Πέθανε ο σπουδαίος συγγραφέας Πολ Όστερ στα 77 του

 

ΟPaul Auster, συγγραφέας 34 βιβλίων, μεταξύ των οποίων και η φημισμένη Τριλογία της Νέας Υόρκης, πέθανε σε ηλικία 77 ετών.

Ο συγγραφέας πέθανε την Τρίτη λόγω επιπλοκών από καρκίνο του πνεύμονα, όπως επιβεβαίωσε στον Guardian ο φίλος του και συνάδελφός του συγγραφέας Jacki Lyden.

Ο Auster έγινε γνωστός για την «εξαιρετικά στυλιζαρισμένη, ιδιοσυγκρασιακά αινιγματική μεταμοντέρνα μυθοπλασία του, στην οποία οι αφηγητές σπάνια είναι κάτι παραπάνω από αναξιόπιστοι και το υπόβαθρο της πλοκής μετατοπίζεται συνεχώς», έγραψε το 2010 η συγγραφέας Joyce Carol Oates.

Οι ιστορίες του κινούνται συχνά γύρω από τα ζητήματα της σύμπτωσης, της τύχης και του μοιραίου. Πολλοί από τους πρωταγωνιστές του είναι οι ίδιοι συγγραφείς και το έργο του είναι αυτοαναφορικό, με χαρακτήρες που προέρχονται από τα πρώιμα μυθιστορήματά του να ξαναεμφανίζονται σε μεταγενέστερα.

Ο συγγραφέας γεννήθηκε στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϊ το 1947. Σύμφωνα με τον Auster, η συγγραφική του ζωή ξεκίνησε σε ηλικία οκτώ ετών, όταν δεν κατάφερε να πάρει αυτόγραφο από τον ήρωα του μπέιζμπολ, Willie Mays, επειδή ούτε ο ίδιος ούτε οι γονείς του είχαν μαζί τους μολύβι στον αγώνα. Από τότε, έπαιρνε παντού μαζί του ένα μολύβι. «Αν υπάρχει ένα μολύβι στην τσέπη σας, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα μια μέρα να μπείτε στον πειρασμό να αρχίσετε να το χρησιμοποιείτε», έγραψε σε ένα δοκίμιο του 1995.

Ενώ έκανε πεζοπορία κατά τη διάρκεια μιας καλοκαιρινής κατασκήνωσης σε ηλικία 14 ετών, ο Auster ήταν αυτόπτης μάρτυρας όταν ένα αγόρι λίγα εκατοστά μακριά του χτυπήθηκε από κεραυνό και πέθανε ακαριαία – ένα γεγονός που, όπως είπε, «άλλαξε εντελώς» τη ζωή του και το οποίο σκεφτόταν «κάθε μέρα». Η τύχη, «όπως είναι λογικό, έγινε ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στη μυθοπλασία του», έγραψε η κριτικός Laura Miller το 2017. Ένα παρόμοιο περιστατικό συμβαίνει στο μυθιστόρημα «4 3 2 1» του Όστερ, το οποίο το 2017 συμπεριλήφθηκε στη λίστα για το Booker: μία από τις τέσσερις εκδοχές του πρωταγωνιστή Άρτσι Φέργκιουσον στο βιβλίο τρέχει κάτω από ένα δέντρο σε μια καλοκαιρινή κατασκήνωση και σκοτώνεται από ένα κλαδί που πέφτει, όταν τον χτυπάει κεραυνός.

Ο Auster σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια πριν μετακομίσει στο Παρίσι στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όπου εργάστηκε σε διάφορες δουλειές, μεταξύ των οποίων και στη μετάφραση, και έζησε  με διαστήματα πάυσεων με φίλη του, τη συγγραφέα Lydia Davis, την οποία είχε γνωρίσει όταν φοιτούσε στο κολέγιο. Το 1974 επέστρεψαν στις ΗΠΑ και παντρεύτηκαν. Το 1977, το ζευγάρι απέκτησε έναν γιο, τον Ντάνιελ, αλλά χώρισε λίγο αργότερα.

Ο Auster δημοσίευε τακτικά τις δεκαετίες του ’80, του ’90 και του ’00, γράφοντας περισσότερα από δώδεκα μυθιστορήματα, μεταξύ των οποίων: «Το παλάτι του φεγγαριού» (1989), «Το βιβλίο των ψευδαισθήσεων» (2002), «Αόρατος» (2009) και «Φλεγόμενο Αγόρι» (2021). Ασχολήθηκε επίσης με τον κινηματογράφο, γράφοντας το σενάριο για την ταινία «Καπνός», σε σκηνοθεσία Γουέιν Γουάνγκ, για το οποίο κέρδισε το βραβείο Independent Spirit για το καλύτερο πρώτο σενάριο το 1995.

Το 1981, ο Auster γνώρισε τη συγγραφέα Siri Hustvedt και παντρεύτηκαν τον επόμενο χρόνο. Το 1987 απέκτησαν μια κόρη, τη Σόφι, η οποία έγινε τραγουδίστρια και ηθοποιός.

Ο Auster ήταν περισσότερο γνωστός στην Ευρώπη παρά στη γενέτειρά του, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2006 του απονεμήθηκε το βραβείο λογοτεχνίας του Πρίγκιπα των Αστουριών της Ισπανίας, ενώ το 1993 του απονεμήθηκε το Prix Médicis Étranger για το «Λεβιάθαν». Ήταν επίσης Ιππότης του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres).

Τον Απρίλιο του 2022, ο γιος του Auster και της Davis, Daniel, πέθανε από υπερβολική δόση ναρκωτικών. Τον Μάρτιο του 2023, η Hustvedt αποκάλυψε ότι ο Auster υποβαλλόταν σε θεραπεία για καρκίνο, με τον οποίο είχε διαγνωστεί τον προηγούμενο Δεκέμβριο.

Με στοιχεία από την Guardian

4321

Από τα πιο προβεβλημένα μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν τελευταία, το «ωκεάνιο» «4321» του Πολ Όστερ (μτφρ. Μ. Ξυλούρη, εκδ. Μεταίχμιο) διαφέρει πολύ από τα αλλόκοτα, μινιμαλιστικά θρίλερ που έφεραν τον Όστερ στο προσκήνιο πριν από τριάντα χρόνια και σιγά-σιγά τον καθιέρωσαν ως έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους Αμερικανούς συγγραφείς.

Ωστόσο, όποιος έχει πάρει γερή γεύση τόσο από τα μυθοπλαστικά όσο και από τα αυτοβιογραφικά του έργα, διαβάζοντας το «4321» θα έχει διαρκώς μια ευχάριστη αίσθηση déjà vu.

Το Εβραιόπουλο που μεγαλώνει μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Νιούαρκ, οι αναφορές στον Χοντρό και στον Λιγνό, η μανία με το μπέιζμπολ, το πάθος για το γράψιμο, το άγχος για το χρήμα, ένας σχεδόν αιμομικτικός έρωτας, η προβληματική σχέση με τον πατέρα, η σοφίτα στο Παρίσι, το Κολούμπια, οι φοιτητικές ταραχές του ’68 – όλα αυτά, ένας συστηματικός αναγνώστης του Όστερ, σαν να τα έχει ξαναδεί.

Η ρευστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης· η δύναμη των γονιδίων και η επιρροή του κοινωνικού περίγυρου· η τρικυμία της εφηβείας και η αφύπνιση της σεξουαλικότητας· οι δεσμοί με τους γονείς, τους δασκάλους, τους μέντορες, το άλλο φύλο, τους φίλους, μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι· πώς, στην καρδιά του 20ού αιώνα, ένα μη κατασταλαγμένο αγόρι μετασχηματίζεται σε ενήλικα: αυτοί είναι οι βασικοί άξονες του «4321».

Αρχικά, o ρεαλισμός, ο μακροπερίοδος λόγος και οι εξαντλητικά λεπτομερείς περιγραφές του «4321» θα τον ξενίσουν. Ίσως φοβηθεί πως θα τον κάνουν να βαρεθεί. Η πρόζα του Όστερ, όμως, είναι διάφανη, κυλάει σαν νεράκι

Από τη μεριά του, άλλωστε, το ενστερνίζεται απολύτως: «Η μόνη ανατρεπτική πράξη στη λογοτεχνία είναι η σαφήνεια». Η κριτική του ματιά απέναντι στην αμερικανική κοινωνία, οι στοχασμοί του πάνω στην τέχνη της μυθοπλασίας, τα πολλαπλά προσωπεία που δανείζει στους ήρωές του, όλα τα γνώριμα μοτίβα του είναι και πάλι εδώ.

4321Όσο για τα παιχνίδια της τύχης που δεσπόζουν σε ό,τι έχει γράψει μέχρι τώρα –μοιραίες συμπτώσεις, θανατηφόρα ατυχήματα, απρόσμενες κληρονομιές‒ κρατούν κι εδώ ρόλο πρωταγωνιστικό.

Οι άνθρωποι, μας υπενθυμίζει για άλλη μια φορά ο Όστερ, είμαστε καθαρά προϊόντα της τύχης. Όμως το τυχαίο δεν ταυτίζεται με το χάος. Κι ένας τρόπος για να το κουμαντάρεις είναι το γράψιμο.

Ανοιχτός στους αυτοσχεδιασμούς, μέχρι πρότινος ο ίδιος κινητοποιούνταν από ένα περιστατικό, ένα πρόσωπο, έναν ήχο και έβρισκε στην πορεία τη φόρμα κάθε βιβλίου του.

Αυτήν τη φορά, εντούτοις, είχε θέσει εξαρχής τους κανόνες του. Θα επιχειρούσε να αφηγηθεί τέσσερις πιθανές εκδοχές της ζωής του ίδιου ανθρώπου, ακολουθώντας βήμα προς βήμα την ανάπτυξή του και τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, από τη στιγμή που γεννιέται ως την πρώτη του νεότητα.

Το εξομολογητικό «Ημερολόγιο του χειμώνα» και το αμετάφραστο «Report from the interior» είχαν ήδη στρώσει το έδαφος.

Το 2013 ο Όστερ κλείστηκε στο γραφείο του κι έκανε τρία χρόνια να ξαναβγεί. Ο πατέρας του είχε πέσει νεκρός στα 66 («στην αγκαλιά της φιλεναδίτσας του») και ο ίδιος, με τον φόβο πως δεν του απέμενε πολύς καιρός ακόμα, ήθελε να δουλέψει απερίσπαστος.

Το «4321» του Πολ Όστερ σου προκαλεί μια ευχάριστη αίσθηση déjà vu
 Ο Πολ Όστερ στην οδό Ευριπίδου το 2014. Φωτο: Χρήστος Σαρρής/ LIFO

Η ρευστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης· η δύναμη των γονιδίων και η επιρροή του κοινωνικού περίγυρου· η τρικυμία της εφηβείας και η αφύπνιση της σεξουαλικότητας· οι δεσμοί με τους γονείς, τους δασκάλους, τους μέντορες, το άλλο φύλο, τους φίλους, μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι· πώς, στην καρδιά του 20ού αιώνα, ένα μη κατασταλαγμένο αγόρι μετασχηματίζεται σε ενήλικα: αυτοί είναι οι βασικοί άξονες του «4321», μέσα από τους οποίους ξετυλίγονται τέσσερα διαφορετικά μονοπάτια ζωής για τον Ισαάκ (Άρτσι) Φέργκιουσον.

Καθένα από τα επτά μέρη του βιβλίου χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια. Κάθε κεφάλαιο αντιστοιχεί σε άλλη εκδοχή του Φέργκιουσον. Θα μπορούσε κανείς να ακολουθήσει ένα αφηγηματικό νήμα ως το τέλος, παρακολουθώντας κάθε παραλλαγή του ήρωα ξεχωριστά.

Θα του πρότεινα να πάει με το κύμα, από την αρχή ως το τέλος, κανονικά. Δεν υπάρχουν μεγάλα χάσματα. Απλώς, η ματιά του παντογνώστη αφηγητή μετατοπίζεται ελαφρά, ενώ στο βάθος το φόντο μένει, πάνω-κάτω, το ίδιο.

Όπως κι αν εξελίσσεται ο Φέργκιουσον, μιλάμε πάντα για το ίδιο εγγονάκι Ρωσοεβραίων μεταναστών από την Ευρώπη, τον γιο του επιχειρηματία Στάνλεϊ και της φωτογράφου Ρόουζ, τον καλοσχηματισμένο, σπορτίφ έφηβο, τον αιωνίως ερωτευμένο με την Έιμι, τον νεαρό που λατρεύει τα βιβλία και τον κινηματογράφο, τον αυτόπτη μάρτυρα μιας καθοριστικής εποχής, της εκρηκτικής δεκαετίας του ’60.

Είτε πλούσιος είτε φτωχός, είτε ορφανός από πατέρα, είτε παιδί διαζευγμένων, είτε στρέιτ είτε αμφιφυλόφιλος, είτε αρτιμελής είτε ακρωτηριασμένος, ο Φέργκιουσον παραμένει ένας ήρωας πολύ συνδεδεμένος με τη μαμά του, πολύ απασχολημένος με τις ορμές του, ρουφάει σαν σφουγγάρι όσα συναρπαστικά συμβαίνουν στην εποχή του, ένας νεαρός πολιτικοποιημένος, παραδομένος από νωρίς στη σαγήνη των λέξεων.

Lifo, Σταυρούλα Παπασπύρου

RELATED ARTICLESMORE FROM AUTHOR