H ταλαντούχα βιολονίστρια Maria – Alma Rosé, η περιπέτειά της στο ‘Αουσβιτς και η ορχήστρα κρατουμένων γυναικών.
H Maria – Alma Rosé ήταν Αυστριακή βιολονίστρια εβραϊκής καταγωγής. Ο θείος της ήταν ο συνθέτης Γκούσταβ Μάλερ. Οι Ναζί την απέλασαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Εκεί, για 10 μήνες, διηύθυνε μια ορχήστρα κρατουμένων.
Οι περιπέτειες της Αυστριακής βιολονίστριας συμπυκνώθηκαν σε ένα βιβλίο με τον τίτλο. “Le Pays Ou Poussent le Bouleaux”
Γράφει η ‘Εφη Αγραφιώτη
Πριν από 80 χρόνια, η Maria – Alma Rosé αναχωρούσε με το Convoy No. 57, για το Άουσβιτς. Αλλά έφτασε η μέρα που ο τρομερός Brunner διορίστηκε στη διοίκηση. Με την αποδοχή του από την διοίκηση του Drancy, έβαλε στόχο να επιταχύνει τις εκτοπίσεις προς τα ανατολικά. Ο λοχαγός των SS Alois Brunner απαίτησε να ανακρίνει έναν προς έναν τους κρατούμενους του στρατοπέδου.
“Ήμασταν εκατοντάδες. Για τρεις μέρες μας αμφισβητούσε, μας μετρούσε, μας περιφρονούσε. Όταν ήρθε η σειρά μου, βρήκε χρόνο να με παρατηρεί, με μια σκιά ενός τρομακτικού χαμόγελου, σαν να με αναγνώρισε. Δεν μπορούσα να πάρω τα μάτια μου από τα ίχνη του αίματος και τις τρύπες από σφαίρες που κάλυπταν τους τοίχους του γραφείου του. Μου μίλησε για το αναπόφευκτο της μοίρας μου υπογραμμίζοντας κάθε συλλαβή που έλεγε.
«Ξέρω ότι προσπαθείς να φύγεις από εδώ. Ήθελα απλώς να ενημερώσω ότι έχω διατάξει την απόρριψη όλων των αιτημάτων για αναβολή απέλασης. Έτσι, θα φύγετε όλες πολύ σύντομα για μια πολωνική κατασκήνωση. Θα δεις, θα σε φροντίσουμε πολύ, αλλά δεν σου κρύβω ότι οι συνθήκες διαβίωσης εκεί είναι ιδιαίτερες. Σας εύχομαι να προσαρμοστείτε σε αυτό.
Επέμεινε στη λέξη ιδιαίτερες σχεδόν γλείφοντας τα χείλη του με σαδιστική και άθλια απόλαυση.
Ήμουν από τους τελευταίους που επιβιβάστηκα στο λεωφορείο που επρόκειτο να μας πάει στο σταθμό στις 18 Ιουλίου τα ξημερώματα. Ο προορισμός μας ήταν η κόλαση. Ήμουν 36 χρονών και γύρω μου θυσιάζονταν παιδιά. Πάνω απ’ όλα γι’ αυτούς, έπρεπε να κρατήσω την αξιοπρέπειά μου και να δείξω θάρρος”
Ο πατέρας της Alma Rosé ήταν ο βιολονίστας Arnold Rosé Rosenbaum, (1863–1946) ο οποίος ήταν εξάρχων της ορχήστρας της Κρατικής Όπερας της Βιέννης (1881 – 1938).
Τον Ιανουάριο του 1946, του προτάθηκε να πάρει ξανά τη θέση του, κάτι που αρνήθηκε, επειδή περίπου πενήντα μουσικοί στην τότε ορχήστρα ήταν γνωστοί ως πρώην Ναζί.
Η μητέρα της, Justine (πέθανε το 1938), ήταν αδελφή του αυστριακού συνθέτη Γκούσταβ Μάλερ. Η Άλμα πήρε το όνομά της από τη σύζυγο του θείου της, την Άλμα Μάλερ.
Η Maria – Alma Rosé το1930 παντρεύτηκε τον Τσέχο βιολονίστα Váša Příhoda αλλά το 1935 ο γάμος διαλύθηκε.
Η Maria – Alma Rosé είχε ήδη μια επιτυχημένη καριέρα. Το 1932 ίδρυσε τη γυναικεία ορχήστρα, Die Wiener Walzermädeln. Το σύνολο είχε εξαιρετικής ποιότητας γυναίκες μουσικούς και πραγματοποίησε συναυλίες στην Αυστρία, τη Γερμανία, την Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία. Η νεαρή κοπέλα δεν είχε ιδέα τότε, πόσο χρήσιμη θα της ήταν αυτή η εμπειρία στο Άουσβιτς, ως μαέστρος της γυναικείας ορχήστρας Birkenau.
Μετά την προσάρτηση της Αυστρίας το 1938, βλέποντας τα επερχόμενα, η Maria – Alma Rosé και ο πατέρας της κατάφεραν να δραπετεύσουν στο Λονδίνο και από εκεί μόνη της πήγε στην Ολλανδία για να ξαναρχίσει τη μουσική της καριέρα.
Όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Ολλανδία, παγιδεύτηκε. Κατέφυγε στη Γαλλία, αλλά στα τέλη του 1942, προσπαθώντας να διαφύγει στην ουδέτερη Ελβετία, συνελήφθη από την Γκεστάπο. Μετά από αρκετούς μήνες στο στρατόπεδο εγκλεισμού του Drancy, βρέθηκε τον Ιούλιο του 1943 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς και μπήκε σε καραντίνα γιατί αρρώστησε σοβαρά αλλά, ανάρρωσε. Ανέλαβε την Mädchenorchester von Auschwitz (Ορχήστρα Κοριτσιών του Άουσβιτς).
Η ορχήστρα υπήρχε πριν από την άφιξη της Rosé, με επικεφαλης την Πολωνή Zofia Czajkowska. Η κύρια εργασία της ορχήστρας ήταν να παίζει στην κεντρική πύλη κάθε πρωί και βράδυ καθώς οι κρατούμενοι έφευγαν και επέστρεφαν από τις εργασίες τους και να πραγματοποιεί συναυλίες το Σαββατοκύριακο για τους κρατούμενους και τους SS.
Η Rosé διηύθυνε, συνέθετε και ενορχήστρωνε, μερικές φορές έπαιζε και σόλο βιολί στις συναυλίες. Εκτός από το επίσημο ρεπερτόριο έπαιζαν και απαγορευμένη μουσική από Πολωνούς και Εβραίους συνθέτες για να τονωθεί το πνεύμα των μελών της ορχήστρας και των συγκρατουμένων που εμπιστεύονταν. Η ίδια, μεταξύ πολλών, ενορχήστρωσε και την Etude σε μι μείζονα του Fryderyk Chopin, Op. 10, Νο 3 και το συνδύασε με στίχους που έγραψε για να ακούγεται σαν τραγούδι. ‘Ολα τα μέλη της ορχήστρας επέζησαν κατά τη διάρκεια της θητείας της αλλά και μετά τον θάνατό της, όλα εκτός από δύο θα ζούσαν μέχρι το τέλος του πολέμου. Η Rosé έλεγε στα μέλη της ορχήστρας ότι θα επιβίωναν μαζί ή θα πέθαιναν μαζί, δεν θα υπήρχε αλλαγή πορείας στα μισά του δρόμου.
Πέθανε, σε ηλικία μόλις 38 ετών – 3 November 1906 – 4/5 April 1944 – από ξαφνική ασθένεια στον καταυλισμό, πιθανώς από τροφική δηλητηρίαση.
Η ορχήστρα περιελάμβανε και επαγγελματίες μουσικούς, όπως την τσελίστρια Anita Lasker-Wallfisch και την τραγουδίστρια/πιανίστα Fania Fénelon, που έγραψαν απομνημονεύματα της εποχής που έπαιζαν στην ορχήστρα, αλλά και την Claire Monis και την Hélène Rounder-Diatkin που επέζησαν επίσης.
Εδώ θα βρείτε το βιβλίο των Εκδ.Helene Jacob για την τραγική εποχή στην οποία έζησε η Alma Rosé και πολλές άλλες ηρωίδες.
Γράφει η ‘Εφη Αγραφιώτη 