Το ταξίδι της ελληνικής γλώσσας
Είμαι η ελληνική γλώσσα που ταξιδεύω ακούραστα αιώνες τώρα, χωρίς ποτέ να σταματήσω το ταξίδι μου. Από την Αρχαία Ελλάδα, τα Βυζαντινά χρόνια, τα δύστηνα χρόνια της Τουρκοκρατίας και των πολέμων, μέχρι σήμερα∙ τα χρόνια της τεχνητής νοημοσύνης.
Ταξίδεψα και σε τόπους μακρινούς. Άλλοτε με τη βούληση των ανθρώπων που ήθελαν να διαδώσουν τη γοητεία, τη χάρη και την αρμονία μου παντού – στις γειτονιές, στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στα βιβλία και τις βιβλιοθήκες όλου του κόσμου. Άλλοτε όμως περιπλανήθηκα και χωρίς τη θέληση των ανθρώπων, που στην απελπισία τους άφησαν τη χώρα τους και ταξίδεψαν κλεισμένοι στ’ αμπάρια των πλοίων κι έφυγαν μακριά, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Από ανθρώπους που διώχτηκαν από τον τόπο τους και περπάτησαν μέρες ατέλειωτες, που μπήκαν σε βάρκες, που στριμώχτηκαν στα τραίνα και σαν κυνηγημένες απελπισμένες ψυχές σκόρπισαν σε τόπους μακρινούς. Κι από αυτές τις περιπλανήσεις πάλι επιβίωσα και βγήκα ακόμη πιο δυνατή γιατί όλοι αυτοί οι άνθρωποι με κράτησαν στις καρδιές τους και διέδωσαν την ομορφιά μου στα πέρατα του κόσμου.
Όλες οι εμπειρίες πλούτισαν το ταξίδι μου∙ δανείστηκα λέξεις από άλλες γλώσσες, δάνεισα κι εγώ με τη σειρά μου. Όμως, δεν έπαψα ποτέ να συνεχίζω το ταξίδι μου και να εξελίσσομαι παραμένοντας ζωντανή. Η απέραντη θάλασσα των λέξεων με συνδέει με την ιστορία του τόπου μου, τον πολιτισμό του, τους ανθρώπους του. Αντανακλά τον αξιακό τους κώδικα, τον ηθικό τους κόσμο και ενισχύει την ταυτότητά τους.
Σπουδαίοι συγγραφείς με έχουν υμνήσει μέσα από τα κείμενά τους. Αλλά και οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι, σε κάθε τόπο της χώρας μου, με πλούτισαν με λέξεις σπάνιας ομορφιάς, ιδιαίτερες και ξεχωριστές, που τις ονόμασαν ντοπιολαλιές. Λέξεις που όταν τις ακούς, νομίζεις ότι ακούς το γάργαρο νερό από το ρυάκι που τρέχει στο δάσος, το κελάηδισμα των πουλιών, τον ρόχθο του κύματος, το θρόισμα των δέντρων στον απαλό άνεμο. Λέξεις που με τον πλούτο και την αυθεντικότητά τους είναι πολύτιμα στοιχεία του γλωσσικού μας πολιτισμού. Μην τις ξεχάσετε ποτέ.
Δεν είμαι απλή∙ δεν θέλω να είμαι απλή. Είμαι σύνθετη, πολύπλοκη και δύσκολη. Γιατί, όπως έλεγε κι ο μεγάλος Τζωρτζ Όργουελ στο «1984», «απλή γλώσσα, σημαίνει απλή σκέψη». Μέσα στα λεξικά μου θ’ απολαύσετε ένα συναρπαστικό διανοητικό ταξίδι στη μαγεία των λέξεων. Θα ανακαλύψετε λέξεις υπέροχες, μοναδικές στον κόσμο όλο, όπως «ο έρωτας», «η μέθεξη», «το φιλότιμο». Έννοιες, ιδέες, συναισθήματα κι όλη η σοφία του πολιτισμού μου είναι εκεί.
Είμαι ελεύθερη γι’ αυτό πηγαίνω όπου αγαπώ. Δεν θ’ αφήσω κανέναν να διακόψει το ταξίδι μου. Γιατί ο χρόνος έχει αποδείξει ότι όσες αλλαγές κι αν έχω υποστεί, είμαι πάντα εδώ. Γιατί; Γιατί έχω μαγικές δυνάμεις!
«Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική
το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου…
»… Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα μαύρα ρίγη…
»… Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι!
»… Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου! …»
Οδυσσέας Ελύτης, από το «Άξιον εστί»
Φανή Ματσινοπούλου
Συγγραφέας
Αθήνα, 6 Απριλίου 2025