Πλημμύρες στην Αθήνα; Κάντε μια «πόλη-σφουγγάρι», όπως η Κοπεγχάγη
Το ιστορικό Enghaveparken της Κοπεγχάγης αναπλάστηκε και αποτελεί πλέον ένα από τα σημαντικότερα έργα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στην πρωτεύουσα της Δανίας.
Χάρη σε μια δεξαμενή νερού χωρητικότητας 22.600 κυβικών μέτρων που διαθέτει, αυτός ο χώρος αναψυχής και άσκησης, σε περίπτωση νεροποντής, μετατρέπεται σε λεκάνη απορροής, προστατεύοντας την πόλη και τους πολίτες της από καταστροφικές πλημμύρες.
Σοκαρισμένοι από μια πλημμύρα του 2011 που σάρωσε τα πάντα στην πρωτεύουσα τους οι Δανοί κατασκεύασαν μια πόλη-σφουγγάρι: Μέσω της δημιουργίας ενός εκτεταμένου δικτύου υπέργειων και υπόγειων καναλιών, χώρων πρασίνου, ειδικά προσαρμοσμένων δρόμων και λεκανών απορροής, τη διασχίζει ένας αόρατος ποταμός που σχεδιάστηκε για να την προστατεύει σε περίπτωση καταρρακτωδών βροχοπτώσεων
Εφέτος τον Σεπτέμβριο στον Βόλο έβρεξε εκατό φορές περισσότερο από το κανονικό ή όσο βρέχει στην Αθήνα μέσα σε δυόμιση χρόνια.
Τον Ιούλιο του 2011, περί τα τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα βορειότερα, στην Κοπεγχάγη μέσα σε λίγες ώρες έβρεξε όσο μέσα σε δύο μήνες. Ωστόσο το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό ενώ τις ημέρες και τις εβδομάδες που ακολούθησαν οι πολίτες της πρωτεύουσας της Δανίας βίωσαν ένα συλλογικό τραύμα, παρόμοιο – τηρουμένων των αναλογιών – με το τραύμα που βιώνουν σήμερα οι πολίτες του Βόλου, και της υπόλοιπης Μαγνησίας, και ολόκληρης της Θεσσαλίας και των άλλων περιοχών που επλήγησαν από το σαρωτικό πέρασμα των καταιγίδων Daniel και Elias.
«Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν χωρίς ρεύμα, το κέντρο αποκατάστασης τραυμάτων του πανεπιστημιακού νοσοκομείου χρειάστηκε να εκκενωθεί, τμήματα του ιστορικού φρουρίου Καστελέτ κατέρρευσαν και σπασμένοι σωλήνες τηλεθέρμανσης προκάλεσαν εγκαύματα σε πολλούς ανθρώπους.
Το τηλεφωνικό κέντρο της αστυνομίας ήταν εκτός λειτουργίας για τρεις ημέρες, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγκάστηκε να κλείσει τα κεντρικά του γραφεία στην Ευρώπη ενώ εκκενώθηκε και το θεματικό πάρκο των Κήπων του Τίβολι», διαβάζουμε σε δημοσίευμα του Der Spiegel.
«Στη συνέχεια νεκροί αρουραίοι επέπλεαν στους δρόμους. Σύμφωνα με μια μελέτη το 22% των εργαζομένων που ερωτήθηκαν, αρρώστησαν κατά τη διάρκεια των εβδομάδων καθαρισμού που ακολούθησαν. Ενας άνδρας, μάλιστα, πέθανε από μόλυνση. Οι κρατούμενοι υποχρεώθηκαν να τρέφονται με McDonald’s γιατί οι κουζίνες καταστράφηκαν. Μόνο στην Κοπεγχάγη η ζημιά υπολογίστηκε στα 800 εκατομμύρια ευρώ», προσθέτει το γερμανικό έντυπο.
Ωστόσο τα χάος που επικράτησε τότε, ταρακούνησε τις αρχές, οι οποίες, παρότι επρόκειτο για ένα σπάνιο καιρικό φαινόμενο και οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη δεν ήταν τόσο εμφανείς και καταστροφικές όσο είναι σήμερα, δεν έμειναν με τα χέρια σταυρωμένα. Γνωρίζοντας πως η πρωτεύουσα της Δανίας συγκαταλέγεται μεταξύ των τόπων που απειλούνται από καταρρακτώδεις βροχές και πλημμύρες, αποφάσισαν να την μετατρέψουν τρόπον τινά σε «πόλη-σφουγγάρι».
Πώς;
Μέσω της δημιουργίας ενός εκτεταμένου δικτύου υπέργειων και υπόγειων καναλιών, χώρων πρασίνου, ειδικά προσαρμοσμένων δρόμων και λεκανών απορροής, με το Spiegel να κάνει λόγο για «έναν αόρατο ποταμό που διασχίζει την Κοπεγχάγη και σχεδιάστηκε για να προστατεύει την πόλη σε περίπτωση καταρρακτωδών βροχοπτώσεων».
Το συνολικό κόστος του Σχεδίου Διαχείρισης Νεροποντών (Skybrudsplan) εκτιμάται στα 1,8 δισ. ευρώ, ποσό σχετικά μικρό, λαμβάνοντας πως στόχος είναι η προστασία της πρωτεύουσας της Δανίας από επεισόδια έντονων βροχοπτώσεων και τις πλημμύρες που ακολουθούν για τα επόμενα 100 χρόνια.
Το πρώτο Skybrudsplan εγκρίθηκε από τις δημοτικές αρχές λιγότερο από έναν χρόνο μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του 2011. Εκτοτε διευρύνεται σε ετήσια βάση ενώ η κατασκευή των έργων πρόκειται να συνεχιστεί τουλάχιστον έως το 2035. Ο Γιαν Ράσμουσεν, ένας μηχανικός ηλικίας 61 ετών που εργάζεται για τον δήμο της Κοπεγχάγης από το 1990, είναι ένας από τους συντάκτες του σχεδίου.
Σημείο αναφοράς του αποτελεί το νερό στο οποίο αφιέρωσε τα πρώτα είκοσι χρόνια της καριέρας του, προσπαθώντας να το καταστήσει πιο καθαρό. Σε συνεργασία με την εταιρεία ύδρευσης της πόλης, κατάφερε να καθαρίσει τα ύδατα του λιμανιού, τόσο ώστε να είναι ασφαλές ακόμη και το κολύμπι.
«Ούτε καν εγώ δεν πίστευα ότι θα μπορούσαμε να το κάνουμε», ανέφερε σχετικά, μιλώντας στο Spiegel. Σήμερα αποστολή του είναι να συνεχίσουν αυτά τα ύδατα να είναι καθαρά.
Οσον αφορά την προστασία της Κοπεγχάγης από τις πλημμύρες, εξήγησε πως όταν βρέχει καταρρακτωδώς, ακόμη και τα καλύτερα συστήματα αποχέτευσης φρακάρουν. Σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων και οχετοί πλημμυρίζουν, όπως και υπόγεια. Σε μια πυκνοκατοικημένη πόλη, υπάρχουν πολύ λίγοι φυσικοί διάδρομοι για τη διαφυγή του νερού, οπότε ακολουθεί την πορεία της ελάχιστης αντίστασης, περνώντας αναγκαστικά μέσα στην πόλη μέσω ενός λασπώδους, βρώμικου ρεύματος, το οποίο «πρέπει να επιβραδύνεται και να κατευθύνεται, ούτως ώστε να μην προκαλεί ζημιές», είπε ο δανός μηχανικός.
Μετά την καταιγίδα του 2011, συνεργάστηκε με άλλους ειδικούς με στόχο να χαρτογραφήσουν τις ροές των ομβρίων υδάτων, εντοπίζοντας στη συνέχεια τους διαδρόμους από τους οποίους θα περνούσε το νερό σε περίπτωσης νεροποντής και τα εμπόδια που θα συναντούσε κατά την πορεία του.
Το καλοκαίρι του 2011, η Κοπεγχάγη γνώρισε την πιο καταστροφική νεροποντή στην ιστορία της πόλης. Ενώ το γεγονός ήταν επιζήμιο, έγινε επίσης ο καταλύτης για έναν νέο τρόπο προσέγγισης της διαχείρισης των όμβριων υδάτων χρησιμοπιώντας τους δρόμους και τα πάρκα της πόλης Τελικά η πόλη βρέθηκε αντιμέτωπη με τρεις επιλογές.
Η πρώτη ήταν να μην γίνει απολύτως τίποτα, με το κόστος της αδράνειας να ξεπερνάει, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών, τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ κατά τα επόμενα εκατό χρόνια.
Η δεύτερη επιλογή ήταν η κλασική συνταγή της διεύρυνσης του αποχετευτικού δικτύου.
Η τρίτη επιλογή ήταν πιο νέα και μάλλον ασυνήθιστη, αλλά φαινόταν να είναι με διαφορά η πιο αποτελεσματική: προέβλεπε τη δημιουργία ενός μηχανισμού προστασίας που θα αποτελείτο από ένα υπόγειο δίκτυο εγκαταστάσεων αποστράγγισης και συλλογής νερού, από πάρκα που λειτουργούν ως εφεδρικές λεκάνες απορροής και από δρόμους που μπορούν να μετατραπούν σε ποτάμια σε περίπτωση ανάγκης. «Το κατασκευάζουμε γιατί είναι πιο λογικό.
Το “Skybrudsplan” μπορεί να προσφέρει περισσότερα και κοστίζει λιγότερο», θεωρεί ο ο Ράσμουσεν. Τελικός στόχος είναι να καταστεί η Κοπεγχάγη μια πόλη που θα μπορεί να απορροφά τα όμβρια ύδατα και να το απελευθερώνει αργά παρά την αστική πυκνότητα. ♦ Δείτε εδώ πώς λειτουργεί το πάρκο Enghavepark Σήμερα η πρωτεύουσα της Δανίας δεν είναι η μοναδική «πόλη-σφουγγάρι» στον κόσμο, καθώς πολλές από τις ταχέως αναπτυσσόμενες μητροπόλεις της Κίνας έχουν υιοθετήσει πολλά από τα στοιχεία της σύλληψης των Δανών.
Ωστόσο πουθενά αλλού στον κόσμο δεν έχει αναπτυχθεί τόσο εκτεταμένα όσο στην Κοπεγχάγη, δεδομένου ότι μέρους του σχεδίου αποτελούν 350 μεμονωμένα έργα. «Πραγματικά δεν είχαμε κανένα πρότυπο που θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε στον κόσμο. Είμαστε πρωτοπόροι», είπε ο δανός μηχανικός.
Πρωτοποριακός είναι και ο μηχανισμός χρηματοδότησης του προγράμματος. Με χρήματα των φορολογούμενων έχει χρηματοδοτηθεί ένας μικρός αριθμός των έργων, με το μεγαλύτερο μέρος του κόστους να καλύπτεται μέσω μιας ειδικής εισφοράς που καταβάλλεται στην εταιρεία ύδρευσης και αποχέτευσης της Κοπεγχάγης από νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Ο δανός μηχανικός θεωρεί πως ότι ένα μοντέλο χρηματοδότησης που συνδέεται άμεσα με την κατανάλωση αποτελεί την πιο εύκολη και δίκαιη λύση. Στην προκειμένη περίπτωση ένα τετραμελές νοικοκυριό καλείται να καταβάλλει επιπλέον περί τα 120 ευρώ τον χρόνο. «Λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους που ενέχει η κλιματική αλλαγή, τέτοια ποσά είναι δικαιολογημένα», είπε ο Ράσμουσεν.
Σημείωσε επίσης πως μετά τις πλημμύρες του 2011, πολλές ασφαλιστικές εταιρείες απείλησαν να ακυρώσουν συμβόλαια και ορισμένες επιχειρήσεις άρχισαν να μιλάνε για εγκατάλειψη της πόλης. «Ακόμη και μια υπηρεσία του ΟΗΕ μας είπε ότι η Κοπεγχάγη διέτρεχε κίνδυνο λόγω της θέσης της».
Πλέον οι χάρτες του έχουν διευρυνθεί σημαντικά και περιλαμβάνουν μεγαλύτερες οδικές αρτηρίες μέσω των οποίων είναι δυνατή η διαφυγή σημαντικών ποσοτήτων νερού, χώρους στάθμευσης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως λεκάνες απορροής ή για την αποστράγγιση των υδάτων και παρόδους για τη συγκέντρωση των όποιων φερτών υλικών. Αυτό που ήθελαν οι πολίτες Μια ακόμη ιδιαίτερη πτυχή του Skybrudsplan είναι η συμμετοχή των πολιτών η οποία εξασφαλίστηκε με κίνητρο τη βελτίωση της ποιότητας της ζωή στην πόλη.
Μιλώντας στο Spiegel η Ντίτε Γιουλ Σόρενσεν, μια αρχιτέκτονας τοπίου και επικεφαλής του προγράμματος, ανέφερε πως «ρωτήσαμε τους ανθρώπους τι ήθελαν», διαπιστώνοντας πως η πλειονότητα ήθελε περισσότερο φύση και περισσότερο χρώμα. Κάπως έτσι μια άδεια λωρίδα γης μετατράπηκε σε αστικό πάρκο. Διαθέτει κήπο πεταλούδων, λαχανόκηπους, παγκάκια ακόμη και μια αιώρα ενώ ένας πολύχρωμος πεζόδρομος ενώνει επτά λεκάνης απορροής υδάτων που εγκαταστάθηκαν εκεί αλλά μετά βίας διακρίνονται με την πρώτη ματιά.
Κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων το νερό καταλήγει σε αυτές ενώ μπορεί είτε να απορροφηθεί από το έδαφος είτε να οδηγηθεί μέσω υπόγειων καναλιών στο λιμάνι της πόλης. Χάρη στην ενεργή συμμετοχή των πολιτών, πλέον το πρόγραμμα χαίρει της υποστήριξης της πλειοψηφίας των κατοίκων της πρωτεύουσας της Δανίας, γεγονός που κάνει τους δημοσιογράφους του Spiegel να διερωτώνται πώς η Κοπεγχάγη καταφέρνει να αναπλάθει ολόκληρες γειτονιές με στόχο την προστασία της από τις πλημμύρες δίχως σημαντικές αντιδράσεις, ενώ στο Βερολίνο δεν μπορούν να ανοίξουν ούτε ποδηλατόδρομο δίχως να ξεσηκωθεί μερίδα πολιτών. «Φυσικά υπήρξαν διαφωνίες», είπε η Σόρενσεν, αναφέροντας σχετικά πως σε μια γειτονιά που απλώνεται γύρω από ένα πολιτιστικό κέντρο, οι κάτοικοι αρχικά κάθε άλλο παρά ενθουσιασμένοι ήταν με το ότι το πάρκο τους επρόκειτο να μετατραπεί σε λεκάνη απορροής για την ολόκληρη την υπόλοιπη πόλη. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των πολιτών και της ομάδας του Skybrudsplan διήρκεσαν περί τα τρία χρόνια. Οι πρώτοι ανησυχούσαν ιδιαίτερα για τις φλαμουριές και τις λεύκες του πάρκου τους ενώ οι δεύτεροι τους διαβεβαίωναν πως δεν επρόκειτο να αγγιχτούν. Οπως και έγινε, τελικά, με τους πολίτες να διαλέγουν τις πλάκες για το πλακόστρωτο και τα παγκάκια του πάρκου. Ωστόσο ποτέ δεν τέθηκε θέμα περί μη εκτέλεσης του έργου. «Είμαστε όλοι υπεύθυνοι», θύμισε η αρχιτέκτονας από τη Δανία.