Σάββας Παπαγρηγοριάδης: Ο καρκίνος του εντέρου και η ανθρωποκεντρική ιατρική

Η πρόληψη, τα γενετικά και επιγενετικά δεδομένα και η δημόσια και ιδιωτική προσέγγιση στην υγεία

Ο καρδιολόγος, συνθέτης και συγγραφέας, Θανάσης Δρίτσας, συνομιλεί με τον διακεκριμένο χειρουργό Σάββα Παπαγρηγοριάδη για την επιστημονική του πορεία, την πρόληψη, τα γενετικά και επιγενετικά δεδομένα του καρκίνου του εντέρου, την δημόσια και ιδιωτική προσέγγιση στην υγεία μέσα από μια ανθρωποκεντρική ματιά

Θεωρώ τον εαυτό μου εξαιρετικά τυχερό να γνωρίζω «εξ απαλών ονύχων» (από τα φοιτητικά μας χρόνια στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας) τον εκλεκτό συνάδελφο Σάββα Παπαγρηγοριάδη. Μετά την απόκτηση ειδικότητας Γενικής Χειρουργικής στην Ελλάδα, ο Σάββας Παπαγρηγοριάδης ακολούθησε μια λαμπρή επιστημονική πορεία στην Βρετανία και σήμερα έχει αναδειχθεί σε διεθνώς αναγνωρισμένο χειρουργό με εξειδίκευση στην χειρουργική του εντέρου (ορθοπρωκτική χειρουργική). Επί σχεδόν μια εικοσαετία κατείχε την θέση του Διευθυντή Μονάδας Χειρουργικής Εντέρου-Ορθού στο κορυφαίο Kings College HospitalLondonUK. Είναι ειδικός στην Λαπαροσκοπική Χειρουργική του Εντέρου-Ορθού και στην Ενδοσκοπική Χειρουργική (ΤΕΜS) για πρώιμους όγκους του ορθού και επίσης είναι γνωστός για την πρωτοποριακή του εργασία και ειδίκευση στην Εκκολπωματική Νόσο. Με κορυφαίο-πλουσιώτατο-ακαδημαϊκό και εκπαιδευτικό έργο, βασισμένο στη σχεδόν 30ετή εμπειρία του σε όλη την γκάμα της χειρουργικής του εντέρου, έχει τιμηθεί με πολλές διεθνείς διακρίσεις. Μεταξύ 2000-2014 του απονεμήθηκαν μάλιστα από το Βρετανικό Υπουργείο Υγείας Πέντε Βραβεία Κλινικής Αριστείας (Clinical Excellence Awards) για την κλινική του εργασία και συνεισφορά στον καρκίνο του εντέρου, την Εκκολπωματική Νόσο και το ερευνητικό του έργο. Σημειωτέον ότι η μονάδα του πέτυχε το υψηλότερο ποσοστό ίασης στην Βρετανία (81%).

Ο Σάββας ήταν πάντα ένα άτομο με βαθειά εγκύκλια μόρφωση, παιδεία και καλλιέργεια και ιδιαίτερο ενδιαφέρον-αγάπη για τις τέχνες και την φιλοσοφία. Αυτό που τον διέκρινε μάλιστα ήταν το πάθος για την μουσική και η εκτελεστική του δεινότητα στο πιάνο, ήταν μια αξέχαστη αισθητική εμπειρία να τον ακούς να ερμηνεύει κλασικά έργα στο πιάνο. Θεωρώ ότι αυτή η «ευρύτητα πνεύματος» διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην λαμπρή ακαδημαική και κλινική πορεία του στην ιατρική. Ο Σάββας Παπαγρηγοριάδης θεωρώ επίσης ότι δεν απώλεσε ποτέ τον κυρίαρχο «ανθρωποκεντρικό» του προσανατολισμό στον τρόπο που ασκεί την ιατρική μέχρι σήμερα. Τα τελευταία χρόνια έχει επιστρέψει στην Ελλάδα (ενώ παράλληλα διατηρεί κάποιες εκπαιδευτικές και ακαδημαϊκές δραστηριότητες στη Βρετανία) και προσφέρει τις υπηρεσίες του στον ιδιωτικό τομέα της υγείας στη χώρα μας.

Μιλήσαμε με τον Σάββα Παπαγρηγοριάδη για την κλινική και ακαδημαϊκή του εμπειρία, για την πρόληψη και τη διάγνωση του καρκίνου του εντέρου, για τα γενετικά και επιγενετικά δεδομένα του ορθοπρωκτικού καρκίνου. Επίσης συζητήσαμε για τα προβλήματα των δημοσίων συστημάτων υγείας σήμερα, πατώντας πάνω στην πλούσια βρετανική αλλά και στην ελληνική του εμπειρία. Αναπόφευκτα διήλθαμε τα ευρύτερα ζητήματα που άνοιξε η πανδημία, τέλος μιλήσαμε για τη σχέση του με τη μουσική του Bach αλλά και τον «άνθρωπο» Σάββα Παπαγρηγοριάδη πίσω από την ιατρική ποδιά ή την ενδυμασία του χειρουργείου. Ακολουθεί αναλυτικά η πολύτιμη συζήτηση με τον κ.Σάββα Παπαγρηγοριάδη:

Σάββα, πώς αποφάσισες να γίνεις γιατρός; Ήταν κάτι άλλο το κίνητρο από εκείνο το γνωστό κίνητρο της εποχής εκείνης “καλό παιδί και άριστος μαθητής” άρα ιατρική, νομική, πολυτεχνείο;
Σίγουρα κάποιον υποσυνείδητο ρόλο θα έπαιξαν οι γενικές αντιλήψεις της εποχής που περνούσαν σε όλα τα παιδιά. Προσωπικά με τραβούσαν οι βιολογικές επιστήμες αλλά και οι ανθρωπιστικές σπουδές, γι’ αυτό στο λύκειο πήγα στο «κλασσικό» όπως ήταν η ταξινόμηση τότε. Πολύ αργότερα συνειδητοποίησα ότι οικογενειακά προβλήματα υγείας επηρέασαν την εικόνα μου για την ιατρική. Γενικά, οι λόγοι που κάνουμε τις επιλογές μας στην ζωή, είναι πολύ πιο σύνθετοι από ό,τι συνειδητοποιούμε!

Ποιο ρόλο έπαιξε η οικογένειά σου στην απόφασή σου να γίνεις γιατρός; Οι καλοί και άριστοι μαθητές ήσαν, πιστεύω, παιδιά που μάλλον μεγάλωσαν με πολλά “πρέπει”.
Η οικογένειά μου έβλεπε τις σπουδές σαν τον μόνο δρόμο για πρόοδο των παιδιών της, όχι μόνο για επαγγελματική αποκατάσταση αλλά και για μόρφωση. Σε ποια σχολή θα μπαίναμε ήταν δική μας επιλογή αλλά το να μην σπουδάσουμε ήταν “non option”!

Γιατί η επιλογή ειδικότητας ήταν χειρουργική; Αρκεί η επιθυμία για την Χειρουργική ή χρειάζονται και κάποιες κλίσεις/φυσικές δεξιότητες βλ. επιδέξιος με τα χέρια;
Μου άρεσαν όλες οι ειδικότητες της ιατρικής εκτός από την Ιατροδικαστική! Μάλιστα είχα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ψυχιατρική σε όλο το πανεπιστήμιο. Για τη σταδιακή κλίση μου στην χειρουργική ήταν υπεύθυνες οι… αυπνίες που με χαρακτήριζαν από μικρό, και με έκαναν να μου αρέσουν οι νύχτες στα επείγοντα του Γενικού Κρατικού Αθηνών όπου ήρθα σε επαφή με επείγοντα περιστατικά, τραύμα, δραματικές κλινικές εικόνες και απειλητικές για την ζωή καταστάσεις που έμπαιναν χειρουργείο μέσα στη νύχτα. Τι πιο συναρπαστικό για ένα νέο άνθρωπο από να βλέπει πώς μπορεί να σωθεί μια ζωή που κρέμεται από μια κλωστή μέσα από τις υπεράνθρωπες προσπάθειες αυτών που ξαγρυπνούν όταν όλοι κοιμούνται…Είχα πιάσει φιλίες με όλους τους χειρουργούς ειδικευόμενους και έμπαινα σε όλα τα μεσονύχτια χειρουργεία. Όσο για τις φυσικές δεξιότητες, αυτές αποκτώνται με την εκπαίδευση και την πρακτική.

Ποιες πιστεύεις ότι είναι οι απαιτούμενες δεξιότητες (βλ. προσόντα) που χρειάζεται ένας χειρουργός ώστε να ανταποκριθεί με επιτυχία στο έργο του; Θυμάμαι τον θρυλικό καρδιοχειρουργό Alan Yates στο Guy‘s Hospital να λέει μάλιστα το εξής: «αν πάρω 100 χειρουργούς που έχω εκπαιδεύσει διαπιστώνω ότι 2 από αυτούς έχουν χάρισμα και ανεξάρτητα από την εκπαίδευση θα γίνουν άριστοι χειρουργοί, 2 από αυτούς δεν πρόκειται ποτέ να γίνουν άριστοι χειρουργοί γιατί δεν έχουν κανένα χάρισμα για τη δουλειά, οι υπόλοιποι 96 θα γίνουν πολύ καλοί χειρουργοί αν ακολουθήσουν μια σωστή εκπαίδευση».
Γενικά σωστή είναι η φράση, μόνο που σήμερα δεν ενδιαφερόμαστε για τους 2 αυτούς χαρισματικούς, διότι προτιμάμε να εκπαιδεύσουμε τους 96 «απλούς» γιατρούς, οι οποίοι θα έχουν και το βάρος στο συνολικό αποτέλεσμα! Η παραδοσιακή αντίληψη περί χειρουργικής εκπαίδευσης ήταν το «μοντέλο μαθητείας» (apprenticeship model). Αυτό σήμαινε πρακτική εκπαίδευση μέσω του “shadowing”, δηλ. να γίνεται ο εκπαιδευόμενος η «σκιά» του εκπαιδευτή ώσπου να μάθει. Αυτή η εκπαιδευτική σχολή ίσως ήταν καλή για τον 19ο αιώνα αλλά είναι ανεπαρκής τον 21ο αιώνα. Η «Γενική Χειρουργική» δεν υπάρχει πια. Στην θέση της υπάρχει μεγάλη εξειδίκευση, οι επεμβάσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, οι τεχνικές έχουν αλλάξει με την είσοδο της λαπαροσκοπικής και ενδοσκοπικής χειρουργικής.

Σήμερα πιστεύουμε στην δομημένη εκπαίδευση μέσω ανάπτυξης των ψυχοκινητικών δεξιοτήτων (psychomotor skills), αυτά διδάσκονται με ειδικά courses και με τους εξομοιωτές (simulators). Οι επεμβάσεις κατατέμνονται σε συστατικά τμήματα δεξιοτήτων που διδάσκονται τμηματικά σε προπλάσματα και εξομοιωτές. Ελέγχονται οι ψυχοκινητικές δεξιότητες, ο οπτικός προσανατολισμός στον χώρο, η τρισδιάστατη αίσθηση του βάθους, ο συντονισμός χεριών- ματιών, το ποσοστό αποτυχημένων κινήσεων, η ομαλότητα εκτέλεσης των δοκιμασιών και άλλα. Η ψυχοκινητική διαδικασία εκπαίδευσης έχει αναλυθεί και ξέρουμε ότι υπάρχει μια πορεία από την «συνειδητή» παρακολούθηση του αρχάριου (που είναι σαν να κοιτάς τα παπούτσια σου όταν μαθαίνεις να περπατάς!) ως την αυτοματοποιημένη εκτέλεση μετά από εξάσκηση και εμπειρία.

Πολλές τεχνικές τις δανειστήκαμε από την εκπαίδευση των πιλότων αεροσκαφών, όμως έχει βρεθεί ότι καλύτερα στις χειρουργικές δεξιότητες τα πηγαίνουν αυτοί που έχουν μάθει μουσικά όργανα, και ειδικά πιάνο (διότι τα δύο χέρια εκπαιδεύονται σε ανεξάρτητες κινήσεις). Η μουσική γενικά έχει ευεργετική επίδραση στην απόκτηση ψυχοκινητικών δεξιοτήτων που βοηθούν στην χειρουργική. Από την άλλη μεριά, πολλές μελέτες βεβαιώνουν ότι και τα video games βοηθούν πολύ στην απόκτηση χειρουργικών δεξιοτήτων, ειδικά στην λαπαροσκοπική χειρουργική! Πιανίστες και gamers λοιπόν έχουν ένα πλεονέκτημα!

Οι περισσότεροι νομίζουν ότι το δυσκολότερο στην χειρουργική είναι να ράψεις όμορφα ένα αγγείο. Φυσικά αυτό είναι απαραίτητο, αλλά διδάσκεται μέσα σε courses και με την εξάσκηση γίνεται αυτοματισμός, άρα σχετικά εύκολα. Πολύ πιο δύσκολο προ-απαιτούμενο είναι η σωματική αντοχή, που οι Άγγλοι λένε «Stamina», στην κούραση, την ορθοστασία, την αϋπνία. Επίσης απαραίτητη είναι η ψυχική αντοχή στο στρες. Το στρες του να έχεις την ευθύνη μιας ζωής στα χέρια σου δεν το αντέχουν όλοι. Υπάρχει σημαντικό ποσοστό burnout και εγκατάλειψη της ειδικότητας. Last but no least, η χειρουργική δεν είναι μόνο τεχνική. Όπως σε όλη την ιατρική, η φροντίδα και η αφοσίωση στον άρρωστο προ και μετεγχειρητικά είναι το κλειδί για την θεραπεία.

πηγη