Επικαιροτητα

Ναυάγιο στην Πύλο: Ελυσαν το σχοινί που τους πέταξε το Λιμενικό

Νωρίς χθες το πρωί μικρές ομάδες μεταναστών από τη Συρία και την Αίγυπτο έκαναν την εμφάνισή τους στο λιμάνι της Καλαμάτας. Κάποιοι απ’ αυτούς έσερναν μια μικρή βαλίτσα, άλλοι όχι. Ολοι τους πάντως έρχονταν από χώρες της Ευρώπης, τη Μ. Βρετανία, την Ολλανδία και τη Γερμανία αναζητώντας φίλους και συγγενείς που επέβαιναν στο μοιραίο αλιευτικό.

 Γράφει ο Γιάννης Σουλιώτης στην Καθημερινή 

Ο Αγιούμπ, για παράδειγμα, ένας νεαρός Σύρος περίπου 20 ετών σπουδάζει στην Ολλανδία. Μόλις έμαθε για το ναυάγιο ανοικτά της Πύλου η καρδιά του πάγωσε. Πριν από 8 μέρες είχε μιλήσει με τον μικρό του αδελφό και έτσι γνώριζε ότι επρόκειτο να επιβιβαστεί στο πλοιάριο από το Τομπρούκ με προορισμό την Ιταλία, το οποίο σύμφωνα με νεότερες πληροφορίες απέπλευσε από την Αίγυπτο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της χθεσινής ημέρας πηγαινοερχόταν ανάμεσα στο Λιμεναρχείο Καλαμάτας και την αποθήκη στο λιμάνι όπου φιλοξενούνταν οι διασωθέντες, αναζητώντας απαντήσεις. «Δεν με αφήνουν να συναντήσω τους ζωντανούς ούτε όμως μας επέτρεψαν να δούμε τους νεκρούς. Δεν ξέρω τι πρέπει να κάνω, αλλά πλέον δεν έχω ελπίδες να τον συναντήσω ξανά», λέει στην «Κ». Οι σοροί των 78 μεταναστών που ανασύρθηκαν είχαν ήδη από νωρίς χθες το πρωί μεταφερθεί με φορτηγό ψυγείο στα νεκροτομεία Αθήνας και Πειραιά. Επρόκειτο για μια επώδυνη και μακάβρια διαδικασία που βρισκόταν σε εξέλιξη καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας.

Μερικά μέτρα μακριά από το σημείο όπου συναντήσαμε τον Αγιούμπ στέκεται ο Μάλεκ – και αυτός πρόσφυγας από τη Συρία. Ηρθε χθες το πρωί από τη Γερμανία μαζί με έναν φίλο του που μιλάει καλύτερα αγγλικά από εκείνον, ψάχνοντας τη γυναίκα του. «Η τελευταία φορά που της μίλησα ήταν πριν από επτά ημέρες. Είχε πληρώσει 4.000 ευρώ για να μπει στο πλοιάριο. Δεν ξέρω πού βρίσκεται», ξεκινάει να λέει, αλλά γρήγορα ξεσπάει σε λυγμούς και η συνέντευξή μας διακόπτεται.

Πιο τυχερός στάθηκε ο Τάρεκ από τη Συρία, καθώς βρήκε μεταξύ των 104 διασωθέντων τα δυο του ξαδέλφια. «Μου έστειλαν μήνυμα ότι είναι ζωντανοί. Εφυγα από τη Γερμανία και ήρθα να τους συναντήσω, να φέρω ρούχα και χρήματα», εξηγεί.
«Δεν με αφήνουν να συναντήσω τους ζωντανούς ούτε μας επέτρεψαν να δούμε τους νεκρούς», λέει στην «Κ» ο Αγιούμπ, που ψάχνει τον μικρό του αδελφό.

Εννέα συλλήψεις
Στο κτίριο του κεντρικού Λιμεναρχείου παρέμενε μέχρι αργά χθες σε εξέλιξη η έρευνα των αρχών για την ταυτοποίηση τυχόν διακινητών μεταξύ των 104 διασωθέντων. Τα στελέχη της Ασφάλειας είχαν κατά πληροφορίες καταλήξει σε 8 με 9 βασικούς υπόπτους (οι περισσότεροι υπήκοοι Αιγύπτου) και το βράδυ προχώρησαν σε εννέα συλλήψεις. Ουδείς μπορούσε να προσδιορίσει με ασφάλεια εάν επρόκειτο για μέλη του στενού πυρήνα του δουλεμπορικού κυκλώματος ή, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, για μετανάστες που δέχθηκαν να μετάσχουν στην επιχείρηση προκειμένου να καταβάλουν μειωμένο αντίτιμο για τη μεταφορά τους. «Επρόκειτο για οργανωμένη προσπάθεια διακίνησης που προετοιμαζόταν επί 40, πιθανόν και 50 ημέρες», σημείωσε στην «Κ» στέλεχος του Λιμενικού
Του ζητήσαμε να σχολιάσει αναφορές περί ρυμούλκησης του αλιευτικού από σκάφος του ελληνικού λιμενικού. Ανέφερε τα εξής: Λίγο πριν από τις 11 μ.μ. το πλήρωμα του σκάφους «920» του Λιμενικού φώτισε με προβολείς το πλοιάριο και με μεγάφωνα ενημέρωσε τους επιβαίνοντες ότι λόγω του υπέρβαρου διέτρεχαν κίνδυνο και ότι δεν θα κατάφερναν να φθάσουν στις ιταλικές ακτές. Οι άνδρες του Λιμενικού μάλιστα χρησιμοποίησαν ένα σχοινί προκειμένου, όπως αναφέρουν, να προσδέσουν στο αλιευτικό και να ελέγξουν τις συνθήκες που επικρατούσαν στο εσωτερικό του. Ορισμένοι από τους επιβαίνοντες, ωστόσο, που συνέχιζαν να αντιδρούν στην προοπτική μεταφοράς τους στην Ελλάδα αντί της Ιταλίας φέρονται να έλυσαν το σχοινί προκειμένου να συνεχίσουν την πορεία τους με ρότα προς βορρά. «Το συγκεκριμένο περιστατικό εκτυλίχθηκε στις 11 μ.μ., αρκετές ώρες πριν από τη βύθιση του πλοιαρίου», διευκρίνισε.

Μεταφορά στη Μαλακάσα
Οι διασωθέντες παρέμεναν και χθες στην παλιά αποθήκη του τελωνείου στο λιμάνι της Καλαμάτας. Περίμεναν την απόφαση του εισαγγελέα για αποχή του από την ποινική τους δίωξη προκειμένου εν συνεχεία να μεταφερθούν με πούλμαν του Δήμου Καλαμάτας στη δομή της Μαλακάσας. Οι τελευταίες πληροφορίες ανέφεραν ότι αυτό θα γινόταν το μεσημέρι της Παρασκευής. Στην Καλαμάτα βρέθηκε χθες το απόγευμα και ο νέος εκτελεστικός διευθυντής του Frontex, Χανς Λέιτενς. Σε σύντομη δήλωσή του εξέφρασε τη στήριξή του στις ελληνικές αρχές. Σε κλειστές συσκέψεις Ελληνες αξιωματούχοι τού μετέφεραν, κατά πληροφορίες, τον προβληματισμό τους για τις δυσκολίες στη διαχείριση παρόμοιων περιστατικών, με διακίνηση μεγάλου αριθμού μεταναστών στην ανοικτή θάλασσα.

Ναυάγιο στην Πύλο: 78 οι νεκροί μετανάστες -Πληροφορίες για πάνω από 600 επιβαίνοντες

Συνεχίζονται οι επιχειρήσεις εντοπισμού και διάσωσης στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Πύλου, όπου το ναυάγιο ενός αλιευτικού σκάφους με εκατοντάδες μετανάστες οδήγησε σε μία από τις πλέον πολύνεκρες τραγωδίες στη Μεσόγειο.

Μέχρι στιγμής έχουν ανασυρθεί οι σοροί 78 μεταναστών, ενώ εκφράζονται φόβοι πως ο απολογισμός θα είναι πολύ μεγαλύτερος.

Στο σημείο επιχειρούν δύο περιπολικά σκάφη Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., ένα ναυαγοσωστικό σκάφος Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., μία φρεγάτα του Πολεμικού Ναυτικού, επτά παραπλέοντα πλοία, ένα ελικόπτερο του Πολεμικού Ναυτικού, καθώς και ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος (UAV) του Frontex.

Ο εκπρόσωπος τύπου του υπουργείου Ναυτιλίας, πλωτάρχης Λ.Σ, Νικόλαος Αλεξίου δήλωσε στην «Κ» πως το βράδυ η επιχείρηση θα συνεχιστεί με τη συνδρομή ενός C-130 το οποίο θα πετά πάνω από το σημείο του ναυαγίου και θα φωτίζει την περιοχή, έτσι ώστε να μη σταματήσουν οι επιχειρήσεις εντοπισμού.

«Ευτυχώς επικρατούν πολύ καλές καιρικές συνθήκες στην περιοχή. μόλις 2-3 μποφόρ και αυτό κάνει εύκολη την έρευνα. Πρόκειται όμως για ένα δύσκολο ναυάγιο, το οποίο βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από την ακτή, στα όρια των ελληνικών υδάτων. Επίσης είναι ένα ναυάγιο με πολλούς επιβαίνοντες, αν και δεν είμαστε σε θέση να δώσουμε τον ακριβή αριθμό. Οι συνάδελφοι που αντίκρισαν το πλοίο κάνουν λόγο για ένα κατάστρωμα γεμάτο με άτομα. Καταλαβαίνετε ότι η έρευνα θα κρατήσει μέρες».

Το αλιευτικό σκάφος ήταν μήκους 30 μέτρων και σε αυτό φέρεται να επέβαιναν εκατοντάδες άτομα, στην πλειονότητά τους από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Αξιωματούχος που επικαλείται ο βρετανικός Guardian ανεβάζει τον αριθμό στους 600. Μέχρι στιγμής έχουν διασωθεί συνολικά 104 μετανάστες.

Είκοσι έξι εκ των διασωθέντων έχουν διακομιστεί στο στο γενικό νοσοκομείο Καλαμάτας, με ελαφρά τραύματα ή υποθερμία, άνδρες νέοι και μεσήλικες. Εβδομήντα οκτώ άτομα έχουν μεταφερθεί σε αποθήκες του Λιμενικού και την Πέμπτη θα μεταφερθούν σε δομή φιλοξενίας στην Μαλακάσα.

Κατά τον εντοπισμό τους, κανένας εκ των διασωθέντων δεν φορούσε σωσίβιο.

Το αλιευτικό σκάφος φέρεται να είχε αποπλεύσει από το Τομπρούκ της Λιβύης· οι ελληνικές αρχές ειδοποιήθηκαν σχετικά από τις ιταλικές. Τρία άτομα μεταφέρθηκαν στο Λιμεναρχείο Καλαμάτας για ανάκριση, σύμφωνα με την ΕΡΤ.

Με πληροφορίες από την Καθημερινή

Το Truman Show: Έχει προβλέψει ποτέ μια ταινία το μέλλον με τόση ακρίβεια;

Η ταινία του Τζιμ Κάρεϊ του 1998 για έναν άνδρα του οποίου ολόκληρη η ζωή βιντεοσκοπείται γρήγορα έγινε η ενσάρκωση της νέας εποχής της ριάλιτι τηλεόρασης. Και, 25 χρόνια μετά, συνεχίζει να έχει απήχηση, γράφει η Emily Maskell.

“Καλημέρα, και σε περίπτωση που δεν σας δω… καλό απόγευμα, καλό βράδυ και καλή νύχτα!” φωνάζει χαρούμενα ο Truman Burbank (Jim Carrey) στον γείτονά του. Είναι τόσο προβλέψιμο όσο η ανατολή και η δύση του ήλιου, μέρος της αμετάβλητης καθημερινής ρουτίνας του Truman. Δεν γνωρίζει ότι ολόκληρη η ζωή του είναι ένα ψέμα που παρακολουθούν εκατομμύρια άνθρωποι.

Η μοναδική στο είδος της χολιγουντιανή ταινία – μια σατιρική ψυχολογική κωμωδία-δράμα επιστημονικής φαντασίας – για έναν άνθρωπο που ζει σε μια κατασκευασμένη πραγματικότητα που επινοούν οι τηλεοπτικοί παραγωγοί, που κυκλοφόρησε το 1998, έκανε αίσθηση κατά την κυκλοφορία της, αλλά κανείς δεν ήξερε πόσο προφητική θα ήταν. Τα επόμενα χρόνια, έφτασε να ενσαρκώνει μυριάδες πολιτιστικές ανησυχίες – για την πανταχού παρούσα παρακολούθηση, τον μαζικό ηδονοβλεψία και την τρέλα της ριάλιτι τηλεόρασης που έχει σαρώσει τον πλανήτη, με όλα τα συνακόλουθα υπαρξιακά διλήμματα του να ζεις για το κοινό.

Σε σενάριο του Andrew Niccol και σκηνοθεσία του Peter Weir, η ταινία συγκέντρωσε πάνω από 125 εκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ και περίπου 264 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως και απέσπασε τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ Α’ ανδρικού ρόλου, πρωτότυπου σεναρίου και σκηνοθεσίας – αλλά αυτά τα στατιστικά στοιχεία από μόνα τους δεν αντιπροσωπεύουν την έκταση του αντίκτυπού της.

Η προφητική ταινία περιγράφει περίτεχνα την καθημερινή ζωή του ομώνυμου καθαρόαιμου πωλητή ασφαλειών, του Τρούμαν, ο οποίος αγνοεί παντελώς ότι η ύπαρξή του αποτελεί αντικείμενο μιας παγκόσμιας τηλεοπτικής και ηθικά επισφαλούς εκπομπής, ότι η οικογένεια και οι φίλοι του είναι ηθοποιοί και ότι ο κόσμος γύρω του είναι μια κατασκευασμένη βιτρίνα. Επιλεγμένος να εμφανίζεται από τη γέννησή του, η ζωή του Τρούμαν καταγράφεται με 5000 κάμερες τοποθετημένες σε όλη τη “γενέτειρά” του, το νησί Seahaven, οι οποίες μεταδίδουν τη ζωή του όλο το εικοσιτετράωρο σε ένα πιστό κοινό 1,5 δισεκατομμυρίου τηλεθεατών.

Μια μοιραία μέρα, τα ψέματα της ύπαρξής του αρχίζουν να καταρρέουν, αφού μια σειρά από τυχαίες διαταραχές – μεταξύ των οποίων μια εξέδρα φωτισμού που πέφτει από τον “ουρανό” και ο Τρούμαν εντοπίζει τον “νεκρό” πατέρα του ζωντανό – οδηγούν σε μια επιφοίτηση. Ωστόσο, ενώ ο Τρούμαν αποφασίζει με γενναιότητα να εγκαταλείψει την κατασκευασμένη “πραγματικότητα” του και να ξεφύγει από μια τέτοια χειραγώγηση, ως κοινωνία φαίνεται ότι έχουμε οδηγηθεί συλλογικά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Σίγουρα, το προειδοποιητικό υποσχέδιο της ταινίας έμεινε σταθερά ασχολίαστο, καθώς ο ηδονοβλεψίας των μέσων ενημέρωσης έχει γίνει όλο και πιο βαθιά ριζωμένο μέρος της ζωής μας.

Ο Weir λέει στο BBC Culture ότι παρά την αξιοσημείωτη και επίκαιρη συνάφεια της ταινίας, δεν περίμενε ότι το The Truman Show θα αποδεικνυόταν τόσο εύστοχο. “Δεν είχα ιδέα ότι το τσουνάμι της ριάλιτι τηλεόρασης βρισκόταν ακριβώς κάτω από τον ορίζοντα”, λέει. Την εποχή της παραγωγής του The Truman Show, η τηλεόραση ριάλιτι βρισκόταν στα σπάργανα, με εκπομπές όπως το The Real World να πρωτοστατούν, αλλά ήταν το ολλανδικό σχήμα Big Brother, στο οποίο απλοί άνθρωποι μοιράζονταν ένα σπίτι για μερικές εβδομάδες, που θα έκανε το είδος παγκόσμιο φαινόμενο.

Ο δημιουργός του Big Brother είπε κάτι τέτοιο: Όταν είδα τον Τρούμαν, σκέφτηκα ότι καλύτερα να ξεκινήσουμε” – Peter Weir
Μάλιστα, ο Weir λέει ότι θυμάται ένα σχόλιο του δημιουργού του Big Brother “[που βρισκόταν] στα στάδια σχεδιασμού [της εκπομπής] την εποχή που κυκλοφόρησε η ταινία. Είπε κάτι τέτοιο: ‘Όταν είδα τον Τρούμαν σκέφτηκα ότι καλύτερα να ξεκινήσουμε’. Το Big Brother βγήκε ένα χρόνο περίπου αργότερα”. Αλλά το αιχμηρό σχόλιο του The Truman Show για τη ζωή υπό συνεχή παρακολούθηση προμήνυε όχι μόνο την εποχή των ριάλιτι αλλά και ολόκληρη την κουλτούρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Με την έλευση του Big Brother, το The Truman Show φαινόταν πάρα πολύ αξιόπιστο – αλλά κατά τη δημιουργία του, λέει ο Weir, η ιδέα φαινόταν υπερβολική για πολλούς εμπλεκόμενους: “Το πρόβλημα ήταν ότι έπρεπε να δεχτούμε ότι [το Truman Show] παρακολουθείτο από ένα παγκόσμιο κοινό για 30 χρόνια, 24 ώρες την ημέρα”. Τώρα, ένας τέτοιος προγραμματισμός μοιάζει πολύ λιγότερο παράλογος, χάρη όχι μόνο στην ατελείωτη παρέλαση των ριάλιτι σόου αλλά και στις διαδικτυακές ροές σε κάθε είδους πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης στις οποίες οι χρήστες καταγράφουν μεγάλες περιόδους της ζωής τους για να τις χαζεύουν ατελείωτα οι θεατές.

Πόσο πραγματική είναι η “πραγματικότητα”;

Ο Weir χτύπησε επίσης το καρφί στο κεφάλι όταν πρόκειται για τις συμβάσεις της “μη σεναριασμένης” τηλεόρασης, πριν καν αυτές περιγραφούν ως τέτοιες. Όπως συμβαίνει με όλες τις καλές τηλεοπτικές σειρές ριάλιτι, η “πραγματικότητα” του Truman Show είναι στην πραγματικότητα γυρισμένη από τους παραγωγούς που υπαγορεύουν τα γεγονότα του περιορισμένου κόσμου του Truman. Ο Christof (Ed Harris), ο μεγαλομανής δημιουργός του Truman Show, έχει ένα δεσποτικό μάτι που εποπτεύει τα πάντα, ενώ η εξουσία του αποτυπώνεται με την απαίτησή του να “δώσει σήμα στον ήλιο”! Οι συναντήσεις με τους περαστικούς και τους γνωστούς προβάλλονται λεπτομερώς, ώστε οι αλληλεπιδράσεις του Τρούμαν με τον κόσμο να φαίνονται οργανικές. Η συλλογική επιθυμία για την παρατήρηση μιας καθημερινής “πραγματικότητας” σκιαγραφείται από τον Christof στις πρώτες στιγμές της ταινίας: “Έχουμε βαρεθεί να βλέπουμε ηθοποιούς να μας δίνουν ψεύτικα συναισθήματα… Ενώ ο κόσμος στον οποίο κατοικεί είναι κατά κάποιο τρόπο πλαστός, δεν υπάρχει τίποτα ψεύτικο στον ίδιο τον Τρούμαν.

Αυτή η ασάφεια σχετικά με το τι είναι “αληθινό” και τι είναι πλαστό βρίσκεται στο επίκεντρο της σημερινής ολισθηρής κουλτούρας των μέσων μαζικής ενημέρωσης, από τις Καρντάσιανς μέχρι το Instagram Lives. Ακριβώς όπως το κοινό λαχταρά την πραγματικότητα, αυτή η “πραγματικότητα” που του ταΐζουν μπορεί να είναι αμφισβητήσιμη ως προς την αυθεντικότητά της, νοθευμένη με τις οδηγίες των παραγωγών, την τοποθέτηση προϊόντων, τα φίλτρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κ.ά. Εν τω μεταξύ, όσοι συμμετέχουν στα ριάλιτι παρουσιάζουν ως επί το πλείστον κάποιο επίπεδο επιτελεστικότητας λόγω της επίγνωσής τους ότι οι κάμερες τους παρακολουθούν – και σε αυτό το σημείο, φυσικά, διαφέρουν από τον αθώο Τρούμαν. Ανεξάρτητα από τη συνενοχή ή μη των συμμετεχόντων, ωστόσο, όπως και με το Truman Show, αυτές οι εκπομπές τρέφονται από την επιθυμία των θεατών να κατοικήσουν εικονικά στις “πραγματικές” ζωές άλλων ανθρώπων.

Πράγματι, η πολυεπίπεδη αφήγηση του The Truman Show μέσα στην ταινία έρχεται επίσης να αντιμετωπίσει το υπαρξιακό, επιστημολογικό ερώτημα του τι αντιλαμβανόμαστε ως “πραγματικό”. Θυμίζει την αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα, στην οποία περιγράφει μια κατάσταση όπου οι άνθρωποι που είναι αλυσοδεμένοι σε ένα σπήλαιο όλη τους τη ζωή βλέπουν σκιές που προβάλλονται στον απέναντι τοίχο και γίνονται γι’ αυτούς “πραγματικές” – παρόλο που δεν είναι ακριβείς αναπαραστάσεις του πραγματικού κόσμου. Το Truman Show μπορεί να ερμηνευτεί ως μια σύγχρονη αντανάκλαση αυτής της ιδέας, όπως αποστάζει ο Christof όταν διακηρύσσει: “Αποδεχόμαστε την πραγματικότητα του κόσμου που μας παρουσιάζεται. Είναι τόσο απλό”. Το ίδιο αναμφισβήτητα θα μπορούσε να ειπωθεί και για το κοινό του 21ου αιώνα γενικότερα- όπως ο Τρούμαν, μας παρουσιάζεται μια πραγματικότητα που από πολλές απόψεις θα μπορούσε να εκληφθεί ως ενορχηστρωμένη. Οι διαδικτυακές ταυτότητες και η ριάλιτι τηλεόραση είναι μια “αλήθεια” που δημιουργήθηκε μέσω βαριάς επεξεργασίας, όπως ακριβώς και η ζωή του Τρούμαν είναι βαριά κατασκευασμένη. Ο κόσμος που έχτισε ο Christof είναι η αλήθεια του Truman, η σπηλιά του Truman, και όλοι μας βρισκόμαστε σε θαλάμους ηχούς και σπηλιές της δικής μας αλήθειας επίσης.

Η ταινία κάνει μια ισχυρή υπόθεση για αυτή την αίσθηση της αυξανόμενης αδυναμίας διαχωρισμού της ψυχαγωγίας και της πραγματικότητας – Lilia Pavin-Franks
Το Truman Show διατυπώνει επίσης πώς η ζωή μπορεί να ζει για την ψυχαγωγία των άλλων. Τώρα, μπορούμε όλοι να γίνουμε Τρούμαν χάρη στην ευρεία πρόσβαση στις διαδικτυακές πλατφόρμες. Το φαινόμενο της αυτοεκπομπής έχει πολλαπλασιαστεί στην κοινωνία μας που αφηγείται τον εαυτό της- μπορείτε να παρέχετε μια ατελείωτη ροή σαπουνόπερας της ζωής σας σε ένα διαδικτυακό κοινό μέσω Twitter, Instagram, Facebook, TikTok και πολλών άλλων. Μπορούμε όλοι, επίσης, να ενδώσουμε στο πολύπαθο Σύνδρομο του Κύριου Χαρακτήρα – μια συντομογραφία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για όσους φαντάζονται ναρκισσιστικά τον εαυτό τους ως πρωταγωνιστή στην ιστορία της ζωής τους, με τους ανθρώπους γύρω τους να είναι δευτερεύοντες χαρακτήρες.

“Νομίζω ότι [η ταινία] αποτελεί μια ισχυρή υπόθεση για την αίσθηση της αυξανόμενης αδυναμίας διαχωρισμού της ψυχαγωγίας από την πραγματικότητα”, λέει η υπεύθυνη κινηματογραφικού προγράμματος και συγγραφέας Lilia Pavin-Franks στο BBC Culture. “Ίσως το κοινό να έχει μια συμπάθεια για τα ριάλιτι επειδή δίνουν μια αίσθηση σχετικότητας, αλλά στον πυρήνα της, η ριάλιτι τηλεόραση εξακολουθεί να παραμένει πρώτα απ’ όλα ψυχαγωγία”. Η Pavin-Franks υπογραμμίζει την περίπλοκη σχέση μεταξύ θεατών και συμμετεχόντων που βρίσκεται στον πυρήνα της ιστορίας του The Truman Show και γενικά της ριάλιτι τηλεόρασης. Πώς βλέπουν οι πρώτοι τους δεύτερους – ως ενσυναίσθητα υποκείμενα, απολαυστικά χειραγωγημένα αντικείμενα ή και τα δύο; Όποια κι αν είναι η φύση του δεσμού, σίγουρα μπορεί να είναι ισχυρός: σύμφωνα με μια μελέτη του 2016 από την εταιρεία ερευνών αγοράς OnePoll, “σχεδόν 1 στους 5 ερωτηθέντες αποκάλυψε ότι έχει δεθεί με έναν αστέρα ή χαρακτήρα ριάλιτι, ενώ 1 στους 10 παραδέχεται ότι έχει αποκτήσει εμμονή με ένα ριάλιτι”. Αυτό εξάγει την ιδέα ότι ένας συμμετέχων γίνεται αντιληπτός ως καταναλωτικό προϊόν: εμφανίζεται στην ταινία του Weir με τον τρόπο που το κοινό αγοράζει τον χαρακτήρα του Truman με εμπορεύματα με θέμα τον Truman. Αλλά υπάρχει επίσης κάτι το γοητευτικό στον τρόπο με τον οποίο τον παρακολουθούν, από τους καναπέδες τους, στα μπαρ, ακόμα και στη μπανιέρα, 24 ώρες το 24ωρο – μια βαθιά συλλογική εμπειρία.

Το σύνδρομο Truman Show

Η συνεχιζόμενη πολιτιστική απήχηση του Truman Show μπορεί να φανεί πολύ συγκεκριμένα στην εμφάνιση του “Συνδρόμου Truman Show”, ενός όρου που επινοήθηκε το 2008 από τον ψυχίατρο Joel Gold και τον ακαδημαϊκό αδελφό του Ian Gold για να περιγράψει τους ασθενείς που πίστευαν ότι τεκμηριώνονται για την ψυχαγωγία των άλλων. Ο Ian Gold, αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας και Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο McGill, δηλώνει στο BBC Culture ότι αν και η ταινία “αποτύπωσε μια εξέχουσα στιγμή στην ιστορία της τεχνολογίας και βρήκε απήχηση στην εμπειρία πολλών ανθρώπων”, δεν ήταν η μοναδική αιτία της αυταπάτης. Αντίθετα, ο αντίκτυπος της ταινίας διασταυρώθηκε με την αυξανόμενη επιτήρηση εντός του δυτικού πολιτισμού. “Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ο Patriot Act κατέστησε την επιτήρηση ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της αμερικανικής κουλτούρας και αυτό πιθανώς συνέβαλε σημαντικά στη γενική ανησυχία γύρω από την απώλεια της ιδιωτικής ζωής”, προσθέτει.

Στη συνέχεια, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι η ευρεία πρόσβαση στα κινητά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα αύξανε ακόμη περισσότερο τις ανησυχίες τύπου Τρούμαν. Αυτή είναι σίγουρα η πεποίθηση του Δρ Paolo Fusar-Poli, καθηγητή και προέδρου της προληπτικής ψυχιατρικής στο Τμήμα Μελετών Ψύχωσης στο King’s College του Λονδίνου, και συν-συγγραφέα της έρευνας για το φαινόμενο του συνδρόμου Truman Show που δημοσιεύθηκε το 2008 στο British Journal of Psychiatry. Ο Δρ Fusar-Poli δηλώνει στο BBC Culture: “Σίγουρα, η βαθιά πρόσφατη ψηφιοποίηση και η υπερέκθεση της ζωής μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσε να προκαλέσει αυτές τις εμπειρίες [τύπου Τρούμαν]”. Ο καθηγητής Gold συνεχίζει ότι “οι πολιτισμικές πραγματικότητες εισβάλλουν πάντα στην ψυχωτική εμπειρία” και επομένως η μετάβαση σε μια άκρως ψηφιακή ζωή θα μπορούσε να εντείνει την παράνοια γύρω από την παρακολούθηση.

Τόσο η Gold όσο και η Fusar-Poli μιλούν για τη συνάφεια του The Truman Show με τη σύγχρονη ταυτότητα, αλλά η Weir επισημαίνει επίσης το γεγονός ότι η ταινία μιλάει για μια πιο θεμελιώδη παράνοια, ανεξάρτητα από τις τρέχουσες πολιτιστικές τάσεις. Όταν συνάντησε ηθοποιούς που έκαναν οντισιόν για την ταινία, αποκαλύπτει, αρκετοί εκμυστηρεύτηκαν ότι ταυτίστηκαν με τον Τρούμαν επειδή στα νιάτα τους είχαν νιώσει “σαν απατεώνες, [με] όλους γύρω τους να υποκρίνονται”.

Αν και η άνοδος της ριάλιτι τηλεόρασης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης πολύ προφανώς εδραίωσε την κληρονομιά της ταινίας ως μια ταινία για τους αιώνες, ο Weir εξακολουθεί να εκφράζει την έκπληξή του για τη “διαρκή” σημασία του The Truman Show: “Φαίνεται να απευθύνεται σε ένα νεανικό κοινό, κάτι που είναι ασυνήθιστο για μια ταινία μεγαλύτερης ηλικίας”, λέει. Το The Truman Show ολοκληρώνεται με τον Τρούμαν να βρίσκει μια διαφυγή προς τον ουρανό μέσα από μια αυτοκρατορική πόρτα του σκότους – το αντίθετο του φωτός στην άκρη του τούνελ. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει μια υποψία ελπίδας στο ανοιχτό τέλος – ελπίδα ότι ο Τρούμαν μπορεί να συνεχίσει να ζει τη ζωή του χωρίς την ανήσυχη παρουσία ενός πανταχού παρόντος κοινού. Το παράδειγμα του Τρούμαν είναι ένα παράδειγμα που, κάποιοι θα έλεγαν ότι η κοινωνία μας στο σύνολό της θα ήταν καλό να υιοθετήσει επιτέλους.

Δεν είναι μόνο ένα δημοσιονομικό φιάσκο: οι οικονομίες που “γκριζάρουν” καινοτομούν λιγότερο

Αυτό επιτείνει τα προβλήματα της συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού και της αύξησης του προϋπολογισμού για την υγειονομική περίθαλψη και τις συντάξεις.

“Ο Αδάμ είναι ένα ξεχωριστό παιδί”, λέει το voice-over, καθώς η κάμερα κινείται σε εγκαταλελειμμένες αίθουσες διδασκαλίας και εγκαταλελειμμένα μαιευτήρια. “Είναι το τελευταίο παιδί που γεννήθηκε στην Ιταλία”. Η ταινία μικρού μήκους που γυρίστηκε για την Plasmon – ιταλική μάρκα παιδικών τροφών που ανήκει στην Kraft-Heinz, μεγάλη αμερικανική εταιρεία – διαδραματίζεται το 2050. Φαντάζεται μια Ιταλία όπου τα μωρά ανήκουν στο παρελθόν. Υπερβάλλει για το αποτέλεσμα, φυσικά, αλλά όχι τόσο πολύ όσο φαντάζεστε. Ο αριθμός των γεννήσεων στην Ιταλία κορυφώθηκε στο 1 εκατομμύριο το 1964 και μέχρι το 205 θα έχει συρρικνωθεί κατά σχεδόν τα δύο τρίτα, στις 346.000.

Η Plasmon ξέρει από ποια πλευρά είναι …βουτυρωμένα τα ενισχυμένα μπισκότα της: η έλλειψη μωρών δεν είναι καλή για τις πωλήσεις παιδικών τροφών. Αλλά η ταχεία γήρανση πολλών χωρών σε όλο τον κόσμο δεν θα είναι κακή μόνο για ορισμένες βιομηχανίες ή για τις κυβερνήσεις των οποίων τα έξοδα αυξάνονται ενώ τα έσοδά τους μειώνονται. Η μείωση του αριθμού των μορφωμένων νέων εργαζομένων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας θα περιορίσει επίσης την καινοτομία, αποδυναμώνοντας την οικονομική ανάπτυξη σε όλους τους τομείς. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να αποδειχθεί το πιο επιζήμιο οικονομικά αποτέλεσμα της “γκριζοποίησης” του πλούσιου κόσμου, επισκιάζοντας τους αυξανόμενους λογαριασμούς για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη.

Η Ιταλία και η Ιαπωνία, ειδικότερα, είναι οι συνταξιούχοι -“αφίσες” για τη δημογραφική μείωση και τις οικονομικές της συνέπειες. Και στις δύο χώρες ο δείκτης γονιμότητας (ο αριθμός των παιδιών που θα αποκτήσει μια τυπική γυναίκα κατά τη διάρκεια της ζωής της) έπεσε κάτω από το 2,1 τη δεκαετία του 1970. Το επίπεδο αυτό είναι γνωστό ως ποσοστό αναπλήρωσης, καθώς διατηρεί έναν πληθυσμό σταθερό σε βάθος χρόνου. Οτιδήποτε χαμηλότερο θα οδηγήσει τελικά σε μείωση του πληθυσμού, κάτι που τόσο η Ιταλία όσο και η Ιαπωνία υφίστανται εδώ και περίπου μια δεκαετία. Ο μέσος Ιταλός είναι τώρα 47 ετών, ο μέσος Ιάπωνας 49 ετών.

Αλλά η Ιταλία και η Ιαπωνία δεν είναι πλέον τα πιο ακραία παραδείγματα δημογραφικής παρακμής. Το 2022 η Νότια Κορέα είχε ποσοστό γονιμότητας μόλις 0,8. Ένα ποσοστό κάτω από το ένα σημαίνει ότι η επόμενη γενιά θα είναι λιγότερο από το μισό μέγεθος της γενιάς των γονέων της. Μόλις το 2012 η ΟΗΕ προέβλεπε ότι ο πληθυσμός της Νότιας Κορέας θα συρρικνωνόταν μόνο κατά ένα πέμπτο περίπου μέχρι το τέλος του αιώνα, από 52 εκατομμύρια σήμερα σε 41 εκατομμύρια μέχρι το 2100. Πιο πρόσφατες προβλέψεις, ωστόσο, δείχνουν ότι ο πληθυσμός θα μειωθεί περισσότερο από το ήμισυ κατά την ίδια περίοδο, σε μόλις 24 εκατομμύρια.

Η Νότια Κορέα μπορεί να αποτελεί εξαιρετική περίπτωση, αλλά η δημογραφική μείωση γίνεται κοινός τόπος. Το 2010, 98 χώρες και εδάφη κατέγραψαν δείκτες γονιμότητας κάτω από 2,1. Μέχρι το 2021 ο αριθμός αυτός είχε αυξηθεί σε 124, δηλαδή σε περισσότερα από τα μισά μέρη για τα οποία η ΟΗΕ συλλέγει στοιχεία. Μέχρι το 2030 αναμένει ότι ο απολογισμός θα φθάσει τα 136.

Ο Matthias Doepke, οικονομολόγος που μελετά τα οικονομικά αίτια και τις επιπτώσεις των αλλαγών στη γονιμότητα, σημειώνει ότι η μείωση των ποσοστών γεννήσεων δεν περιορίζεται πλέον στις πλουσιότερες χώρες ή στις πλουσιότερες οικογένειες εντός μιας χώρας. “Υπάρχει μια παγκόσμια σύγκλιση στις προσδοκίες των γυναικών για καριέρα και οικογενειακή ζωή”, λέει ο κ. Doepke. Τα ποσοστά γονιμότητας για τις γυναίκες με λιγότερα χρόνια τυπικής εκπαίδευσης έχουν πέσει προς τα επίπεδα των πιο μορφωμένων συνομηλίκων τους. Στην πραγματικότητα, οι γυναίκες στην Αμερική με ακριβώς 16 χρόνια σχολικής εκπαίδευσης  έχουν οριακά λιγότερα παιδιά κατά μέσο όρο από εκείνες με μεγαλύτερη σχολική εκπαίδευση.

Με την ίδια λογική, τα χαμηλά ποσοστά γονιμότητας έχουν εξαπλωθεί από πλούσιες χώρες όπως η Ιταλία και η Ιαπωνία σε χώρες μεσαίου εισοδήματος όπως η Ταϊλάνδη (1,3) και η Βραζιλία (1,6). Ακόμη πιο αξιοσημείωτο είναι ότι ο δείκτης γονιμότητας της Ινδίας έπεσε πρόσφατα κάτω από το 2,1 και αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται. Δεδομένου ότι αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού, αυτό θα έχει παγκόσμιες επιπτώσεις. Οι 15 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Βραζιλίας, της Κίνας, της Ινδίας και του Μεξικού, έχουν όλα ποσοστά γονιμότητας κάτω από 2,1.

Το 2021 υπήρχαν 782 εκατομμύρια άνθρωποι ηλικίας 21 έως 30 ετών σε χώρες όπου η γονιμότητα είναι κάτω από το ποσοστό αναπλήρωσης. Μέχρι το 2050 αυτή η ομάδα, στην πραγματικότητα ο δυνητικός αριθμός των εγχώριων νεοεισερχομένων στο εργατικό δυναμικό, αναμένεται να έχει μειωθεί κατά το ένα πέμπτο, σε 619 εκατομμύρια. Αυτή η πτώση δεν αποτελεί κάποια υποκειμενική και αμφισβητήσιμη πρόβλεψη: τα περισσότερα μέλη αυτής της γενιάς έχουν ήδη γεννηθεί και τα ποσοστά γονιμότητας δεν τείνουν να μεταβάλλονται γρήγορα. Στις χώρες στις οποίες ο δείκτης γονιμότητας είναι κάτω από 1,5, στις οποίες περιλαμβάνεται σχεδόν ολόκληρη η Ανατολική Ασία και μεγάλο μέρος της Ευρώπης, η μείωση θα είναι πιο ακραία.

Αντί για μια πληθυσμιακή δομή σε σχήμα πυραμίδας, με κάθε νέα γενιά μεγαλύτερη από την προηγούμενη, ή ακόμη και πυλώνα, με όλες τις γενιές να έχουν παρόμοιο μέγεθος, οι χώρες αυτές θα μετατραπούν σε ανεστραμμένες πυραμίδες, με τις παλαιότερες γενιές να αντικαθίστανται από όλο και μικρότερες κοόρτες. Σε ορισμένα μέρη του κόσμου αυτό έχει ήδη συμβεί: ο αριθμός των Κινέζων ηλικίας μεταξύ 21 και 30 ετών έχει ήδη μειωθεί από 232 εκατομμύρια στην κορύφωσή του το 2012 σε 181 εκατομμύρια το 2021. Η μείωση θα επιταχυνθεί ραγδαία τη δεκαετία του 2040, αφήνοντας την Κίνα με λιγότερα από 100 εκατ. άτομα στην ίδια δεξαμενή στα μέσα της δεκαετίας του 2050. Ο πληθυσμός της Ευρώπης στην ίδια ηλικιακή κατηγορία θα μειωθεί από περίπου 85 εκατ. σε κάτω από 60 εκατ. κατά την ίδια περίοδο.

Ο προφανής τρόπος αντιστάθμισης της μείωσης των γεννήσεων είναι η μετανάστευση, η οποία αυξάνεται σε μεγάλο μέρος του πλούσιου κόσμου, παρά τις πολιτικές εντάσεις που έχει προκαλέσει τα τελευταία χρόνια. Καθώς όμως η δημογραφική μείωση πλήττει όλο και περισσότερες χώρες, οι μορφωμένοι μετανάστες θα είναι όλο και πιο δύσκολο να βρεθούν, ακόμη και όταν η συρρίκνωση του γηγενούς πληθυσμού επιταχύνεται σε πολλές πλούσιες χώρες. Για την Κίνα, με πληθυσμό περίπου 1,4 δισ. κατοίκων, η ιδέα ότι θα μπορούσαν να βρεθούν αρκετοί μετανάστες για να αντιστραφούν οι επιπτώσεις της μείωσης των γεννήσεων είναι ευφάνταστη. Αν και ο πληθυσμός της Ινδίας εξακολουθεί να αυξάνεται, θα κορυφωθεί στη δεκαετία του 2060, αν όχι νωρίτερα. Η υποσαχάρια Αφρική είναι η μόνη περιοχή του κόσμου που φαίνεται πιθανό να αποτελέσει μεγάλη πηγή δυνητικών μεταναστών για πολλά χρόνια ακόμη. Αλλά ακόμη και εκεί, τα ποσοστά γεννήσεων μειώνονται ταχύτερα από ό,τι προέβλεπαν οι προηγούμενες προβλέψεις. Παρόλο που η μετανάστευση θα συνεχίσει να μετριάζει τη δημογραφική μείωση σε πολλές χώρες για δεκαετίες, μακροπρόθεσμα δεν μπορεί να αντισταθμίσει πλήρως τη μείωση των γεννήσεων στις μεγάλες οικονομίες.

Ορισμένες από τις συνέπειες αυτών των δημογραφικών μεταβολών είναι γνωστές. Ένας ολοένα και πιο …γκρίζος πληθυσμός θα σημαίνει υψηλότερες δαπάνες για δημόσιες συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη, αλλά θα υπάρχουν λιγότεροι άνθρωποι σε ηλικία εργασίας για να πληρώσουν τους απαιτούμενους φόρους. Ο πλούσιος κόσμος έχει σήμερα περίπου τρία άτομα μεταξύ 20 και 64 ετών για κάθε ένα άνω των 65 ετών. Μέχρι το 2050 η αναλογία αυτή θα συρρικνωθεί σε λιγότερο από δύο προς ένα. Αυτό θα απαιτήσει μεταγενέστερες ηλικίες συνταξιοδότησης, υψηλότερους φόρους ή και τα δύο.

Ωστόσο, οι οικονομικές συνέπειες της δημογραφικής μείωσης δεν είναι μόνο φορολογικές. Η εργασία είναι ένας από τους τρεις κύριους προσδιοριστικούς παράγοντες της ανάπτυξης, μαζί με το κεφάλαιο και την αποτελεσματικότητα με την οποία χρησιμοποιούνται και τα δύο (παραγωγικότητα). Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, υπό άλλες συνθήκες, οδηγεί αυτομάτως σε χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη. Αλλά η δημογραφική μείωση έχει επίσης επιπτώσεις στο κεφάλαιο και την παραγωγικότητα που είναι πολύ λιγότερο κατανοητές.

Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι ένας μικρότερος ενεργός πληθυσμός θα πιέσει προς τα κάτω τα επιτόκια σε πραγματικούς όρους (δηλαδή, αφού συνυπολογιστεί ο πληθωρισμός), επειδή θα υπάρχουν λιγότερες επενδυτικές ευκαιρίες και ένα μεγάλο απόθεμα αποταμιεύσεων που θα συσσωρεύεται από όσους βρίσκονται στη σύνταξη ή κοντά στη σύνταξη. Άλλοι όμως, όπως ο Charles Goodhart, πρώην υπάλληλος της Τράπεζας της Αγγλίας, πιστεύουν ότι το αποτέλεσμα θα είναι το αντίθετο. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι μπαίνουν στη σύνταξη και έτσι σταματούν να αποταμιεύουν αλλά συνεχίζουν να καταναλώνουν, θα υπάρχει λιγότερη χρηματοδότηση για επενδύσεις, ωθώντας τα πραγματικά επιτόκια προς τα πάνω.

Και οι δύο πλευρές συμφωνούν ότι η γήρανση του πληθυσμού θα μειώσει τόσο τις αποταμιεύσεις όσο και τις επενδύσεις, αλλά διαφωνούν σχετικά με το ποιο από τα δύο θα μειωθεί ταχύτερα. Ωστόσο, η ισορροπία των στοιχείων δείχνει προς την κατεύθυνση της μείωσης των πραγματικών επιτοκίων: πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν ακόμη δεκαετίες συσσώρευσης αποταμιεύσεων μπροστά τους και οι συνταξιούχοι συχνά προσκολλώνται στις αποταμιεύσεις τους αντί να τις εξαντλούν. Όπως και να έχει, οι δημογραφικές αλλαγές θα έχουν τεράστιες επιπτώσεις στις αγορές. Σε γενικές γραμμές, τα χαμηλά πραγματικά επιτόκια είναι καλά για όσους έχουν ήδη συσσωρεύσει περιουσιακά στοιχεία, αλλά κακά για όσους προσπαθούν ακόμη να αποταμιεύσουν, συμπεριλαμβανομένου του αυξανόμενου αριθμού εργαζομένων που πλησιάζουν στη συνταξιοδότηση με ανεπαρκή αποταμίευση.

Όμως, η δημογραφική μείωση μπορεί να έχει τις πιο ανησυχητικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα. Οι νεότεροι άνθρωποι διαθέτουν περισσότερο αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν “ρευστή νοημοσύνη”, δηλαδή την ικανότητα να επιλύουν νέα προβλήματα και να ασχολούνται με νέες ιδέες. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι έχουν περισσότερη “κρυσταλλική νοημοσύνη” – ένα απόθεμα γνώσεων για το πώς λειτουργούν τα πράγματα που έχει δημιουργηθεί με την πάροδο του χρόνου. Δεν υπάρχουν ακριβή όρια, αλλά οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η ρευστή νοημοσύνη τείνει να κορυφώνεται στην πρώιμη ενήλικη ζωή και να αρχίζει να μειώνεται στα 30. Και οι δύο τύποι νοημοσύνης είναι χρήσιμοι: οι εταιρείες, οι βιομηχανίες και οι οικονομίες χρειάζονται τόσο νέους που μπορούν να ανταποκριθούν σε νέες προκλήσεις όσο και έμπειρους βετεράνους με λεπτομερή κατανόηση του επαγγέλματός τους. Όμως, οι δύο αυτοί τύποι δεν έχουν ισοδύναμη αξία όσον αφορά την καινοτομία.

ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ:

-Η Ιταλία και η Ιαπωνία βιώνουν δημογραφική παρακμή, με συρρίκνωση του πληθυσμού και χαμηλά ποσοστά γεννήσεων.
-Η Νότια Κορέα, η Ταϊλάνδη, η Βραζιλία και η Ινδία αντιμετωπίζουν επίσης μειωμένα ποσοστά γονιμότητας.
-Η μείωση του αριθμού των νέων, μορφωμένων εργαζομένων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας θα μειώσει την καινοτομία και την οικονομική ανάπτυξη.
-Η δημογραφική παρακμή θα οδηγήσει σε γηραιότερο πληθυσμό, αυξημένες δαπάνες για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη και συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού.
-Τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων θα επηρεάσουν τις αποταμιεύσεις, τις επενδύσεις και την παραγωγικότητα, οδηγώντας ενδεχομένως σε χαμηλότερα επιτόκια.
-Τα νεότερα άτομα τείνουν να συμβάλλουν περισσότερο στην καινοτομία, ενώ τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα διαθέτουν περισσότερες γνώσεις και εμπειρία.
-Οι γηράσκουσες κοινωνίες ενδέχεται να βιώσουν μείωση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομικής ικανότητας.
-Οι προσπάθειες των κυβερνήσεων να αυξήσουν τα ποσοστά γεννήσεων μέσω κινήτρων είχαν περιορισμένη επιτυχία.
-Η εκπαίδευση και η τεχνολογική πρόοδος μπορούν να συμβάλουν στην άμβλυνση των επιπτώσεων της δημογραφικής μείωσης στην καινοτομία και την παραγωγικότητα.

– Ο δυνητικός αριθμός των ατόμων ηλικίας 21 έως 30 ετών, οι οποίοι είναι δυνητικά νεοεισερχόμενοι στο εργατικό δυναμικό, αναμένεται να μειωθεί κατά ένα πέμπτο μέχρι το 2050 στις χώρες με ποσοστά γονιμότητας κάτω από την αναπλήρωση.
– Οι χώρες με ποσοστά γονιμότητας κάτω του 1,5, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ασίας και μεγάλου μέρους της Ευρώπης, θα βιώσουν μια πιο ακραία μείωση της τάξης του 37% στην ίδια ηλικιακή ομάδα.
– Η μετανάστευση θεωρείται συχνά ως λύση για την αντιστάθμιση της μείωσης των ποσοστών γεννήσεων, αλλά η εξεύρεση μορφωμένων μεταναστών θα γίνει δυσκολότερη καθώς οι γηγενείς πληθυσμοί θα συρρικνώνονται.
– Η γήρανση του πληθυσμού θα οδηγήσει σε αύξηση των δαπανών για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη, αλλά θα υπάρχουν λιγότερα άτομα σε ηλικία εργασίας για να στηριχθούν μέσω φόρων.
– Η δημογραφική μείωση, συμπεριλαμβανομένου του μικρότερου ενεργού πληθυσμού, οδηγεί σε χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη.
– Ο αντίκτυπος της δημογραφικής μείωσης στα επιτόκια συζητείται, με ορισμένους να προτείνουν χαμηλότερα επιτόκια λόγω λιγότερων επενδυτικών ευκαιριών, ενώ άλλοι υποστηρίζουν υψηλότερα επιτόκια λόγω μειωμένης χρηματοδότησης για επενδύσεις.
– Η δημογραφική μείωση επηρεάζει την παραγωγικότητα, καθώς τα νεότερα άτομα διαθέτουν περισσότερη “ρευστή νοημοσύνη” για την επίλυση προβλημάτων και την καινοτομία, ενώ τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα διαθέτουν περισσότερη “αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη” που βασίζεται στη συσσωρευμένη γνώση.
– Τα ποσοστά κατοχύρωσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας κορυφώνονται στα τέλη της δεκαετίας των 30 και στις αρχές των 40 ετών των ερευνητών, ενώ οι ανατρεπτικές καινοτομίες είναι πιθανότερο να προέρχονται από νεότερους εφευρέτες.
– Η δημογραφική παρακμή συνδέεται με τη μείωση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας σε χώρες μεγαλύτερης ηλικίας, όπως η Ιαπωνία, με τους νεότερους πληθυσμούς να έχουν περισσότερες πιθανότητες να ιδρύσουν επιχειρήσεις.
– Οι κυβερνήσεις έχουν περιορισμένη δύναμη να αντιστρέψουν τη μείωση των γεννήσεων μέσω κινήτρων, ενώ άλλοι παράγοντες, όπως η εκπαίδευση και η τεχνολογία, μπορούν να συμβάλουν στην άμβλυνση των επιπτώσεων της δημογραφικής μείωσης στην παραγωγικότητα και την καινοτομία.
– Οι μηχανές μπορεί να προσφέρουν σταδιακές βελτιώσεις στις υπάρχουσες διαδικασίες, αλλά η ικανότητα παραγωγής νέων ανατρεπτικών ιδεών παραμένει αβέβαιη.
– Η μείωση του πληθυσμού, ιδίως των νέων ατόμων, έχει επιπτώσεις πέραν των οικονομικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργικότητας και της χάραξης πολιτικής.

Το κείμενο μπορεί ο αναγνώστης να το αναζητήσει στον Economist.

Ξημερώνει η D-DAY για την Ουκρανία;

Ήταν ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η Ουκρανία ξεκίνησε την αντεπίθεσή της κατά των Ρώσων εισβολέων, καθώς γιορτάζουμε αυτή την εβδομάδα την επέτειο της απόβασης της Νορμανδίας το 1944. Αυτή η επίθεση θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία της μάχης για την Ουκρανία, όπως ακριβώς η συμμαχική επίθεση στις ακτές της Νορμανδίας άλλαξε την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

David Ignatius –  Washington Post

Οι στρατιωτικές εκστρατείες σπάνια είναι όλα ή τίποτα, αλλά αυτή πλησιάζει να γίνει. Αν η Ουκρανία μπορέσει να απωθήσει τον ήδη κλονισμένο ρωσικό στρατό, έχει την ευκαιρία να αναγκάσει τη Μόσχα να διαπραγματευτεί τον τερματισμό της εισβολής της. Αλλά αν η Ουκρανία αποτύχει, θα είναι ένα πικρό πλήγμα για τον κουρασμένο πληθυσμό της και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη συνεχή υποστήριξη από ορισμένα ανήσυχα μέλη του ΝΑΤΟ.

Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν πιστεύουν ότι η επίθεση ξεκίνησε τη Δευτέρα με μια ουκρανική ώθηση προς τα νότια κατά μήκος πολλαπλών αξόνων. Ένας σημαντικός στόχος είναι, πάντα σύμφωνα με την άποψη αμερικανών αξιωματούχων, να κοπεί η χερσαία γέφυρα στη νοτιοανατολική Ουκρανία που συνδέει τη Ρωσία με τις δυνάμεις κατοχής της στην Κριμαία. Μέρος της στρατηγικής της Ουκρανίας φαίνεται να είναι να οργανώσει επιθέσεις κατά μήκος πολλών λωρίδων, ώστε να μπορούν να μετακινήσουν δυνάμεις μεταξύ τους για να χτυπήσουν στόχους.

Η επιχειρηματική εξέλιξη της Δευτέρας μάλλον πήγα καλύτερα του αναμενόμενου. Οι ουκρανικές μονάδες προωθήθηκαν μέσα από βαριά ναρκοθετημένες περιοχές για να προχωρήσουν μεταξύ πέντε και 10 χιλιομέτρων σε ορισμένες περιοχές του μεγάλου μετώπου. Αυτό δημιούργησε κάποιες ελπίδες ότι οι ουκρανικές δυνάμεις μπορούν να συνεχίσουν να προωθούνται προς τη Μαριούπολη, τη Μελιτόπολη και άλλα ρωσικά ελεγχόμενα μέρη κατά μήκος της ακτής – αποκόπτοντας τη χερσαία γέφυρα.

Την Τρίτη ήρθε ένα δυνητικά καταστροφικό νέο συμβάν στην περιοχή της μάχης – μια κατά τα φαινόμενα επίθεση δολιοφθοράς που έσπασε το φράγμα του ταμιευτήρα Kakhovka και έστειλε ένα τμήμα του ποταμού Δνείπερου προς την Κριμαία, η οποία εξαρτάται από τον ταμιευτήρα για μεγάλο μέρος της υδροδότησης της. Η Ρωσία και η Ουκρανία αντάλλαξαν πυρά για την επίθεση, την οποία ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ χαρακτήρισε “εξωφρενική πράξη”.

Αξιωματούχοι της αμερικανικής κυβέρνησης δεν έχουν καταλήξει στο αν η Ρωσία ή η Ουκρανία ανατίναξαν το φράγμα. Αλλά η απώλειά του θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες και για τις δύο πλευρές. Θα είναι δυσκολότερο τώρα για την Ουκρανία να προωθηθεί νότια του Δνείπερου- αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι πιο δύσκολο για τα ρωσικά στρατεύματα να ελιχθούν και να υπερασπιστούν τα εδάφη που ήδη κατέχουν. Το νερό ψύξης για το τεράστιο πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια θα μπορούσε τελικά να επηρεαστεί, αλλά αυτό θα γινόταν σε πολλές εβδομάδες από τώρα.

Μπορεί να περάσει αρκετός καιρός μέχρι να γίνουν σαφή τα αποτελέσματα της ουκρανικής εκστρατείας, αλλά το Κίεβο έχει ήδη καταφέρει να επεκτείνει τις αδιέξοδες μάχες στο Μπαχμούτ, την σκληρά αμφισβητούμενη ανατολική πόλη που ήταν το σημείο μηδέν καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα. Πρόκειται πλέον για μια εκστρατεία με πολλαπλά στρατιωτικά και πολιτικά μέτωπα – και μετασεισμούς που φτάνουν μέχρι τη Μόσχα, το Πεκίνο και την Ουάσινγκτον.

Την παραμονή της ουκρανικής επίθεσης, μια αξιοσημείωτη εξέλιξη ήταν η αυξανόμενη αποδιοργάνωση των ρωσικών δυνάμεων. Ο Ιλία Πριγκόζιν, ηγέτης της πολιτοφυλακής Wagner που έδωσε μεγάλο μέρος των μαχών στο Μπαχμούτ, έβγαζε σχεδόν καθημερινά κηρύγματα κατά του ρωσικού στρατού. Υποστήριξε, για παράδειγμα, ότι οι ισχυρισμοί του ότι δρομολόγησε τις ουκρανικές δυνάμεις αυτή την εβδομάδα στην περιοχή του Ντονέτσκ ήταν “απλώς άγρια και παράλογη επιστημονική φαντασία”.

Σε ένα περίεργο περιστατικό αυτή την εβδομάδα, πολεμιστές της ομάδας μισθοφόρων Wagner συνέλαβαν τον Ρώσο αντισυνταγματάρχη Ρομάν Βενεβίτιν, αφού κάποιοι από τους στρατιώτες του φέρεται να πυροβόλησαν τις δυνάμεις της Wagner. Οι Moscow Times παραθέτουν την εξήγηση του Ρώσου αξιωματούχου: “Ενήργησα σε κατάσταση αλκοολικής μέθης από προσωπική εχθρότητα”.

Το μυστήριο είναι γιατί ο Βλαντιμίρ Πούτιν ανέχεται αυτή την αυξανόμενη διαταραχή. Ορισμένοι θεωρούν αυτή την παθητικότητα χαρακτηριστική. Ο Ρώσος ηγέτης επέτρεψε στον Ντμίτρι Μεντβέντεφ να διεξάγει πειράματα εξωτερικής πολιτικής που δεν άρεσαν στον Πούτιν, ενώ ο Μεντβέντεφ ήταν πρόεδρος από το 2008 έως το 2012- επέτρεψε σε υφισταμένους του να προωθήσουν ένα σχέδιο του 2018 για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, μόνο για να το αμβλύνει όταν το κοινό διαμαρτυρήθηκε. Φαίνεται ότι ο Πούτιν δεν θέλει να λερώνει τα χέρια του, ακόμη και στον αιματηρό πόλεμο στην Ουκρανία που ξεκίνησε ο ίδιος προσωπικά.

Η προθυμία της Ουκρανίας να ρισκάρει στην καλοκαιρινή της επίθεση είναι ένα μέτρο της αυτοπεποίθησης του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αλλά και της ανάγκης του να δείξει αποτελέσματα. Τέτοια μεγάλα στοιχήματα έχουν ανάμεικτα αποτελέσματα στη στρατιωτική ιστορία.

μάχη του Freeman’s Farm

Ο ιστορικός Ρικ Άτκινσον, ο οποίος συντάσσει τον δεύτερο τόμο μιας τριλογίας για τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας στις ΗΠΑ, επισημαίνει σε μήνυμά του ότι η αποτυχία του Βρετανού υποστράτηγου  J.Burgoyne στη μάχη του Freeman’s Farm (19 Σεπτεμβρίου) και στα Bemis Heights κοντά στον ποταμό Χάντσον το 1777 τον ανάγκασε να παραδοθεί “σε ένα από τα αποφασιστικά κομβικά σημεία όχι μόνο της Επανάστασης αλλά και της αμερικανικής ιστορίας”.

Ο Άτκινσον υπενθύμισε ότι ο Αμερικανός διοικητής, υποστράτηγος Horatio Gates, έγραψε για τον Burgoyne λίγο πριν από τη μάχη του Freeman’s Farm: “Είναι προφανές ότι ο στρατηγός σκοπεύει να τα ρισκάρει όλα με ένα βιαστικό χτύπημα”.

Παρομοίως, ο στρατηγός της Συνομοσπονδίας Robert E. Lee, διαβλέποντας την ενδεχόμενη ήττα σε έναν πόλεμο φθοράς, έριξε τα ζάρια το 1863 με τη μαζική του επίθεση στο  Gettysburg. Και αυτή απέτυχε.

Ο Αδόλφος Χίτλερ προσπάθησε να αντιστρέψει την ήττα με την επίθεσή του στις Αρδέννες τον Δεκέμβριο του 1944, η οποία οδήγησε στη Μάχη των Αρδεννών. “Έξι εβδομάδες μετά την έναρξή της, η επίθεση είχε καταστραφεί και το Τρίτο Ράιχ ήταν καταδικασμένο”, σημείωσε ο Άτκινσον στο μήνυμά του.

Απέναντι σε αυτές τις αποτυχημένες εξορμήσεις, η D-Day στέκεται ως υπενθύμιση ότι ένας στρατός πρέπει μερικές φορές να παίρνει τεράστια ρίσκα για να τοποθετηθεί για την τελική νίκη. Κάθε επισκέπτης της παραλίας Ομάχα στη Νορμανδία θα θυμάται τους απότομους βράχους στο Pointe du Hoc που οι Αμερικανοί καταδρομείς έπρεπε να σκαρφαλώσουν για να εκτοπίσουν τις γερμανικές δυνάμεις. Οι επιτύμβιες στήλες για τους στρατιώτες που έχασαν τη ζωή τους στην D-Day φαίνεται να εκτείνονται σχεδόν μέχρι τον ορίζοντα. Αλλά κέρδισαν τη μάχη – και τον πόλεμο.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, κατηγόρησε σήμερα τις ρωσικές δυνάμεις ότι ανατίναξαν τον υδροηλεκτρικό σταθμό Καχόβκα από μέσα, και είπε πως η Ρωσία πρέπει να λογοδοτήσει για «τρομοκρατική επίθεση».

Εκπρόσωπος του ουκρανικού στρατού δήλωσε πως σκοπός της Ρωσίας ήταν να εμποδίσει τα ουκρανικά στρατεύματα να διασχίσουν τον ποταμό Δνείπερο για να επιτεθούν στις ρωσικές κατοχικές δυνάμεις.

Αξιωματούχοι που έχουν διοριστεί από τις ρωσικές δυνάμεις κατοχής έδωσαν αντικρουόμενες εκδοχές, με ορισμένους να επιρρίπτουν την ευθύνη σε ουκρανικούς βομβαρδισμούς, άλλους να λένε πως το φράγμα στον Δνείπερο εξερράγη μόνο του.

Ο Ουκρανός υπουργός Εσωτερικών, πάντως, δήλωσε ότι η Ρωσία βομβαρδίζει περιοχές της Χερσώνας, από την οποία οι κάτοικοι άρχισαν να απομακρύνονται σήμερα μετά την καταστροφή του φράγματος της Καχόβκα και ότι δύο αξιωματικοί της αστυνομίας έχουν τραυματισθεί.

«Ο ρωσικός στρατός συνεχίζει να βομβαρδίζει εδάφη όπου έχουν ληφθεί μέτρα απομάκρυνσης των κατοίκων. Μία ώρα νωρίτερα, δύο αξιωματικοί της αστυνομίας τραυματίσθηκαν στην περιοχή. Οι βομβαρδισμοί συνεχίζονται αυτή τη στιγμή», δήλωσε στην ουκρανική τηλεόραση ο υπουργός Εσωτερικών Ίχορ Κλιμένκο. Ο ίδιος προειδοποίησε για τον αυξανόμενο κίνδυνο που προέρχεται από τις νάρκες, επειδή ανεβαίνει η στάθμη του νερού.

Ζελένσκι: Ρώσοι τρομοκράτες πυροδότησαν εσωτερικά τις δομές του φράγματος
«Ο κόσμος οφείλει να αντιδράσει», δήλωσε ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι μετά την καταστροφή του φράγματος Καχόβκα στη νότια Ουκρανία. «Η Ρωσία βρίσκεται σε πόλεμο κατά της ζωής, κατά της φύσης, κατά του πολιτισμού» δήλωσε στο Telegram, κατηγορώντας τους Ρώσους ότι ναρκοθέτησαν το φράγμα, πριν το ανατινάξουν.

Δορυφορική εικόνα από το κατεστραμμένο φράγμα της Χερσώνας / Φωτογραφία: AP
«Η Ρωσία ανατίναξε μια βόμβα, προκαλώντας τεράστιες περιβαλλοντικές ζημιές», δήλωσε ο πρόεδρος της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στους «Εννέα του Βουκουρεστίου», ένα σχήμα που συγκεντρώνει εννέα χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης, μέλη του ΝΑΤΟ.

«Πρόκειται για τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή που έχει προκληθεί από τον άνθρωπο στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες», συνέχισε. «Η Ρωσία είναι ένοχη για βάρβαρη οικοκτονία» δήλωσε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, προσθέτοντας ότι οι ρωσικές δυνάμεις πρέπει να τεθούν υπόλογες.

«Είναι αδύνατη η ανατίναξη ενός φράγματος με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εξωτερικά, με βομβαρδισμό» είπε ο Ουκρανός πρόεδρος, αναφερόμενος στο σενάριο που προώθησε η Μόσχα για να εξηγήσει την καταστροφή, επιρρίπτοντας την ευθύνη στο Κίεβο.

«Απόψε στις 02:50, Ρώσοι τρομοκράτες διενήργησαν εσωτερική πυροδότηση των δομών του υδροηλεκτρικού φράγματος Καχόβκα. Περίπου 80 οικισμοί είναι στη ζώνη των πλημμυρών», δήλωσε ο Ζελένσκι έπειτα από έκτακτη σύσκεψη υψηλόβαθμων αξιωματούχων.

«Κάνουμε τα πάντα για να σώσουμε τους ανθρώπους», ανέφερε στην πλατφόρμα Telegram και πρόσθεσε πως στη σύσκεψη «συμφωνήθηκε δέσμη διεθνών μέτρων και μέτρων ασφαλείας προκειμένου η Ρωσία να λογοδοτήσει για αυτή την τρομοκρατική επίθεση».

Ουκρανία: «Υστερική αντίδραση» της Ρωσίας για να εμποδιστεί η επίθεση στις ρωσικές δυνάμεις
Ο Ολέξιι Ντανίλοφ, γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας και Άμυνας της Ουκρανίας, ανέφερε στο Twitter πως η κίνηση ισοδυναμεί με «ένα νέο, ουσιαστικά, στάδιο της ρωσικής επίθεσης».

Οφθαλμοφανής η οικολογική καταστροφή στη Χερσώνα / Φωτογραφία: AP
Ο υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα προειδοποίησε για την απειλή για το περιβάλλον, η οποία θα μπορούσε να καταλήξει σε «περιφερειακή οικοκτονία».

Η Ναταλία Χουμενιούκ, εκπρόσωπος της νότιας στρατιωτικής διοίκησης της Ουκρανίας, χαρακτήρισε την πρόκληση ρήγματος στο φράγμα «υστερική αντίδραση», με στόχο να εμποδιστούν τα ουκρανικά στρατεύματα από το να επιτεθούν στις ρωσικές δυνάμεις στην απέναντι πλευρά του ποταμού Δνείπερου.

Ο Σέρχιι Νάεφ, διοικητής του κοινού επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας, δήλωσε, σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Ukrinform, πως οι πλημμύρες που προκλήθηκαν από το ρήγμα στο φράγμα «δεν θα πρέπει να εμποδίσουν την προώθησή μας σε εκείνες τις κατευθύνσεις όπου μπορεί να υπάρχει διαρροή νερού».

Κίνδυνος νέων διαρροών λαδιού στον Δνείπερο
Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν εξάλλου πως 150 τόνοι λαδιού μηχανής έπεσαν σήμερα στον ποταμό Δνείπερο μετά το ρήγμα στο υδροηλεκτρικό φράγμα της Νόβα Καχόβκα, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο για το περιβάλλον.

Πώς η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να αναλάβει τις εκλογές στις ΗΠΑ – και να υπονομεύσει τη δημοκρατία. Θα μπορούσαν οι οργανισμοί να χρησιμοποιήσουν γλωσσικά μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, όπως το ChatGPT, για να ωθήσουν τους ψηφοφόρους να συμπεριφερθούν με συγκεκριμένους τρόπους;

Ο γερουσιαστής Josh Hawley έθεσε αυτή την ερώτηση στον διευθύνοντα σύμβουλο της OpenAI Sam Altman σε ακρόαση της Γερουσίας των ΗΠΑ στις 16 Μαΐου 2023 για την τεχνητή νοημοσύνη. Ο Altman απάντησε ότι όντως ανησυχεί ότι κάποιοι μπορεί να χρησιμοποιούν γλωσσικά μοντέλα για να χειραγωγούν, να πείθουν και να συμμετέχουν σε προσωπικές αλληλεπιδράσεις με τους ψηφοφόρους

Ο Altman δεν διευκρίνισε, αλλά ίσως είχε κατά νου κάτι σαν αυτό το σενάριο. Φανταστείτε ότι σύντομα, οι πολιτικοί τεχνολόγοι αναπτύσσουν μια μηχανή που ονομάζεται Clogger – μια πολιτική εκστρατεία σε ένα μαύρο κουτί. Ο Clogger επιδιώκει αμείλικτα μόνο έναν στόχο: να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητες να επικρατήσει ο υποψήφιός του – η εκστρατεία που αγοράζει τις υπηρεσίες της Clogger Inc.

Ενώ πλατφόρμες όπως το Facebook, το Twitter και το YouTube χρησιμοποιούν μορφές τεχνητής νοημοσύνης για να κάνουν τους χρήστες να περνούν περισσότερο χρόνο στους ιστότοπούς τους, η τεχνητή νοημοσύνη του Clogger θα έχει έναν διαφορετικό στόχο: να αλλάξει την εκλογική συμπεριφορά των ανθρώπων.

Πώς θα λειτουργούσε το Clogger

Ως πολιτικός επιστήμονας και νομικός που μελετάμε τη διασταύρωση της τεχνολογίας και της δημοκρατίας, πιστεύουμε ότι κάτι σαν το Clogger θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την αυτοματοποίηση για να αυξήσει δραματικά την κλίμακα και ενδεχομένως την αποτελεσματικότητα των τεχνικών χειραγώγησης της συμπεριφοράς και μικροστόχευσης που χρησιμοποιούν οι πολιτικές εκστρατείες από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ακριβώς όπως οι διαφημιστές χρησιμοποιούν το ιστορικό περιήγησής σας και το ιστορικό των κοινωνικών μέσων δικτύωσης για να στοχεύουν μεμονωμένα τις εμπορικές και πολιτικές διαφημίσεις τώρα, το Clogger θα έδινε προσοχή σε εσάς – και σε εκατοντάδες εκατομμύρια άλλους ψηφοφόρους – μεμονωμένα.

Θα προσέφερε τρεις προόδους σε σχέση με την τρέχουσα σύγχρονη αλγοριθμική χειραγώγηση της συμπεριφοράς. Πρώτον, το γλωσσικό του μοντέλο θα δημιουργούσε μηνύματα – κείμενα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ίσως συμπεριλαμβανομένων εικόνων και βίντεο – προσαρμοσμένα σε εσάς προσωπικά. Ενώ οι διαφημιστές τοποθετούν στρατηγικά έναν σχετικά μικρό αριθμό διαφημίσεων, γλωσσικά μοντέλα όπως το ChatGPT μπορούν να δημιουργήσουν αμέτρητα μοναδικά μηνύματα για εσάς προσωπικά – και εκατομμύρια για άλλους – κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας.

Δεύτερον, το Clogger θα χρησιμοποιήσει μια τεχνική που ονομάζεται ενισχυτική μάθηση για να δημιουργήσει μια σειρά από μηνύματα που θα γίνονται όλο και πιο πιθανά να αλλάξουν την ψήφο σας. Η ενισχυτική μάθηση είναι μια προσέγγιση μηχανικής μάθησης, δοκιμής και λάθους, κατά την οποία ο υπολογιστής αναλαμβάνει ενέργειες και λαμβάνει ανατροφοδότηση σχετικά με το ποιες λειτουργούν καλύτερα, προκειμένου να μάθει πώς να επιτύχει έναν στόχο. Οι μηχανές που μπορούν να παίξουν Go, σκάκι και πολλά βιντεοπαιχνίδια καλύτερα από οποιονδήποτε άνθρωπο έχουν χρησιμοποιήσει την ενισχυτική μάθηση.

Πώς λειτουργεί η ενισχυτική μάθηση.

Τρίτον, κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας, τα μηνύματα του Clogger θα μπορούσαν να εξελίσσονται ώστε να λαμβάνουν υπόψη τις αντιδράσεις σας στις προηγούμενες αποστολές της μηχανής και ό,τι έχει μάθει για την αλλαγή της γνώμης των άλλων. Ο Clogger θα είναι σε θέση να διεξάγει δυναμικές “συνομιλίες” με εσάς – και εκατομμύρια άλλους ανθρώπους – με την πάροδο του χρόνου. Τα μηνύματα του Clogger θα είναι παρόμοια με τις διαφημίσεις που σας ακολουθούν σε διάφορους ιστότοπους και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η φύση της τεχνητής νοημοσύνης

Τρία ακόμη χαρακτηριστικά – ή σφάλματα – αξίζει να σημειωθούν.

Πρώτον, τα μηνύματα που στέλνει ο Clogger μπορεί να έχουν ή να μην έχουν πολιτικό περιεχόμενο. Ο μοναδικός στόχος της μηχανής είναι να μεγιστοποιήσει το μερίδιο ψήφων και πιθανότατα θα επινοήσει στρατηγικές για την επίτευξη αυτού του στόχου που κανένας άνθρωπος που διεξάγει εκστρατεία δεν θα είχε σκεφτεί.

Μια πιθανότητα είναι να στέλνει στους πιθανούς αντίπαλους ψηφοφόρους πληροφορίες για μη πολιτικά πάθη που έχουν στον αθλητισμό ή την ψυχαγωγία για να θάψει τα πολιτικά μηνύματα που λαμβάνουν. Μια άλλη πιθανότητα είναι η αποστολή απωθητικών μηνυμάτων – για παράδειγμα διαφημίσεις ακράτειας – χρονικά συμπίπτοντας με τα μηνύματα των αντιπάλων. Και μια άλλη είναι η χειραγώγηση των ομάδων φίλων των ψηφοφόρων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να δοθεί η αίσθηση ότι οι κοινωνικοί τους κύκλοι υποστηρίζουν τον υποψήφιό της.

Δεύτερον, ο Clogger δεν ενδιαφέρεται για την αλήθεια. Πράγματι, δεν έχει τρόπο να γνωρίζει τι είναι αληθές και τι ψευδές. Οι “ψευδαισθήσεις” του γλωσσικού μοντέλου δεν αποτελούν πρόβλημα για αυτό το μηχάνημα, επειδή ο στόχος του είναι να αλλάξει την ψήφο σας και όχι να παρέχει ακριβείς πληροφορίες.

Τρίτον, επειδή πρόκειται για ένα είδος τεχνητής νοημοσύνης τύπου “μαύρου κουτιού”, οι άνθρωποι δεν θα έχουν τρόπο να γνωρίζουν ποιες στρατηγικές χρησιμοποιεί.
Ο τομέας της εξηγήσιμης τεχνητής νοημοσύνης έχει ως στόχο να ανοίξει το μαύρο κουτί πολλών μοντέλων μηχανικής μάθησης, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να καταλάβουν πώς λειτουργούν.

Clogocracy
Εάν η προεδρική εκστρατεία των Ρεπουμπλικάνων χρησιμοποιήσει το Clogger το 2024, η εκστρατεία των Δημοκρατικών θα αναγκαστεί πιθανότατα να απαντήσει με τον ίδιο τρόπο, ίσως με μια παρόμοια μηχανή. Να το ονομάσουμε Dogger. Αν οι υπεύθυνοι των εκστρατειών πίστευαν ότι αυτές οι μηχανές ήταν αποτελεσματικές, η προεδρική αναμέτρηση θα μπορούσε κάλλιστα να καταλήξει στο Clogger εναντίον Dogger, και νικητής θα ήταν ο πελάτης της πιο αποτελεσματικής μηχανής.

Οι πολιτικοί επιστήμονες και οι ειδήμονες θα είχαν πολλά να πουν σχετικά με το γιατί επικράτησε η μία ή η άλλη τεχνητή νοημοσύνη, αλλά πιθανότατα κανείς δεν θα γνώριζε πραγματικά. Ο πρόεδρος θα έχει εκλεγεί όχι επειδή οι πολιτικές του προτάσεις ή οι πολιτικές του ιδέες έπεισαν περισσότερους Αμερικανούς, αλλά επειδή είχε την πιο αποτελεσματική ΤΝ. Το περιεχόμενο που κέρδισε την ημέρα θα προήλθε από μια ΤΝ που επικεντρώθηκε αποκλειστικά στη νίκη, χωρίς δικές της πολιτικές ιδέες, και όχι από υποψηφίους ή κόμματα.
Υπό αυτή την πολύ σημαντική έννοια, μια μηχανή θα είχε κερδίσει τις εκλογές αντί για ένα άτομο. Οι εκλογές δεν θα ήταν πλέον δημοκρατικές, παρόλο που όλες οι συνήθεις δραστηριότητες της δημοκρατίας – οι ομιλίες, οι διαφημίσεις, τα μηνύματα, η ψηφοφορία και η καταμέτρηση των ψήφων – θα είχαν λάβει χώρα.

Ο εκλεγμένος με τεχνητή νοημοσύνη πρόεδρος θα μπορούσε τότε να ακολουθήσει έναν από τους δύο τρόπους. Θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον μανδύα της εκλογής για να ακολουθήσει πολιτικές του Ρεπουμπλικανικού ή του Δημοκρατικού κόμματος. Αλλά επειδή οι ιδέες του κόμματος μπορεί να είχαν ελάχιστη σχέση με το γιατί οι άνθρωποι ψήφισαν με τον τρόπο που ψήφισαν – ο Clogger και ο Dogger δεν ενδιαφέρονται για τις πολιτικές απόψεις – οι ενέργειες του προέδρου δεν θα αντανακλούσαν απαραίτητα τη βούληση των ψηφοφόρων. Οι ψηφοφόροι θα χειραγωγούνταν από την ΤΝ αντί να επιλέγουν ελεύθερα τους πολιτικούς ηγέτες και τις πολιτικές τους.

Ένας άλλος δρόμος είναι ο πρόεδρος να ακολουθήσει τα μηνύματα, τις συμπεριφορές και τις πολιτικές που η μηχανή προβλέπει ότι θα μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητες επανεκλογής του. Σε αυτό το μονοπάτι, ο πρόεδρος δεν θα είχε καμία συγκεκριμένη πλατφόρμα ή ατζέντα πέραν της διατήρησης της εξουσίας. Οι ενέργειες του προέδρου, καθοδηγούμενες από τον Clogger, θα ήταν αυτές που είναι πιθανότερο να χειραγωγήσουν τους ψηφοφόρους παρά να εξυπηρετήσουν τα γνήσια συμφέροντά τους ή ακόμη και την ιδεολογία του ίδιου του προέδρου.

Αποφυγή της Clogocracy
Θα ήταν δυνατόν να αποφευχθεί η χειραγώγηση των εκλογών με τεχνητή νοημοσύνη, αν οι υποψήφιοι, οι εκστρατείες και οι σύμβουλοι αποσύρονταν από τη χρήση της πολιτικής τεχνητής νοημοσύνης; Πιστεύουμε ότι αυτό είναι απίθανο. Αν αναπτυχθούν πολιτικά αποτελεσματικά μαύρα κουτιά, ο πειρασμός να τα χρησιμοποιήσουν θα ήταν σχεδόν ακαταμάχητος. Πράγματι, οι πολιτικοί σύμβουλοι θα μπορούσαν κάλλιστα να θεωρήσουν ότι η χρήση αυτών των εργαλείων απαιτείται από την επαγγελματική τους ευθύνη να βοηθήσουν τους υποψηφίους τους να κερδίσουν. Και μόλις ένας υποψήφιος χρησιμοποιήσει ένα τέτοιο αποτελεσματικό εργαλείο, οι αντίπαλοι δύσκολα θα μπορούσαν να αντισταθούν αφοπλίζοντας μονομερώς.

Η ενισχυμένη προστασία της ιδιωτικής ζωής θα βοηθούσε. Το Clogger θα εξαρτιόταν από την πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες προσωπικών δεδομένων προκειμένου να στοχεύσει άτομα, να δημιουργήσει μηνύματα προσαρμοσμένα για να τα πείσει ή να τα χειραγωγήσει, και να τα παρακολουθεί και να τα επαναπροσανατολίζει κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας. Κάθε κομμάτι αυτής της πληροφορίας που οι εταιρείες ή οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αρνούνται στη μηχανή θα την καθιστούσε λιγότερο αποτελεσματική.

Οι ισχυροί νόμοι για την προστασία των δεδομένων θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην απομάκρυνση της τεχνητής νοημοσύνης από τη χειραγώγηση.

Μια άλλη λύση βρίσκεται στις εκλογικές επιτροπές. Θα μπορούσαν να απαγορεύσουν ή να ρυθμίσουν αυστηρά αυτές τις μηχανές. Υπάρχει μια έντονη συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον μπορεί να ρυθμιστεί ένας τέτοιος λόγος “αντιγραφής”, ακόμη και αν είναι πολιτικός στη φύση του. Η ακραία παράδοση της ελευθερίας του λόγου στις ΗΠΑ οδηγεί πολλούς κορυφαίους ακαδημαϊκούς να λένε ότι δεν μπορεί.

Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να επεκτείνουμε αυτόματα την προστασία της Πρώτης Τροποποίησης στο προϊόν αυτών των μηχανών. Το σμερικανικό έθνος θα μπορούσε κάλλιστα να επιλέξει να παραχωρήσει δικαιώματα στις μηχανές, αλλά αυτή θα πρέπει να είναι μια απόφαση που θα βασίζεται στις προκλήσεις του σήμερα, όχι στην άστοχη υπόθεση ότι οι απόψεις του James Madison το 1789 είχαν σκοπό να εφαρμοστούν στην τεχνητή νοημοσύνη!

Οι ρυθμιστικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αναθεώρησαν το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον νόμο περί τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να χαρακτηρίσουν τα “συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που επηρεάζουν τους ψηφοφόρους σε προεκλογικές εκστρατείες” ως “υψηλού κινδύνου” και υπόκεινται σε ρυθμιστικό έλεγχο.

Ένα συνταγματικά ασφαλέστερο, αν και μικρότερο, βήμα, που έχει ήδη υιοθετηθεί εν μέρει από τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές του διαδικτύου και στην Καλιφόρνια, είναι να απαγορευτεί στα bots να παρουσιάζονται ως άνθρωποι. Για παράδειγμα, η ρύθμιση θα μπορούσε να απαιτεί τα μηνύματα των εκστρατειών να συνοδεύονται από αποποίηση ευθύνης όταν το περιεχόμενο που περιέχουν παράγεται από μηχανές και όχι από ανθρώπους.

Αυτό θα ήταν σαν τις απαιτήσεις αποποίησης ευθυνών για τη διαφήμιση – “Πληρώθηκε από την Επιτροπή Sam Jones για το Κογκρέσο” – αλλά τροποποιημένο ώστε να αντικατοπτρίζει την προέλευσή του από την Τεχνητή Νοημοσύνη: “Αυτή η διαφήμιση που δημιουργήθηκε από την Τεχνητή Νοημοσύνη πληρώθηκε από την Επιτροπή Sam Jones για το Κογκρέσο”.

Μια ισχυρότερη εκδοχή θα μπορούσε να απαιτεί: “Αυτό το μήνυμα που δημιουργήθηκε από την Τεχνητή Νοημοσύνη σας αποστέλλεται από την Επιτροπή του Σαμ Τζόουνς για το Κογκρέσο, επειδή ο Clogger προέβλεψε ότι αυτό θα αυξήσει τις πιθανότητές σας να ψηφίσετε τον Σαμ Τζόουνς κατά 0,0002%”. Τουλάχιστον, πιστεύουμε ότι οι ψηφοφόροι δικαιούνται να γνωρίζουν πότε τους μιλάει ένα ρομπότ και θα πρέπει να γνωρίζουν και το γιατί.

Η δυνατότητα ενός συστήματος, όπως το Clogger, δείχνει ότι η πορεία προς τη συλλογική αποδυνάμωση των ανθρώπων μπορεί να μην απαιτεί κάποια υπεράνθρωπη τεχνητή γενική νοημοσύνη. Ίσως απλώς να απαιτούνται υπεραισιόδοξοι ακτιβιστές και σύμβουλοι που διαθέτουν ισχυρά νέα εργαλεία που μπορούν να πατήσουν αποτελεσματικά τα πολλά κουμπιά εκατομμυρίων ανθρώπων.

theconversation.com