Η παρουσία του Ουίλιαμ Κέντριτζ στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών με την παράσταση “Ο Φάουστ στην Αφρική!” σε συνεργασία με την Handspring Puppet Company, γίνεται η αφορμή να ξαναθυμηθούμε γιατί το έργο του παραμένει τόσο ουσιαστικό και συγκλονιστικό.
Ο Ουίλιαμ Κέντριτζ είναι ένας σπουδαίος καλλιτέχνης, όπου η ζωγραφική, το θέατρο, ο κινηματογράφος και η πολιτική συναντιούνται στο έργο του σε μια ανθρώπινη αφήγηση. Με τη χαρακτηριστική του μίξη θεάτρου, εικαστικών και πολιτικού στοχασμού, ο Κέντριτζ δημιουργεί κόσμους όπου η ιστορία και η ποίηση συνομιλούν, αγγίζοντας βαθιά τον σύγχρονο θεατή. Κάθε έργο του είναι μια εξερεύνηση του χρόνου, της μνήμης και της Ιστορίας, με την ενσυναίσθηση και το παιγνιώδες πνεύμα που μόνο ένας αληθινός δημιουργός μπορεί να αποδώσει. Στο Φεστιβάλ Αθηνών, ο Νοτιοαφρικανός μάγος των εικόνων επιστρέφει για να μας χαρίσει μια νέα εμπειρία: την παράσταση “Ο Φάουστ στην Αφρική!” (Πειραιώς 260, στις 20-22/6).
Γεννήθηκε το 1955 στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νοτίου Αφρικής, σε μια οικογένεια που ήταν συνδεδεμένη με την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Αφρικανικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ και συνέχισε με σπουδές εικαστικών τεχνών και θεάτρου, διαμορφώνοντας ένα μοναδικό καλλιτεχνικό σύμπαν όπου η ζωγραφική, η κινούμενη εικόνα, το θέατρο και η όπερα συνυπάρχουν δημιουργικά.
Η σχέση του Ουίλιαμ Κέντριτζ με τον μύθο και την ανθρώπινη μοίρα διαμορφώθηκε νωρίς. Όπως έχει αφηγηθεί στο περιοδικό αθηνόραμα μια παιδική εμπειρία στο τρένο τον στιγμάτισε:
“Ήμουν 8 ετών. Ταξιδεύαμε με το τρένο και ο πατέρας μου, για να μη βαριέμαι, ξεκίνησε να μου διαβάζει τον μύθο του Περσέα. Δεν με συγκλόνισε τόσο η ιστορία με τη Μέδουσα όσο ότι ο Περσέας δεν κατάφερε να ακυρώσει τους χρησμούς και δολοφόνησε, άθελά του, τον παππού του Ακρίσιο. Ο μύθος του είναι ένα μάθημα. Μιλά για την ανάγκη να παλεύουμε ενάντια στη μοίρα μας, έστω κι αν γνωρίζουμε ότι τελικά όλοι θα πεθάνουμε. Η “μαύρη τρύπα” του θανάτου θα μας καταπιεί αργά ή γρήγορα. Κι όμως, κάθε λεπτό της ζωής μας αξίζει να παλεύουμε για να την αποφύγουμε. Έτσι αποκτά νόημα η ύπαρξή μας. Πρέπει να αρνούμαστε το χρόνο και ό,τι άλλο μας καταδυναστεύει.”
Η τέχνη του Κέντριτζ είναι βαθιά πολιτική, αλλά ποτέ προπαγανδιστική. Επιδιώκει να φέρει στο φως τις αντιφάσεις, τις ρωγμές και τις σκιές της Ιστορίας. Όπως ο ίδιος μας είπε το 2021 με αφορμή την “Waiting for the Sibyl” στην Εθνική Λυρική Σκηνή:
“Τα έργα μου έχουν ασαφείς πολιτικούς υπαινιγμούς, αβεβαιότητες και αμφιβολίες. Νομίζω πως το να εντάσεις αυτές τις κατηγορίες της αβεβαιότητας και αμφιβολίας σε θέματα πολιτικής, η οποία συνήθως αναζητάει τη σιγουριά, είναι μια πολιτική πολεμική.”
Με αφορμή τις παραστάσεις που έχουμε δει στην Αθήνα και την επιστροφή του στο Φεστιβάλ Αθηνών με την παράσταση σε συνεργασία με την Handspring Puppet Company, ξαναθυμόμαστε γιατί ο Ουίλιαμ Κέντριτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους δημιουργούς
Η μαγεία της πολυμεσικής αφήγησης
Ο Κέντριτζ παντρεύει μοναδικά τις εικαστικές τέχνες με το θέατρο, το animation, τον ήχο και την κίνηση, δημιουργώντας έργα που δεν ανήκουν σε καμία μία κατηγορία, αλλά σε όλες μαζί. Κάθε του παράσταση είναι ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης.
Η πολιτική του ματιά
Ερχόμενος από τη Νότιο Αφρική του απαρτχάιντ, ο Κέντριτζ δεν σταματά να μιλά για τη δικαιοσύνη, τη μνήμη και τα συλλογικά τραύματα, χωρίς διδακτισμό, αλλά με ποιητικότητα και δύναμη. Όπως και στο “O Υμπύ και η Επιτροπή της Αλήθειας”, όπου το πολιτικό μήνυμα περνά μέσα από την τέχνη.
Η ευφυΐα και το χιούμορ του
Παρόλο που καταπιάνεται με βαριά θέματα — όπως ο θάνατος, η αποικιοκρατία και οι μαύρες τρύπες —, η δουλειά του διατηρεί πάντα μια αίσθηση παιχνιδιού και ειρωνείας. Στο “Refuse the hour”, συνομιλεί με τον Αϊνστάιν και τον Περσέα με τρόπο που σε κάνει να χαμογελάς και να στοχάζεσαι ταυτόχρονα.
Η δύναμη της εικόνας
Με το χαρακτηριστικό του στυλ — το ασπρόμαυρο σχέδιο που ζωντανεύει — και τις σκιές που παρελαύνουν μέσα από γιγαντιαίες προβολές, ο Κέντριτζ κατορθώνει να μιλήσει άμεσα στη συναισθηματική μας μνήμη, όπως στη συγκινητική πομπή της προσφυγιάς στο “Παίξτε τον χορό ακόμα πιο γλυκά”.
Ο διαρκής διάλογος με τον κόσμο
Ο Κέντριτζ αντλεί έμπνευση από τους μύθους, την Ιστορία, τη φιλοσοφία, τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα. Και την ίδια στιγμή, συνομιλεί με κάθε τόπο όπου παρουσιάζει το έργο του — με σεβασμό και αληθινό ενδιαφέρον. “Αδημονώ να δω με τα μάτια μου τον τόπο σας”, λέει για την Ελλάδα, αναγνωρίζοντας τις κοινές μάχες και πληγές”.
Τι γνωρίζουμε για τον “Φάουστ στην Αφρική!”
“Ο Φάουστ στην Αφρική!” είναι μια μοναδική παράσταση όπου το κλασικό έργο του Γκαίτε μεταφέρεται στον αφρικανικό νότο, ανάμεσα στις αντιφάσεις της αποικιοκρατίας και τις ανησυχίες της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης. Ο “Φάουστ” του Ουίλιαμ Κέντριτζ δεν αναζητά μόνο τη γνώση, αλλά παλεύει και με τα φαντάσματα της Ιστορίας: τη βία, την απώλεια, την ελπίδα. Με τη γνωστή του τεχνική του κινούμενου σχεδίου, τις χειροποίητες προβολές, τη μουσική και τους ζωντανούς ερμηνευτές, ο καλλιτέχνης υφαίνει έναν νέο, σύγχρονο μύθο για την ανθρώπινη επιθυμία και την ανάγκη συμφιλίωσης με το παρελθόν.
Μια πομπή σκιών ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια των θεατών, όπως η ζωή: εύθραυστη, αντιφατική, αλλά και γεμάτη δύναμη. Στον Χώρο Η της Πειραιώς 260, οι σκιές του Κέντριτζ κάνουν μια πορεία προς το άγνωστο μέλλον, με ήχο, φως και πάθος. Η παράσταση “Ο Φάουστ στην Αφρική!” του Ουίλιαμ Κέντριτζ και της Handspring Puppet Company με την οποία συνεργάζεται από τη δεκαετία του 1990 έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές από το εξωτερικό, με έμφαση στη θεατρική της δύναμη, την πολιτική της οξυδέρκεια και την εντυπωσιακή χρήση μαριονετών και οπτικών μέσων.
Στο σημείωμα του Φεστιβάλ Αθηνών για την παράσταση διαβάζουμε: “Δραματουργική σύνθεση που παντρεύει τις πιο εμβληματικές ενσαρκώσεις του διαβόλου στη λογοτεχνία μέσα από το ειρωνικό βλέμμα του Νοτιοαφρικάνου ποιητή Lesego Rampolokeng, το “Faustus in Africa!” συνιστά μια αλληγορία για την αποικιοκρατία και τον δυτικό ιμπεριαλισμό. Σ’ ένα συναρπαστικό, καλοκουρδισμένο σύμπαν, η ιστορία του ήρωα που πουλάει την ψυχή του στον διάβολο με αντάλλαγμα την αυθεντική απόλαυση και την αιώνια νεότητα μεταφέρεται εδώ στην Αφρική, παρθένα γη που ο αδίστακτος ήρωας εκμεταλλεύεται και καταστρέφει όπως ο Φάουστ διακορεύει και καταστρέφει τη νεαρή και αθώα Γκρέτχεν στο έργο του Γκαίτε. Πηγαίνει στην Αφρική για σαφάρι σε μια περιπέτεια που μετατρέπεται σε ξέφρενο ταξίδι απληστίας, παραφοράς και καταστροφής. Το ενδιαφέρον είναι ότι την ιστορία αναπαριστούν μαριονέτες – ο μόνος χαρακτήρας επί σκηνής με ζωντανή ανθρώπινη μορφή είναι ο Διάβολος.”
ΜΑΡΙΑ ΚΡΥΟΥ
