Κολλέγιο Αθηνών, ένας αιώνας ιστορίας και δεσμών

Τα σχολεία δεν είναι απλώς χώροι μάθησης∙ είναι κοιτίδες γνώσης, καλλιέργειας και διαμόρφωσης χαρακτήρων. Είναι, όμως, και κάτι παραπάνω: δεξαμενές εμπειριών, φιλιών και δεσμών που αντέχουν στον χρόνο. Εκεί γεννιούνται φιλίες παιδικές που κρατούν μια ζωή, συνεργασίες που εξελίσσονται σε σπουδαίες επαγγελματικές πορείες, αλλά και τα πρώτα φλερτ και οι πρώτοι έρωτες που μένουν αξέχαστοι. Δεν είναι τυχαίο που συχνά αναρωτιόμαστε: είναι οι δεσμοί των θρανίων καθοριστικοί για τη μετέπειτα πορεία μας; Είναι ισχυροί, ανανεώσιμοι, και ζωντανεύουν ξανά μετά από χρόνια «σαν να μην άλλαξε τίποτα»;

Ένα από τα σχολεία που είναι γνωστό ακριβώς γι’ αυτούς τους δεσμούς, αλλά και για την προσφορά του στην ελληνική κοινωνία, είναι το Κολλέγιο Αθηνών, που φέτος γιορτάζει τα 100 χρόνια λειτουργίας του.

Το Κολλέγιο Αθηνών, ένα από τα πιο εμβληματικά ιδιωτικά σχολεία της χώρας, άνοιξε νέους ορίζοντες στην εκπαίδευση με μεθόδους διδασκαλίας που αργότερα υιοθετήθηκαν και από το δημόσιο σχολείο. Η ίδρυσή του συνδέεται με το κλίμα της δεκαετίας του 1920, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν η χώρα αναζητούσε νέους θεσμούς και στηρίγματα. Η ιδέα γεννήθηκε από αποφοίτους της Ροβερτείου Σχολής στην Κωνσταντινούπολη, που οραματίστηκαν ένα εκπαιδευτήριο στην Αθήνα με συνδυασμό ελληνικής παράδοσης και αμερικανικής προοδευτικής παιδείας. Μεγάλοι ευεργέτες όπως ο Εμμανουήλ Μπενάκης και ο Στέφανος Δέλτα αγκάλιασαν την προσπάθεια και, μαζί με φιλέλληνες Αμερικανούς, συγκρότησαν το 1924 Ιδρυτική Επιτροπή.

Το Κολλέγιο ιδρύθηκε με ελληνική πρωτοβουλία και χορηγία, σε συνεργασία με φιλέλληνες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα συνεργασίας δύο λαών στον τομέα της εκπαίδευσης. Σε αντίθεση με άλλα σχολεία ξένης προέλευσης στην Ελλάδα, οι ιδρυτές του παραιτήθηκαν από οποιαδήποτε σχέση ιδιοκτησίας. Ανήκει στο μη κερδοσκοπικό σωματείο «Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα» (Ε.Ε.Ι.), ενώ ο ιδρυτικός του νόμος το διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα ελληνικά σχολεία.

Στις 19 Οκτωβρίου 1925 ξεκίνησε να λειτουργεί σε ενοικιασμένο κτίριο στην οδό Άνδρου με 15 μαθητές. Ο πρώτος μαθητής που γράφτηκε και πήρε τον αύξοντα αριθμό 1 στο μαθητολόγιο ήταν ο Ηλίας Ν. Ηλιάσκος, ο οποίος μετά την αποφοίτησή του και το πέρας των σπουδών του διετέλεσε καθηγητής Αγγλικών του Κολλεγίου και μέλος της Διεύθυνσης. Πρώτος διευθυντής υπήρξε ο F. Stroud Read, ενώ ο Όμηρος Ντέιβις έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του σχολείου και του Προγράμματος Υποτροφιών.

Το 1927 οι Μπενάκης και Δέλτας αγόρασαν 150 στρέμματα στο Ψυχικό για την ανέγερση του Μπενακείου, του πρώτου διδακτηρίου. Τα εγκαίνια έγιναν το 1929, παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος τόνισε την αξία της εκπαιδευτικής ελευθερίας. Από νωρίς καθιερώθηκαν καινοτόμοι θεσμοί, όπως το πρόσθετο «Κολλεγιακό Έτος», οι όμιλοι δραστηριοτήτων, οι θεατρικές και καλλιτεχνικές δράσεις, η απονομή τιμητικών διακρίσεων σε τελειόφοιτους με υψηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις, η ίδρυση του Συλλόγου Αποφοίτων (1931) αλλά και το Ταμείο Υποτροφιών, ώστε να έχουν πρόσβαση και μαθητές από μη εύπορες οικογένειες.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Μπενάκειο επιτάχθηκε και το σχολείο λειτούργησε προσωρινά σε άλλα κτίρια. Παρά τις δυσκολίες, το πνεύμα του Κολλεγίου διατηρήθηκε. Μετά την Απελευθέρωση, με χορηγίες αποφοίτων και φιλελλήνων, αποκαταστάθηκαν οι ζημιές και ξεκίνησε νέα εποχή ανάπτυξης: νέα κτίρια, οικοτροφείο, δεύτερο γήπεδο και το Στάδιο Δέλτα (1954).

Το καλοκαίρι του 1959 το Μπενάκειο πρωταγωνίστησε στον ελληνικό κινηματογράφο, στην ταινία «Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο», με τον έρωτα της πλούσιας, κακομαθημένης μαθήτριας Λίζας Παπασταύρου (Αλίκη Βουγιουκλάκη) με τον φτωχό, φιλότιμο αλλά και ζόρικο καθηγητή της, Πάνο Φλωρά (Δημήτρη Παπαμιχαήλ), να ’χει αίσιο τέλος – αφού όμως πρώτα, στην προσπάθειά του να τη συνετίσει, της είχε ρίξει αρκετά χαστούκια που την έκαναν να βλέπει… πεταλούδες.

Η φιλοσοφία του Κολλεγίου Αθηνών δίνει έμφαση στη συλλογική δράση και την αλληλεγγύη. Σε αυτό το πλαίσιο, η Μαθητική Κοινότητα, με εκλεγμένο Συμβούλιο από τα πρώτα χρόνια του σχολείου ανέπτυξε σημαντική κοινωνική δράση:  ενίσχυσε σχολεία σε ακριτικές περιοχές, βοήθησε σεισμοπαθείς και ιδρύματα, έστειλε βιβλία για βιβλιοθήκες. Οι πόροι προέρχονταν από τον χριστουγεννιάτικο έρανο, τα «λιτά γεύματα» και εκδηλώσεις. Από τη δεκαετία του 1960 και έπειτα, η Μαθητική Κοινότητα, μέσω διαφόρων εκδηλώσεων ανέπτυξε πλούσια κοινωνική δράση, που τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Το Κολλέγιο επεκτάθηκε με βιβλιοθήκη, εργαστήρια, γυμναστήρια, κολυμβητήριο, εκκλησία και το νέο Θέατρο (1982). Το 1977 το σχολείο έγινε μικτό, ενώ το 1983 ξεπεράστηκε μια μεγάλη οικονομική κρίση με την εκστρατεία S.O.S., χάρη στην υποστήριξη αποφοίτων και φίλων.

Νέες σχολικές μονάδες δημιουργήθηκαν: το Μποδοσάκειο Δημοτικό στην Κάντζα (1977) και το Κολλέγιο Ψυχικού (από το 1980). Το 2000-2001 εντάχθηκε το πρόγραμμα International Baccalaureate, ενώ η τεχνολογική υποδομή ενισχύθηκε με το Informatics Center και το δίγλωσσο Νηπιαγωγείο «Ιωάννης Μ. Καρράς».

Η συμβολή του Κολλεγίου στην πνευματική, πολιτιστική και κοινωνική ζωή είναι τεράστια. Στους αποφοίτους του συγκαταλέγονται κορυφαίοι πολιτικοί, επιστήμονες και άνθρωποι των γραμμάτων και τεχνών. Το 2011 η Ακαδημία Αθηνών το βράβευσε για τα 85 χρόνια προσφοράς του.

Σήμερα, εισερχόμενο στον δεύτερο αιώνα του, το Κολλέγιο συνεχίζει με όραμα και εξωστρέφεια, έχοντας αντικαταστήσει το «άνδρας τρέφον» με το «πολίτας τρέφον», για να αναδείξει την αποστολή του: τη διαμόρφωση υπεύθυνων και χρήσιμων πολιτών.

Όπως τόνισε ο Στέφανος Δέλτας στη διαθήκη του, η περιουσία δεν ανήκει μόνο στην οικογένεια αλλά και στην κοινωνία. Αυτή η αντίληψη συνοψίζει το πνεύμα του Κολλεγίου Αθηνών: μια σχολική κοινότητα με βαθιές ρίζες στην παιδεία, που υπηρετεί διαχρονικά το μέλλον της Ελλάδας.

Στις 16/09/25 εγκαινιάστηκε στο φουαγιέ του θεάτρου του Κολλεγίου Αθηνών, η επετειακή έκθεση “100 ΧΡΟΝΙΑ ΚΟΛΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝ”. Η έκθεση, επιμέλειας της Άννας Ενεπεκίδου – υπεύθυνης εκθέσεων του Αρχείου της Βουλής και αποφοίτου του Κ.Α –  θα διαρκέσει έως τον Μάϊο του 2026.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Καραμάνος, Δημήτρης. Κολλέγιον Αθηνών, 1925–2000: σταθμοί και ορόσημα. Αθήνα: Κολλέγιον Αθηνών, 2001.
Καραμάνος, Δημήτρης.  Μπενάκειο Διδακτήριο, Ενα χρονικό. Μία Βιογραφία, Ελληνοαμερικανικόν Εκπαιδευτικόν Ιδρυμα, Κολλέγιο Αθηνών – Κολλέγιο Ψυχικού, Αθήνα, 2010.
Φυλακτόπουλος, Γεώργιος. Κολλέγιον Αθηνών, 1925-1975: πενήντα χρόνια από την ίδρυσή του. Αθήνα: Κολλέγιον Αθηνών, 1976.