Η κλοπή από μουσεία είναι ευκολότερη από ό,τι νομίζετε
Mπείτε στο Βρετανικό Μουσείο. Αγνοήστε την πέτρα της Ροζέτας, μην στρίψετε αριστερά για τα Ελγίνεια Μάρμαρα, μην παρασυρθείτε από το πολυτελές γυμνό άγαλμα της Αφροδίτης. Αντ’ αυτού, ανεβείτε τις σκάλες προς την αίθουσα 69. Εδώ, είναι πιο ήσυχα. Υπάρχουν τα συνηθισμένα παλιά πράγματα: ελληνικά αγγεία, κάποια αγενή ρωμαϊκά διακοσμητικά στοιχεία και ένα ζευγάρι ξύλινες διπλές πόρτες, των οποίων ο ορειχάλκινος βομβητής ανακοινώνει, επεκτατικά, ότι οδηγούν στις “ελληνικές και ρωμαϊκές αρχαιότητες”. Αν το πατήσετε, δεν απαντάει κανείς. Δεν είναι και πολύ πιθανό. Διότι, μετά από μια σειρά κλοπών, υπάρχουν πλέον λιγότερες αρχαιότητες πίσω από τις πόρτες αυτού του μουσείου απ’ ό,τι θα έπρεπε.
Το Βρετανικό Μουσείο έχει πρόβλημα. Το πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα δεν είναι ακόμα σαφές. Η διοίκηση του μουσείου αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα συμβάντα: αντικείμενα που χρονολογούνται από τον 15ο αιώνα π.Χ., συμπεριλαμβανομένων χρυσών κοσμημάτων και πολύτιμων λίθων, “λείπουν, έχουν κλαπεί ή έχουν υποστεί ζημιές”. Ένα μέλος του προσωπικού έχει απολυθεί.
Περισσότερες λεπτομέρειες έχουν, με αρχαιολογική επιμέλεια, ανακαλυφθεί από άλλους: λέγεται ότι ανάμεσα στα πράγματα που εκλάπησαν είναι και ρωμαϊκά πολύτιμα πετράδια καμέο. Αυτό μπορεί να ακούγεται ασήμαντο – οι πολύτιμοι λίθοι είναι μικροί – αλλά δεν είναι.
Ο δρ Χρήστος Τσιρογιάννης, επικεφαλής της ομάδας της UNESCO για την παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων, λέει ότι “κανείς δεν περιμένει να συμβεί κάτι τέτοιο σε ένα μουσείο”.
Το θέμα δεν αφορά τόσο τα κεραμικά, όσο τις αρχές. Το να χάσεις μια αρχαιότητα μπορεί να θεωρηθεί ατυχία – το να χάσεις πολλές μοιάζει σαν να είσαι ένα μουσείο που δεν μπορεί να κάνει σωστά τη δουλειά του. Το μουσείο έχτισε τη φήμη του -και υπερασπίστηκε τη συλλογή του- υποστηρίζοντας ότι φροντίζει καλά τα εκθέματά του και όχι μόνο.
Ο Paul Cartledge, ομότιμος καθηγητής ελληνικού πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, πιστεύει ότι αυτό είναι υπερβολή: η κλοπή ορισμένων κοσμημάτων δεν σημαίνει ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν είναι ασφαλή. Αλλά, λέει, αν αυτό συνέβαινε για κάποιο χρονικό διάστημα, “πώς στο καλό δεν θα γινόταν αντιληπτό”;
Πώς θα μπορούσε να γίνει; Τα μουσεία είναι παγόβουνα της αρχαιότητας, με τη συντριπτική πλειονότητα των συλλογών τους αθέατη. Στην περίπτωση των 8 εκατομμυρίων αντικειμένων του μουσείου, μόνο το 1% περίπου εκτίθεται συνήθως. Όπως συμβαίνει και με τους ανθρώπους, το “ένα τοις εκατό” των μουσείων τείνει να είναι λαμπερό και αξιοπρόσεκτο: τα γλυπτά του Παρθενώνα, η πέτρα Ροζέτα – οι διασημότητες της αρχαιότητας. Κλέψτε την Αφροδίτη της Μήλου και θα γινόταν αμέσως αντιληπτό. Αντίθετα, αν κλέψετε μια μικροσκοπική ρωμαϊκή καμέα, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα το καταλάβουν. Ακόμα και οι επιμελητές μπορεί να μην ήξεραν ότι την είχαν εξαρχής. Μέχρι, δηλαδή, να γίνει γνωστή η κλοπή. Η κλεμμένη τέχνη είναι συναρπαστική. Ορισμένα από τα πιο διάσημα εκθέματα απέκτησαν τη φήμη τους λιγότερο λόγω της καλλιτεχνικής τους αξίας παρά επειδή τα έκλεψαν.
Η Μόνα Λίζα, μέχρι να κλαπεί, ήταν ελάχιστα γνωστή εκτός από τους λάτρεις της τέχνης- χρειάστηκαν 26 ώρες για να αντιληφθεί το Λούβρο ότι είχε χαθεί. Το Βρετανικό Μουσείο το γνωρίζει αυτό καλύτερα από τον καθένα: όπως τόνισε κάποτε ένας πρώην έφορος, τα μάρμαρα του Παρθενώνα έγιναν “αυτή η μεγάλη εικόνα της δυτικής τέχνης επειδή αφαιρέθηκαν”.
Τα Γλυπτά είναι ένας λόγος για τον οποίο αυτές οι κλοπές είναι τόσο ενοχλητικές. Η γλυκιά γεύση του schadenfreude είναι εμφανής σε ορισμένα από τα σχόλια σχετικά με τις κλοπές.
Το μουσείο, λέει ο Δρ Τσιρογιάννης, “παίρνει μια γεύση από το δικό του φάρμακο”. Εδώ και αιώνες συλλέγει αντικείμενα – προς οργή άλλων χωρών, οι οποίες συχνά ισχυρίζονται ότι τα αντικείμενα αυτά έχουν κλαπεί. “Τώρα βρίσκονται οι ίδιοι να είναι… τα θύματα της κλοπής”. Αν το μουσείο πάρει ποτέ πίσω αυτά τα κοσμήματα θα μπορούσε να τα εκθέσει. Αυτή τη φορά, ως πρωταγωνιστική εμφάνιση και όχι ως απλό cameo.
Με πληροφορίες από τον Economist