Η Γαλλία, τα υποβαθμισμένα προάστια και το χάσμα των κοινωνικών ανισοτήτων
Ταραχές στο Παρίσι: όταν η αστυνομία πυροβόλησε έναν έφηβο, ήταν σαν να άρχισε να σφυρίζει η χύτρα ταχύτητας των περιθωριοποιημένων της γαλλικής κοινωνίας. Ποια θα μπορούσε να είναι η εξέλιξη;
Οι ταραχές ξέσπασαν αρχικά στο προάστειο Ναντέρ του Παρισιού, μετά τον θανατηφόρο πυροβολισμό από την αστυνομία του 17χρονου Ναέλ και μέρα τη μέρα επεκτάθηκαν σε όλη τη Γαλλία. Η οργή ξεχύλισε σε μια χώρα που εξακολουθεί να ζει στο φάσμα των κοινωνικών ανισοτήτων.
Η εν ψυχρώ δολοφονία ενός εφήβου στη δεύτερη προεδρική θητεία του Μακρόν αναδεικνύει για μια ακόμη φορά το βαθιά ριζωμένο πρόβλημα της Γαλλίας και ανασύρει μνήμες από το 2005 και τις μεγάλες ταραχές στα “μπανλιέ” του Παρισιού οδηγώντας τότε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Πολλά από τα ζητήματα που κρύβονται πίσω από τις αναταραχές εκείνης της εποχής παρέμειναν και παραμένουν άλυτα μέχρι σήμερα και ενδεχομένως επιδεινώνονται από τις πολύ άσχημες σχέσεις μεταξύ της αστυνομίας και του κοινού.
Κατά τη διάρκεια της εκτεταμένης επιτόπιας εργασίας δημοσιογράφου στα προάστια του Παρισιού, της Λυών και της Μασαλίας έγιναν γνωστά από πρώτο χέρι τα παράπονα που ακούγονται κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν την αστυνόμευση για τον έλεγχο του πληθυσμού προκειμένου να αποτρέψουν πολιτικές αναταραχές, υπονομεύοντας παράλληλα τη νομιμότητα της επιβολής του νόμου.
Και όμως, η αστυνομία είναι εξαιρετικά εχθρική προς τη μεταρρύθμιση, μια στάση που υποβοηθείται από τα ισχυρά συνδικάτα της και κατά τα λεγόμενα τον ίδιο τον Μακρόν, ο οποίος ίσως χρειάζεται την αστυνομία για να περιορίσει την αντίδραση του κόσμου στις μεταρρυθμίσεις του, αλλά και να..περιορίζει το δημόσιο ακροδεξιό λόγο της Μαρίν Λεπέν.
Εκκληση για δωρεές υπέρ του Γάλλου αστυνομικού που πυροβόλησε και σκότωσε τον 17χρονο Ναέλ ξεπέρασε αργά το απόγευμα της Κυριακής τις 670.000 ευρώ,ενώ περισσότερα είναι τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν για την οικογένεια του άτυχου Ναέλ.
Τα προάστια και η φτώχεια
Εδώ και πολλές δεκαετίες, ορισμένα προάστια των μεγάλων γαλλικών πόλεων υποφέρουν από αυτό που έχει χαρακτηριστεί ως η χειρότερη “υπερ – περιθωριοποίηση” στην Ευρώπη. Η κακή ποιότητα στέγασης και σχολικής εκπαίδευσης σε συνδυασμό με τη γεωγραφική απομόνωση και τον ρατσισμό καθιστούν σχεδόν αδύνατο για τους ανθρώπους να έχουν μια ευκαιρία να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους.
Τα στοιχεία έχουν δείξει εδώ και καιρό ότι οι άνθρωποι που ζουν σε φτωχά προάστια αναμένουν να αντιμετωπίσουν διακρίσεις με βάση το ίδιο το γεγονός ότι ζουν σε αυτά τα προάστια όταν υποβάλλουν αίτηση για εργασία. Καμιά φορά ακόμη και το όνομα και το επίθετό τους στο βιογραφικό τους που παραπέμπει “κάπου”, μπορεί να γίνει αφορμή να τους αποκλείσουν. Οι φυλετικές διακρίσεις είναι πάντοτε εκεί.
Η δυσαρέσκεια των νέων σε αυτά τα υποβαθμισμένα προάστια αναπτύσσεται εδώ και δεκαετίες. Οι πρώτες εξεγέρσεις καταγράφηκαν στη Λυών ήδη από τη δεκαετία του 1990. Και όμως, εκτός από στιγμές κρίσης, δεν φαίνεται να υπάρχει σχεδόν καμία συζήτηση από τη γαλλική ηγεσία για το πώς θα αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που προκαλούν τόσο μεγάλη οργή στα προάστια.
Ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν εμφανίζεται να έχει δεσμευτεί στο σκέλος της επαναβιομηχάνισης της Γαλλίας και της αναζωογόνησης της οικονομίας. Αλλά αυτές οι δεσμεύσεις, όπως τουλάχιστον φαίνεται, δεν περιλαμβάνουν κανένα σχέδιο για την χρήση της οικονομικής ανάπτυξης ως ένα άρμα που θα οδηγηθεί προς τα υποβαθμισμένα προάστια και θα βοηθήσει τους πολίτες να δοκιμαστούν και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους.
Ο πρώην πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί έμεινε στην πολιτική ιστορία της χώρας και για το γεγονός ότι πυροδότησε τις εντάσεις κατά τη διάρκεια των ταραχών του 2005, αναφερόμενος στους εμπλεκόμενους ως “αποβράσματα” που έπρεπε να ξεπλυθούν με πίεση από τα προάστια. Ο Μακρόν από την πλευρά του έχει επανειλημμένα επικριθεί για το ότι κατά τη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας έχει χρησιμοποιήσει έναν αλαζονικό, τόνο, κάνοντας πολλές γκάφες, όπως το να υπονοεί ότι ένας άνεργος εργαζόμενος αρκούσε να “διασχίσει το δρόμο” για να βρει δουλειά.
Ωστόσο, η παρηγορητική απάντησή του στον θάνατο του Ναέλ δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από τη στάση του Σαρκοζί. Χαρακτήρισε τη δολοφονία “ασυγχώρητη” και συγκάλεσε συνάντηση κρίσης για να αναζητήσει λύση στην κρίση.
Ένα ταξίδι για να παρακολουθήσει την παράσταση του Έλτον Τζον την ώρα που γίνονταν οι ταραχές δεν ήταν ίσως σκόπιμο και τα σχόλια για τους νέους που είναι “μεθυσμένοι” από τα βιντεοπαιχνίδια ήταν κάπως άστοχα, αλλά ο Μακρόν προσπάθησε τουλάχιστον να κατευνάσει τις εντάσεις και όχι να τις φουντώσει.
Ένα βασικό πρόβλημα γι’ αυτόν, ωστόσο, είναι ο διάχυτος, αποκεντρωμένος χαρακτήρας των διαδηλωτών. Δεν υπάρχει ηγεσία για να συναντηθεί και να διαπραγματευτεί, και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα αιτήματα που πρέπει να ικανοποιηθούν για να εκτονωθεί η ένταση. Όπως και το 2005, οι ταραχές εκδηλώνονται αυθόρμητα, μερικές φορές ανά γειτονιά.
Αυτό καθιστά την κλιμάκωση πολύ δύσκολη για την κυβέρνηση να σταματήσει. Και υπογραμμίζει την ανάγκη για μια πολύ πιο εκτεταμένη, μελετημένη απάντηση για την αντιμετώπιση των παγιωμένων, εδώ και δεκαετίες, προβλημάτων των κακών κοινωνικών προοπτικών και της αστυνομικής βίας στα προάστια των γαλλικών πόλεων
Σε δύο προεδρικές θητείες, ο Μακρόν απέτυχε να δημιουργήσει μια συνεκτική πολιτική για την επίλυση ορισμένων από τα βασικά προβλήματα των προαστίων.
Η αστυνόμευση φαίνεται να έχει κολλήσει σε μια προσέγγιση “όλα ή τίποτα”. Σε μια πρόσφατη συνέντευξη που βοήθησα να διεξαχθεί για ένα ντοκιμαντέρ στα προάστια της Μασσαλίας, οι κάτοικοι επεσήμαναν τις διαδοχικές περικοπές στους αστυνομικούς της κοινότητας, οι οποίοι εδρεύουν στους συνοικισμούς, ως βασικούς λόγους για την αύξηση της έντασης μεταξύ του πληθυσμού και της αστυνομίας. Οι διαμαρτυρίες, εν τω μεταξύ, αντιμετωπίζονται με δακρυγόνα και γκλομπ.
Διαδοχικές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν την αστυνόμευση για τον έλεγχο του πληθυσμού προκειμένου να αποτρέψουν πολιτικές αναταραχές, διαβρώνοντας στην πορεία τη νομιμότητα της επιβολής του νόμου.