Ο καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Harvard John Ratey έγραψε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο με τίτλο «Spark The revolutionary new science of exercise and the brain» στο οποίο αναπτύσσει διεξοδικά και βασισμένος σε σημαντικές επιστημονικές μελέτες τα οφέλη της σωματικής άσκησης στις γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Το βιβλίο μεταφράστηκε πρόσφατα στην ελληνική γλώσσα με τίτλο «Πώς η άσκηση απογειώνει τη ζωή σου» (εκδόσεις Key Books, Φεβρουάριος 2023). Με αφορμή ένα επαναστατικό πρόγραμμα φυσικής αγωγής στο Naperville, Illinois, USA, όπου 19.000 μαθητές που ακολουθούσαν ένα πρωινό πρόγραμμα φυσικής αγωγής επέτυχαν κορυφαίες επιδόσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς φυσικής, ο συγγραφέας Prof. John Ratey παρουσιάζει τη σχέση της άσκησης με την εγκεφαλική λειτουργία. Οι περισσότερες μελέτες συγκλίνουν στο ότι η σωματική άσκηση αποτελεί την ιδανική άμυνά μας απέναντι σε αρνητική ψυχολογία και την κατάθλιψη, στην διάσπαση της προσοχής, στους εθισμούς ακόμη και σε νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως η νόσος Altzheimer.

Η ελληνική μετάφραση του βιβλίου είναι ρέουσα και γλωσσικά πολύ καλή, γενικά με επιτυχία στην απόδοση και των επιστημονικών όρων. Το έργο αυτό είναι γενικότερα το πρώτο βιβλίο που απευθύνεται στον μη-ειδικό αναγνώστη και εξερευνεί διεξοδικά την σχέση μεταξύ άσκησης και εγκεφάλου. Τα επιστημονικά δεδομένα τα οποία παραθέτει ο συγγραφέας είναι ιδιαίτερα πειστικά όσον αφορά την ευεργετική επίδραση της άσκησης στην ελάττωση του στρες, στην αύξηση της θετικής σκέψης και διάθεσης, στην βελτίωση της μνήμης και άλλων ανώτερων γνωστικών λειτουργιών όπως η ορθολογική σκέψη. Λίγο πολύ τα οφέλη της άσκησης στην αερόβια ικανότητα και την καρδιαγγειακή λειτουργία ήσαν αρκετά γνωστά, εδώ όμως έρχεται ένας επιστήμονας της ψυχικής υγείας και συνδέει μέσω της άσκησης Νου και Σώμα προσφέροντας αξιόπιστα ερευνητικά δεδομένα. Τα δεδομένα τα οποία προσφέρει ο καθηγητής Ratey επιβεβαιώνουν την αρχαία ελληνική σοφία όσον αφορά την σημασία του διπόλου Νους-Σώμα στον ορισμό της υγείας. Το μότο μάλιστα του βιβλίου αποτελεί αναφορά σε Πλατωνικό κείμενο: «Για να πετύχει ο άνθρωπος στη ζωή του ο Θεός του έδωσε δύο εργαλεία, την πνευματική καλλιέργεια και την σωματική δραστηριότητα. Όχι χωριστά, το ένα για την ψυχή και το άλλο για το σώμα, αλλά και για τα δύο μαζί. Με αυτά τα δύο εργαλεία ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στην τελειότητα».

Το βιβλίο του καθηγητή John Ratey έρχεται να συνεισφέρει τα πλείστα σε μια στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ/WHO) στο τέλος του 2022 (*) χτυπάει το καμπανάκι του κινδύνου με την ανακοίνωση του «Global status report on physical activity 2022» (Inactivity Report) γύρω από την πανδημία έλλειψης φυσικής δραστηριότητας και την μεγάλη ανάγκη όλων των κρατών (ως επείγουσα δραστηριότητα) να αποκτήσουν πολιτική υγείας σε σχέση με την άσκηση ως πρόληψη. Με βάση τα δεδομένα του ΠΟΥ μέχρι το 2030 αναμένεται ότι 500 εκατ. άνθρωποι στον πλανήτη θα νοσήσουν από καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη, παχυσαρκία και λοιπές παθογένειες που σχετίζονται άμεσα με την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας. Η πρόβλεψη του ΠΟΥ δείχνει ότι πέραν της θνητότητας-νοσηρότητας το οικονομικό φορτίο που θα βάλει στον πλανήτη η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας θα είναι προσεγγιστικά 27 δισεκατομμύρια δολάρια ανά έτος εφόσον δεν υπάρξει μεταβολή της πολιτικής υγείας που αφορά την άσκηση σε όλα τα κράτη. Η προαγωγή της άσκησης θα πρέπει λοιπόν να αποτελέσει κατεπείγουσα προτεραιότητα στις πολιτικές υγείας τα επόμενα χρόνια με δεδομένο επίσης ότι η πανδημία Covid επιδείνωσε σημαντικά τον περιορισμό της φυσικής δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.

(*) WHO highlights high cost of physical inactivity in first-ever global report (2022)