτι της οικογένειας Δούμπα, που βρισκόταν στη Ρίνγκστράσσε της Βιέννης, ήταν τόπος συνάντησης του καλλιτεχνικού και πνευματικού κόσμου της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας της Αυστροουγγαρίας. Πολλοί βιεννέζοι συνθέτες συνέθεσαν κομμάτια προς τιμήν του ή με την προτροπή του. Στην εξοχική κατοικία του στις όχθες του Δούναβη ο Στράους εμπνεύστηκε, συνέθεσε και πρωτοπαρουσίασε το κοσμαγάπητο Βαλς του Δουνάβεως.
Ακούστε αυτό: Anton Krahl, Dumbas Marsch
Εκδήλωση τιμής των βιεννέζων στο πρόσωπό του αποτελεί και το γεγονός ότι πέντε μέρες μετά το θάνατό του ο Δήμος αποφάσισε να μετονομάσει σε Dumbastrasse τον μεγάλο κεντρικό δρόμο μπροστά από τη Musikverein εις εκτίμηση των μεγάλων του προσφορών προς την πόλη.
Είναι πλέον βέβαιο ότι ο Δούμπας επηρέασε και χρηματοδότησε τις προσπάθειες να εκτιμηθεί και να μελετηθεί η μουσική του Σούμπερτ. Ο διευθυντής της Κρατικής Μουσικής Βιβλιοθήκης της Βιέννης Hervig Wuertz δήλωσε πριν μερικά χρόνια: Χωρίς το Δούμπα, ο Σούμπερτ θα μας ήταν σχεδόν άγνωστος. Τα λίγα διασκορπισμένα έργα του που θα υπήρχαν, θα ήταν χωρίς νόημα, χωρίς την φροντίδα της συλλογής του Δούμπα, της μεγαλύτερης σε παγκόσμιο επίπεδο.
H εξοχική κατοικία των Δούμπα
Ο Νικόλαος Δούμπας ήταν συλλέκτης χειρόγραφων του Σούμπερτ και του Μπραμς, φίλος και προστάτης μεγάλων καλλιτεχνών της Βιέννης, όπως των νέων τότε ζωγράφων Γκούσταβ Κλιμτ και Χανς Μάκαρτ, του οποίου τις σπουδές κοντά στον Τιτσιάνο είχε προηγουμένως χρηματοδοτήσει.
Ο καθηγητής Ιωάννης Τζαφέττας και η Elvira Konecny (γνωστή για τα παλαιότερα πολλά άρθρα της και την έρευνα γύρω από το έργο του Δούμπα) συνέγραψαν βιβλίο με θέμα τη ζωή και τη δραστηριότητα του μεγάλου ευεργέτη, με τίτλο “Νικόλαος Δούμπας: 100 χρόνια από τον θάνατο του μαικήνα των τεχνών και εθνικού ευεργέτη της Αυστρίας και της Ελλάδος” (Ιανός, Θεσσαλονίκη 2002). Στο βιβλίο βασίστηκε το ντοκιμαντέρ του σκηνοθέτη Φώτη Κωνσταντινίδη “Νικόλαος Δούμπας, μαικήνας των τεχνών”. Το σύνολο των συλλεκτικών έργων που κατείχε και πρόσφερε ο Δούμπας στη Βιέννη περιγράφεται αναλυτικά σε βιβλίο που εξέδωσαν το 1997 οι βιεννέζοι με χρηματοδότηση του Δήμου τους, για να τιμήσουν τη μνήμη του επιφανούς Έλληνα.
Τιμήθηκε με τον σταυρό των Ιπποτών (Rittercreuz) από τον Αυτοκράτορα ενώ (όπως και ο πατέρας του και ο αδερφός του) απέρριψε και αυτός την πρόταση απονομής τίτλου ευγενείας διακρινόμενος έτσι για τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις του. Η οδός με το όνομά του που βρίσκεται μπροστά από την Musikverein, στην ομώνυμη πλατεία και στη διασταύρωση με την Bösendorferstraße, δεν μπορεί παρά να παραμένει η μεγαλύτερη απόδοση τιμής και σεβασμού.
Το 1888 σε μια από τις επισκέψεις του στην Αθήνα πρόσφερε τα χρήματα για την τοιχογραφία της εσωτερικής πρόσοψης των Προπυλαίων του Πανεπιστημίου. Το σχέδιο της τοιχογραφίας είχε αρχικά ανατεθεί το 1861 στον βιεννέζο ζωγράφο Καρλ Ραλ, από τον βαρόνο Συμεών Σίνα, ο οποίος είχε αναλάβει και τη χρηματοδότηση. Τελικά, η τοιχογραφία έμελλε να ολοκληρωθεί 27 χρόνια μετά, αφού ο θάνατος του Καρλ Ραλ, οδήγησε σε νέα ανάθεση της τοιχογραφίας στον ζωγράφο Έντουαρντ Λεµπιέτσκι, µε δαπάνη του Δούµπα.
Θλίβομαι κάθε φορά που έστω και χωρίς να το θέλω, συγκρίνω την παλιά μπουρζουαζία, την άρχουσα οικονομική τάξη του τότε με τη νέα, κι ένας λόγος είναι η συνειδητοποίηση της ποιοτικής τους ευαισθησίας.
