Σε κοινοτικό επίπεδο, σε περιοχές που υπάρχει έντονο το υδάτινο στοιχείο, η έλλειψη πρόσβασης σε προγράμματα εκπαίδευσης αποτελεί παράλειψη προληπτικής προστασίας.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ασφάλειας στο Νερό – η 15η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως τέτοια – επικεντρωνόμαστε σε ένα κρίσιμο ζήτημα δημόσιας υγείας την πρόληψη του πνιγμού, ιδιαίτερα σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο πνιγμός μπορεί να προβλεφθεί σε ένα σημαντικό βαθμό και σχετίζεται με την έλλειψη επαρκούς επίβλεψης και απουσία κατάλληλων παρεμβάσεων προστασίας (WHO, 2022). Ακολούθως, σε ατομικό επίπεδο, ο πνιγμός σε παιδιά, μπορεί να προκύψει από παραμέληση, όταν απουσιάζει η επαρκής επίβλεψη ή η κατάλληλη εποπτεία των φροντιστών. Σε κοινοτικό επίπεδο, σε περιοχές που υπάρχει έντονο το υδάτινο στοιχείο, η έλλειψη πρόσβασης σε προγράμματα εκπαίδευσης αποτελεί παράλειψη προληπτικής προστασίας. Συνεπώς, η μη πρόβλεψη των προληπτικών μέτρων σε υψηλού κινδύνου κοινότητες μπορεί να χαρακτηριστεί ως αμέλεια φροντίδας (CIPRB & WHO, 2022).
Η ανεπαρκής επίβλεψη παιδιών, ιδιαίτερα στην προσχολική ηλικία, αναγνωρίζεται ως κύριος παράγοντας κινδύνου για θανάτους από πνιγμό (WHO, 2022). Τούτο αποτελεί μορφή παραμέλησης, όπου, ως παραμέληση ορίζεται η μη παροχή της βασικής φροντίδας, η μη επίβλεψη και η μη προστασία που χρειάζονται τα παιδιά για την ασφαλή και υγιή ανάπτυξη τους. Μπορεί να εκδηλωθεί ως έλλειψη τροφής, καθαριότητας, ιατρικής φροντίδας ή εποπτείας και συνδέεται με σοβαρούς κινδύνους όπως είναι τα ατυχήματα συμπεριλαμβανομένου του πνιγμού (Dubowitz & DePanfilis, 2000; WHO, 2006).
Στατιστικά:
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η τρίτη κυριότερη αιτία θανάτου από ακούσιο τραυματισμό είναι ο πνιγμός. Ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες είναι τα μικρά παιδιά, με τα υψηλότερα ποσοστά πνιγμού να καταγράφονται στις ηλικίες 1 έως 4 ετών, ενώ ακολουθούν τα παιδιά ηλικίας 5 έως 9 ετών (Stop Drowning Now, 2024).
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, κάθε χρόνο, περίπου 10 παιδιά και έφηβοι πεθαίνουν από πνιγμό, με τα περισσότερα θύματα, να πνίγονται σε απόσταση 10 μέτρων και σπανίως σε απόσταση μεγαλύτερη από 50 μέτρα από την στεριά. Επιπροσθέτως, μέσα στα άτομα υψηλού κινδύνου περιλαμβάνονται τα παιδιά ηλικίας 0 – 5 ετών. Ο ΕΟΔΥ σημειώνει πως εκτός από τον κίνδυνο πνιγμού, γύρω από το νερό παραμονεύουν και άλλοι σοβαροί κίνδυνοι.
Παραδείγματα περιλαμβάνουν τις βουτιές σε ρηχά νερά, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε βαριές κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και μόνιμη παράλυση, καθώς και την παρατεταμένη έκθεση σε ψυχρά νερά, που ενδέχεται να προκαλέσει υποθερμία. Για την πρόληψη τέτοιων ατυχημάτων, είναι καθοριστικής σημασίας η εκπαίδευση των πολιτών μέσα από οργανωμένα μαθήματα ασφάλειας στο νερό και βασικών δεξιοτήτων κολύμβησης (ΕΟΔΥ).
Παρεμβάσεις:
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 2022) υπάρχουν τρεις βασικές παράμετροι που συμβάλλουν στην πρόληψη των πνιγμών.
- Η Εκπαίδευση παιδιών σχολικής ηλικίας (6 ετών και άνω) σε βασικές δεξιότητες κολύμβησης και ασφάλειας στο νερό, όπως η σωστή αναπνοή και η ασφαλής μετακίνηση.
- Η Ίδρυση και η λειτουργία ημερήσιας φροντίδας, για παιδιά προσχολικής ηλικίας, ώστε να εξασφαλίζεται η συνεχής εποπτεία όταν οι γονείς εργάζονται.
- Η Κατάρτιση πολιτών σε τεχνικές ασφαλούς διάσωσης και ανάνηψης (όπως η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση – ΚΑΡΠΑ), με σκοπό την άμεση ανταπόκριση σε περίπτωση έκτακτου περιστατικού στο νερό.
Το Εθνικό Πρόγραμμα Ασφάλειας στο Νερό του ΕΟΔΥ απαρτίζεται από εκπαιδευτικές δράσεις, κάποιες από αυτές αναφέρονται στα παιδιά:
Δράση “Μια Ευκαιρία στα Παιδιά” από τον ΕΟΔΥ:
- Παιδικό παραμύθι: https://www.moh.gov.gr/articles/ethniko-programma-asfaleias-sto-nero/3336-mia-eykairia-gia-paidia-gia-asfaleia-sto-nero
- Σειρά διαφανειών με παραμύθι και παιδαγωγικά παιχνίδια https://eody.gov.gr/themata-ygeias/prolipsi-atychimaton-sto-nero/#custom-collapse-0-0
Το Σωματείο ΕΛΙΖΑ θέλει να προστατεύσει τα παιδιά. Μέσα από ενημερωτικές δράσεις και παρεμβάσεις, συμβάλλει ενεργά στην πρόληψη και ευαισθητοποίηση των πολιτών για τα ζητήματα παραμέλησης ανηλίκων.
H ΓΡΑΜΜΗ ΕΛΙΖΑ 10454 λειτουργεί καθημερινά, παρέχοντας συμβουλευτική υποστήριξη και κατευθύνσεις με σκοπό την πρόληψη και την αντιμετώπιση της κακοποίησης.
Βιβλιογραφία:
Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Πρόληψη ατυχημάτων στο νερό https://eody.gov.gr/themata-ygeias/prolipsi-atychimaton-sto-nero/#custom-collapse-0-1
American Red Cross. Drowning prevention and facts https://www.redcross.org/get-help/how-to-prepare-for-emergencies/types-of-emergencies/water-safety/drowning-prevention-and-facts.html
Centre for Injury Prevention and Research, Bangladesh (CIPRB), & World Health Organization. (2022). Swim Safe Programme Implementation. https://www.internationalwatersafetyday.org/
Dubowitz, H., & DePanfilis, D. (2000). Handbook for child protection practice. SAGE Publications.
National research study commissioned by the USA Swimming Foundation and conducted by the University of Memphis and the University of Nevada, Las Vegas. (2017). Learn-to-Swim Research. USA Swimming Foundation.
Stop Drowning Now. (2024). Drowning statistics. https://www.stopdrowningnow.org/drowning-statistics/
World Health Organization. (2006). Preventing child maltreatment: A guide to taking action and generating evidence. Geneva: WHO.
World Health Organization. (2022). Preventing drowning: Practical guidance for the provision of day-care, basic swimming and water safety skills, and safe rescue and resuscitation training. Geneva: WHO https://apps.who.int/iris/handle/10665/354993
Μεταξία Δημητράκη
Κοινωνική Λειτουργός (MSc), Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια