Τι εξηγεί λοιπόν τη διαρκή απήχηση του Ερντογάν;
Σύμφωνα με πολλές μετρήσεις, τα πράγματα δεν είναι καλά στην Τουρκία αυτή τη στιγμή.
Ο πληθωρισμός είναι στο 44% (από 85% τον Οκτώβριο) και οι αναλυτές λένε ότι είναι πιθανότατα υψηλότερος από ό,τι δείχνουν οι επίσημοι αριθμοί. Εν τω μεταξύ, η λίρα, το νόμισμα της Τουρκίας, καταρρέει, έχοντας υποχωρήσει κατά 76% κατά τη διάρκεια της τελευταίας θητείας του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (από το 2018).
Και αυτό για να μην αναφερθούμε στο 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους που έμειναν άστεγοι από τον καταστροφικό σεισμό του Φεβρουαρίου, ο οποίος σκότωσε 50.000 ανθρώπους στο νότο της χώρας και αποκάλυψε το βάθος του πελατειακού συστήματος και της διαφθοράς της Άγκυρας. Ο κατάλογος συνεχίζεται.
Οι κανόνες της δημοκρατικής πολιτικής είναι πολύ απλοί: Όταν η οικονομία πλήττεται, ο έχων την εξουσία τιμωρείται. Αλλά στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση της Κυριακής ο Ερντογάν αναδεικνύεται η πιο δημοφιλής φιγούρα στην τουρκική πολιτική. Ο επί σειρά ετών ηγέτης συγκέντρωσε το 49% των ψήφων, λίγο κάτω από το 50% που απαιτείται για να αποφευχθεί ο δεύτερος γύρος, τον οποίον αναμένεται να κερδίσει στις 28 Μαΐου. Αψήφησε τις δημοσκοπήσεις που τον ήθελαν να παίζει δεύτερο βιολί έναντι του αντιπάλου του, του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ενός τεχνοκράτη που ηγείται συμμαχίας έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης.
Τι εξηγεί λοιπόν τη διαρκή απήχηση του Ερντογάν;
Οι λαϊκιστικές κινήσεις είναι δημοφιλείς για κάποιο λόγο. Ως έμπειρος λαϊκιστής που χρονολογείται από την εποχή που ήταν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης (1994-1998), ο Ερντογάν έχει κατανοήσει εδώ και καιρό ότι τα θέματα που αφορούν το ψωμί και το βούτυρο κινητοποιούν τους Τούρκους ψηφοφόρους πάνω απ’ όλα. Από πολλές απόψεις, υπήρξε ένας σύγχρονος λαϊκιστής και δη πρωτοπόρος, με τη συσπείρωσή του κατά της παγκόσμιας τάξης και την υποστήριξη της οικονομικής πολιτικής με λαϊκιστικό πρόσημο -που ονομάστηκε Erdonomics – να έχει εμπνεύσει κι άλλους ηγέτες σε όλο τον δυτικό κόσμο (αν και σημειωτέον δεν έχουν αντιγράψει την προσέγγισή του να διατηρεί τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα για την καταπολέμηση του πληθωρισμού).
Πράγματι, η τάση του Ερντογάν να μοιράζει δωρεάν χρήματα για να προσελκύσει τους ψηφοφόρους του εξηγεί επίσης τη δημοτικότητά του. Μόνο τον τελευταίο χρόνο, έχει καταστήσει τα φθηνά στεγαστικά δάνεια κεντρικό στοιχείο της εσωτερικής πολιτικής του και έχει εφαρμόσει ένα πρόγραμμα ελάφρυνσης χρέους για εκατομμύρια Τούρκους. Επιπλέον, έξι μήνες πριν από τις εκλογές, ψήφισε νόμο που επιτρέπει σε περισσότερους από 2 εκατομμύρια Τούρκους να συνταξιοδοτηθούν άμεσα.
Η αύξηση των μισθών αποτέλεσε επίσης προεκλογική προτεραιότητα για τον Ερντογάν, μια στρατηγική που βρήκε απήχηση σε μια χώρα όπου πάνω από το 40% των εργαζομένων αμείβεται με τον κατώτατο μισθό. Αλλά δεν έχει ξεχάσει τους μεγαλοαπασχολούμενους στις αστικές περιοχές, αφού αύξησε επίσης τον κατώτατο μισθό για τον ιδιωτικό τομέα κατά 94% σε ετήσια βάση τον Ιανουάριο του 2023.
Οι ψηφοφόροι τείνουν να νοιάζονται λιγότερο για τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και τις νομισματικές κρίσεις όταν παίρνουν δωρεάν χρήματα.
Ένας πραγματιστής ισλαμιστής: Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ο Ερντογάν κατάφερε να προσελκύσει τους συντηρητικούς της ενδοχώρας που ένιωθαν απομονωμένοι από την κοσμική ελίτ που κυβέρνησε την Τουρκική Δημοκρατία από την ίδρυσή της τη δεκαετία του 1920.
Υποστηρικτής του πολιτικού Ισλάμ, πέτυχε εκεί που πολλοί απέτυχαν, βάζοντας τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στην κορυφή της ατζέντας του για να συμμορφωθεί με τους κανονισμούς της ΕΕ και να βοηθήσει στην ενσωμάτωση της τουρκικής οικονομίας με τη Δύση, ενώ ταυτόχρονα ανέτρεψε και την απαγόρευση της δημοκρατίας για την ισλαμική εκπαίδευση και την ισλαμική ενδυμασία.
Αυτός ο λεπτός χορός ήταν μια στρατηγική νίκης σε μια χώρα όπου πάνω από το ένα τρίτο των Τούρκων γυναικών κάλυπταν το κεφάλι τους, αλλά και όπου η τήρηση των αυστηρών θρησκευτικών εθίμων υποχωρεί.
Ενώ άλλοι επίδοξοι Ερντογάν έχουν περάσει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας (ο Μοχάμεντ Μόρσι της Αιγύπτου είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα), ο Ερντογάν κατάφερε να ενσωματώσει επιδέξια το Ισλάμ στην κυρίαρχη πολιτική χωρίς να το επιβάλει στους κοσμικούς Τούρκους.
Τα πράγματα δεν είναι καθόλου τέλεια στην Τουρκία. Αλλά για πολλούς Τούρκους που είδαν τη Μέση Ανατολή να φλέγεται μετά την Αραβική Άνοιξη, ο Ερντογάν αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα, τη διπλωματική επιρροή, τις ισλαμικές αξίες και την οικονομική καρποφορία … και σε μια ταραχώδη γειτονιά αυτό μετράει πολύ.
