Λείπει από τον τόπο μας ο ηθικός στοχασμός. Λείπουν έννοιες, όπως αλληλεγγύη και συλλογικότητα. Οφείλουμε να τις αναπαραγάγουμε, αν θέλουμε πραγματικά να μετέχουμε στον δημόσιο λόγο (ο πίνακας είναι του Γιάννη Ψυχοπαίδη από την έκθεσή του Στο Σπίτι της Κύπρου, με τίτλο «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»).

Οι ημέρες περνούν πλέον με μεγαλύτερη από ποτέ ταχύτητα. Το ίδιο και τα γεγονότα. Ελάχιστος ο ενδιάμεσος χρόνος για να υπάρξει αφομοίωση. Ολα έχουν τα χαρακτηριστικά μιας κακοφτιαγμένης τηλεοπτικής διαφήμισης. Δεν την αφομοιώνεις εύκολα και κάθε φορά που τη βλέπεις, λες: «Τι μου θυμίζει; Τι μου θυμίζει;», ώσπου να φτάσει στο τέλος και να πεις «α, τώρα θυμήθηκα». Στις πλατείες, όσοι μετέχουν στις λαϊκές συνελεύσεις συντάσσουν μανιφέστα. Τους πιέζουν οι εξελίξεις. Αλλά τα μανιφέστα, αν και θαρραλέα πολύ, δεν είναι ανακοινώσεις της τροχαίας για το τριήμερο. Θεωρητικά θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε τροφή για σκέψη. Χάνονται όμως ανάμεσα στις μιμητικές της Πουέρτα ντελ Σολ σκηνές, τις υπαίθριες ραδιοφωνικές και ιντερνετικές μεταδόσεις, τα μουσικά συγκροτήματα, το σφιχταγκάλιασμα των νέων, τους πράσινους και μαύρους σάκους απορριμμάτων, τη μυρωδιά του ιδρωμένου σώματος ή του ψημένου καλαμποκιού και τους τουρίστες που δεν εκπλήσσονται, απλώς φωτογραφίζουν ξανά και ξανά.

Στη Βουλή, στα υπουργεία, στα γραφεία των κομμάτων της αντιπολίτευσης, το πολιτικό προσωπικό της χώρας συνειδητοποιεί ότι τα γεγονότα το ξεπερνούν, ότι η λαίλαπα της καταστροφής δεν θα κοιτάξει κανέναν στα μάτια. Ούτε τις αιτιάσεις του θα ακούσει. Ενας ανεμοστρόβιλος ξεπερνά την ισχύ του ανθρώπου. Αποτελεί κομμάτι της καταστροφικής φύσης. Κι όταν έχει περάσει πάνω από σπίτια και ανθρώπους δεν γυρίζει πίσω να δει το μέγεθος του έργου του. Θυμίζει λίγο τον Αγγελο του Κλέε που αποτρέπει το βλέμμα από τα συντρίμμια της Ιστορίας, αλλά η ζημιά είναι δεδομένη. Δύο κόσμοι σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης χωρίς καμιά πλευρά να είναι προετοιμασμένη για τις επιπτώσεις. Και πώς να είναι; Πρωτόφαντα τα όσα συμβαίνουν και ο Ελληνας πολιτικός, ο Ελληνας πολίτης δύσκολα ξεφεύγει από τη νόρμα μιας πολυετούς, εγκλωβισμένης σε κλισέ σκέψης που διέβρωσε ό, τι ομορφότερο διαθέτει ο άνθρωπος: τον κοινό νου.

Μεταξύ όλων των άλλων είναι η πρώτη φορά που τίθεται ανοικτά ζήτημα προσανατολισμού της Ελλάδας. Καλώς μπήκαμε στην ΕΟΚ; Μήπως έπρεπε να πάμε με τον Ασαντ και τον Καντάφι; Το «Ανήκομεν εις την Δύσιν» επιστρέφει στον αντίποδα του: «Μήπως ανήκουμε στην Ανατολή;» Κρίση ταυτότητας; Αποτέλεσμα του καθ’ έξιν τσιφτετελιού τις προηγούμενες δεκαετίες στα νυχτομάγαζα; Ποιος μπορεί να απαντήσει ευθέως; Ακόμη κι όταν το θέμα συζητείται από τηλεοράσεως καλύπτεται από αχλύ μυστηρίου, λες και ο προσανατολισμός μας ήταν αποτέλεσμα μόνο συμφεροντολογικών πιέσεων του ξένου παράγοντα. Ουδείς αποτολμά το αυτονόητο: δεν μας φταίει το «Ανήκομεν εις την Δύσιν», αλλά η εξόφθαλμη αδιαφορία μας για τις αλλεπάλληλες κρίσεις ήθους εξουσίας και εξουσιαζομένων. Στην προκειμένη περίπτωση θα μπορούσαν να παρέμβουν οι ταγοί του πνεύματος, όπως παλιά ο Σαρτρ, ο Κοραής, ο Σολωμός. Σε μεγάλο βαθμό εκείνος ο λόγος ήταν καθαρτικός. Υπήρχε μια αλληλένδεση ανάμεσα στα λόγια και τις πράξεις τους. Ο σύγχρονος διανοούμενος, όμως, είναι μέρος του προβλήματος, όχι της λύσης. Εχει ταυτιστεί με την εξουσία, την αποθεώνει με κάθε ευκαιρία και την χρησιμοποιεί προς ίδιον όφελος.

Σύγχυση, φόβος και απόσταση ανάμεσα στις σκέψεις και τις πράξεις. Ο καθηγητής στο Χάρβαρντ Μάικλ Σάντελ στο βιβλίο του «Δικαιοσύνη» αναφέρει ότι «όντας αντιμέτωποι με μια τέτοια ένταση, θα ήταν αποτελεσματικό να κινούμαστε μπρος και πίσω ανάμεσα στις κρίσεις και τις αρχές μας, αναθεωρώντας τις μεν υπό το φως των δε. Σ’ αυτή την περιφορά του νου από τον κόσμο της δράσης στην επικράτεια των λόγων και πάλι πίσω συνίσταται ο ηθικός στοχασμός». Ελάχιστοι από τους συμπατριώτες μας, είτε στις πλατείες, είτε στον καναπέ, είτε στη Βουλή, αντιλαμβάνονται εύκολα την έννοια του ηθικού στοχασμού. Αλλά όταν ένας λαός φτάνει στο σημείο να διερωτάται για την ταυτότητά του ή τον προσανατολισμό της χώρας, δεν τίθεται καν θέμα ηθικού στοχασμού. Πρέπει να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, κι αυτό απαιτεί ταπεινούς στοχαστές, σεμνούς πολιτικούς κι έναν κόσμο που δεν θα εξαντλεί τις δυνάμεις του σε συνθηματολογία και ύβρεις, αλλά θα αναζητήσει σοβαρούς ρόλους στον δημόσιο λόγο και διάλογο.

Ρίτσα Μασούρα

Το κείμενο δημοσιεύτηκε προ πολλών ετών στην Καθημερινή

Επίκαιρο όμως όσο ποτέ….

Περπατώντας στην Αθήνα εν έτει 2013 καταμεσής της κρίσης

Τελευταία κυκλοφορώ όλο και πιο συχνά ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους. Τους συναντώ στο δρόμο, στο μετρό, στον καφενέ, στα βιβλιοπωλεία, στις συγκεντρώσεις. Στήνω αυτί και μάτι ταυτοχρόνως. Υπέροχες οι αισθήσεις μας, τελικά. Αφουγκράζομαι τους σφυγμούς της κοινωνίας. Γίνομαι παρατηρητική. Καταγράφω την γλώσσα του σώματος. Επιχειρώ αυθαίρετες ερμηνείες. Ο μικροκοσμός μου μ ‘ έχει αποσυντονίσει. Σαν σε γυάλα κι εγώ. Σαν τους πρωθυπουργούς και τους υπουργούς  που γνωρίζουν ελάχιστα για όσα συμβαίνουν έξω από το γραφείο τους και που συνήθως δηλώνουν ότι τα ξέρουν όλα. Άρα, διπλή η προσπάθεια να αντιληφθώ το μήνυμα που εκπέμπει ο καθημερινός άνθρωπος. Οι λέξεις φτάνουν σε μένα αποσπασματικά. Δίχως ειρμό. Δεν είμαι μέσα στη ροή του λόγου. Χρησιμοποιώ τη φαντασία μου για να βρω το ρήμα που πιθανώς συνδέει δύο άσχετες μεταξύ τους λέξεις. Αλλά επιμένω, λες και δεν μπορώ άλλο το οικείο, προστατευτικό περιβάλλον.

Πολλοί δίνουν την αίσθηση ότι μονολογούν. Περπατούν στην οδό Αθηνάς με το κεφάλι σκυφτό, τα σώμα λες σε ελεύθερη πτώση και τα χείλη σε διαρκές παραλήρημα λόγου δίχως αντίλογο. Δίχως την επιχειρηματολογία του συνομιλητή ή του αντιπάλου. Είναι σαν να θέλουν να τα πούνε όλα τούτη εδώ τη στιγμή. Η στιγμή γίνεται σπάνια ευκαιρία και δεν πρέπει να χαθεί. Τους ακολουθώ, αλλά είναι σαν να μη με βλέπουν. Το πλήθος είναι σπουδαίο άλλοθι για τον περίεργο άνθρωπο. Στη γωνία του δρόμου αισθάνομαι ότι κάποιοι από αυτούς παγώνουν. Σταματώ λίγα βήματα πιο πίσω.  Ίσως αίφνης συνειδητοποιούν ότι το να εκφράζουν σχεδόν δυνατά τις αγωνίες τους είναι αφελές. Ποιος πιστεύουν ότι θα τους ακούσει ; Ένας από αυτούς γυρίζει και με σταμπάρει. Του χαμογελώ ήρεμα, συμπαθητικά. Με αγριοκοιτάζει. Μαζεύομαι. Τί λόγο έχω να μπλεχτώ, αναρωτιέμαι. Βάζει το χέρι στην τσέπη. Είναι ένας μεγαλόσωμος άνδρας από αυτούς που στα νιάτα του θα δούλευε στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη. Τον προσπερνώ γιατί δεν έχω ξεπεράσει τους φόβους μου εκτός γυάλας. Με την άκρη του ματιού μου τον βλέπω να βγάζει ένα παλαιομοδίτικο καλά σιδερωμένο μαντήλι και να σκουπίζει το στόμα και το μέτωπο εναλλάξ, αλλά με τόση δύναμη που νόμιζα ότι θα ξεκολλήσει το δέρμα, θα του φύγουν τα χείλη. Τόσος θυμός και έγνοια, είπα. Κι ύστερα ανοίγει το βηματισμό του και δίχως πια εκείνο το παραλήρημα χάνεται στη γωνία Αθηνάς και Ευριπίδου.

Συνεχίζω την περιπλάνηση. Γυρίζω πίσω προς το Μοναστηράκι. Προς την πλατεία με το περίεργο πλακόστρωτο. Μου θυμίζω ρεπόρτερ λίγο πριν πιάσει λαυράκι. Και να που τα καταφέρνω. Κάθομαι σ’ ένα παγκάκι , πολύ κοντά σ’ ένα ζευγάρι νέων ανθρώπων. Αυτός 35, η κοπελιά 28. Αυθαιρετώ ως συνήθως, αλλά αυτή την αίσθηση μου έδωσαν. Μάλλον δεν θα πρέπει να με πρόσεξαν. Είναι τόσο έντονος ο διαπληκτισμός ανάμεσά τους. Ακούω κάτι για βέρες, για χρήματα, για μάνα, για παιδιά. Οι φωνές τους πότε χαμηλώνουν, πότε θεριεύουν. Τους πλησιάζω ξεδιάντροπα. Θέλω να ακούσω, αλλά παράλληλα νοιώθω και λίγο πυροσβέστης που βλέπει τη φωτιά να υψώνεται. Δεν κρατιέμαι και τους ρωτώ . Κι εκείνοι, σαν έτοιμοι από καιρό, αρπάζουν την ευκαιρία και αρχίζουν το δικό τους παραλήρημα. Μια συνηθισμένη ερωτική ιστορία ενός ζευγαριού που στην εποχή του μνημονίου επιχειρεί να επιβιώσει όπως όπως. Χρόνια μαζί είχαν σκεφτεί ότι φέτος θα μπορούσαν να αρραβωνιαστούν επισήμως και να ορίσουν ημερομηνία γάμου για τον επόμενο χρόνο. Η κρίση όμως δεν τους επιτρέπει ούτε βέρες να αγοράσουν. Μια βόλτα στα μαγαζιά τους απογοήτευσε. Άκουσαν κάτι για μεταχειρισμένες βέρες που πωλούνται μισοτιμής στα γραφεία των τοκογλύφων. Αλλά πάλι δεν το θέλουν. Τους κακοφαίνεται. Υπάρχει και προκατάληψη. Μήπως η τύχη των άλλων ανθρώπων που φορούσαν τις βέρες τους ακολουθήσει ; Κι έτσι απορρίπτουν τη μεταχειρισμένη βέρα. Ο άνδρας προτείνει στη γυναίκα να της δώσει ένα δακτυλίδι της μητέρας. Κάτι σαν κειμήλιο δηλαδή. Οχι πολύ σπουδαίο, αλλά με ιστορία, από αυτές που τα δακτυλίδια βρίσκονται σε διατεταγμένη υπηρεσία Αλλά ούτε αυτό είναι η λύση. Δυσαρέσκεια από τη γυναίκα. Ήθελε να ‘ναι αυτή η πρώτη που θα φορέσει το δακτυλίδι κι ας μην είναι από πρωτοκλασάτο κοσμηματοπωλείο. Σημασία έχει ότι θα νοιώσει μοναδική. Και πάνω εκεί τους βρίσκει ο καυγάς, η μεγάλη διαφωνία. Ο ένας να μην ακούει τη φωνή του άλλου. Δεν υπάρχουν χρήματα, ο άνδρας. Μα δεν έχει νόημα να είναι κάτι ξένο, η γυναίκα. Ε, τότε, ας χωρίσουμε, ο άνδρας. Μα με την πρώτη δυσκολία το βάζεις στα πόδια; η γυναίκα. Οχι, αλλά δεν προσαρμόζεσαι εύκολα στις συνθήκες, ο άνδρας. Θέλω να προσαρμοστώ, αλλά εσύ δεν με υπολογίζεις όσο θα’πρεπε, η γυναίκα. Δεν βλέπεις ότι η κρίση μας έχει κουκουλώσει, ότι δεν έχουμε ζωή, ότι χαθήκαν τα όνειρά μας , ο άνδρας. Οχι, δεν βλέπω τίποτα, μόνο ότι δεν θέλεις να παλέψεις για μένα, η γυναίκα. Ο κόσμος αλλάζει καλή μου κι εσύ ζεις στην κοσμάρα σου, ο άνδρας. Ναι, ναι, κι εσύ στη δική σου, η γυναίκα…..

Και κάπως έτσι  με όχημα τις δυσκολίες που σκορπίζει η κρίση γύρω της, δύο νέοι άνθρωποι φτάνουν στο σημείο μηδέν της σχέσης τους σ’ ένα παγκάκι έξω από το σταθμό του ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι. Προ δύο μηνών είχαν χαράξει τα αρχικά τους στο παγκάκι. Δεν καταφέρνω να τους πείσω ότι σε τέτοιες εποχές κοιτάς να απελευθερώσεις τα καλύτερα στοιχεία του εαυτού σου. Κοιτάς να γίνεις παραγωγικός από το πουθενά. Να αδράξεις τη ζωή από το ξεροκόμματο που σου πετάει κατάμουτρα και να κινηθείς μπροστά. Μια βέρα μπορεί να είναι η επιτομή της δέσμευσης, αλλά στους δύσκολους καιρούς κάνεις παραχωρήσεις. Ξεπερνάς τα συνηθισμένα σου όρια κι αν αποτύχεις, λες “τουλάχιστον προσπάθησα”. Οι δύο νέοι δεν θέλουν καν να προσπαθήσουν. Μικρά παραδείγματα μιας συνηθισμένης καθημερινότητας που ξαφνικά ξεφεύγουν απ’ τη νόρμα.

Φεύγω από την πλατεία με την αίσθηση ενός κόσμου ημιαυθαίρετου πια. Συνεχίζω να καταγράφω τις κινήσεις των ανθρώπων. Μελετώ ξανά και ξανά τη γεωγραφία μιας κοινωνίας που δεν είναι προετοιμασμένη για τα δύσκολα και συν τοις άλλοις δεν της έδωσε κανείς το χρόνο να προετοιμαστεί. Ανάμεσά τους είμαι κι εγώ, αφού σε τίποτα δεν διαφέρω από τον άλλο.

ριτσα μασουρα 

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΡΑΦΗΚΕ ΤΥΧΑΙΑ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΕΝ ΜΕΣΩ ΜΙΑΣ ΑΛΛΟΚΟΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΝ ΘΑ ΤΟ ΞΑΝΑΤΟΛΜΟΥΣΑ ΓΙΑΤΙ ΕΧΩ ΧΑΣΕΙ ΠΟΛΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΚΠΕΜΠΕΙ ΑΛΛΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΙΘΑΝΟΤΑΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΑ ΕΙΣΠΡΑΞΩ.

Το “νηφάλιο” μήνυμα των ευρωεκλογών και ο υπαρκτός κίνδυνος να ανακρούσει πρύμναν το κυβερνών κόμμα ως προς την μεταρρυθμιστική του ατζέντα.

Οι αριθμοί είναι αυτοί που κυριαρχούν επί των εντυπώσεων. Και οι αριθμοί των ευρωεκλογών στη χώρα μας είναι πολύ αμφίβολο αν ικανοποιούν κατά τρόπο απόλυτο τους πρωταγωνιστές τους…

Γράφει ο Θάνος Οικονομόπουλος 

Κατ’ αρχήν, το γεγονός και μόνο ότι στις προηγούμενες εκλογές ψήφισαν περίπου 6 εκατομμύρια Έλληνες και σε τούτες σκάρτα 4 εκατομμύρια, είναι καταθλιπτικό, απογοητευτικό και πολυσήμαντο από μόνο του. Και η θηριώδης αποχή είναι λάθος να αποδίδεται στην κόπωση του εκλογικού σώματος, λόγω απανωτών εκλογικών αναμετρήσεων ή της… ξαπλώστρας. Δεν ωφελεί κανέναν η αυταπάτη…

Η ΝΔ δεν κατάφερε να πετύχει τον στόχο της (το πρόσημο του «3», τουλάχιστον), αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ, παρά την αναιδή προπέτειά του, πέρασε οδυνηρά κάτω από τον πήχυ που είχε θέσει ο κ. Κασσελάκης.

Το ΠΑΣΟΚ κατόρθωσε όχι μόνο να διασωθεί (κι ας μην πέτυχε να είναι δεύτερο κόμμα…) αλλά να ενισχύσει τη δύναμή του, συνεχίζοντας τις καλές επιδόσεις του σε όλες τις τελευταίες εκλογές. Κερδισμένος, κι ας μην πέρασε το όριο που είχε θέσει, και κ. Βελόπουλος, ο κυριότερος εκφραστής των ακραίων κομμάτων στα δεξιά της ΝΔ -τα οποία, όμως, συνολικά, αν και χωρίς οργανική και ιδεολογική ομογενοποίηση, συγκέντρωσαν ένα εντυπωσιακό 20%, ακολουθώντας την τάση που κυριάρχησε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Απογοητευτικό ηχηρό μήνυμα προς την παραδοσιακή ευρωπαϊκή πολιτική τάξη…

Είναι άξιον ερμηνείας για το συνολικό πολιτικό σκηνικό το ότι το σύστημα της συστημικής αντιπολίτευσης δεν κατόρθωσε να καρπωθεί την αποδυνάμωση της Νέας Δημοκρατίας. Αλλά σημασία για την αποκωδικοποίηση του φαινομένου είναι το ποια μεθοδολογία ανάλυσης-αποτίμησης του αποτελέσματος θα ακολουθηθεί.

Γεγονός είναι (το λένε οι αριθμοί) ότι η ΝΔ, παρά τη μείωσή της, κατάφερε να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη διαφορά σε ευρωεκλογές των τελευταίων ετών. Χάνει μόνο προς τα δεξιά της. Και υπολογίζεται ότι πήρε 800.000 ψήφους λιγότερες… Πήρε μικρότερο ποσοστό κατά 4% από τις τελευταίες ευρωεκλογές, σε σύγκριση με -12% που πήρε ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό σημαίνει για το κυβερνών κόμμα (που ποτέ σε ευρωεκλογές δεν πήρε πάνω από 30-33%) ότι παρά το αρνητικό κλίμα διατηρεί εμφατικά τον πυρήνα της δύναμής του. Και μάλιστα σε ευρωεκλογές, πολύ μακριά από τις βουλευτικές, στις οποίες δεν υπήρχε άμεσο διακύβευμα για την «κανονικότητα» της χώρας.

Δεν είναι πολύ μακράν της πραγματικότητας ότι αναλογικά, και δεδομένης της τεράστιας αποχής, τα πρωταγωνιστικά κόμματα κρατούν σε γενικές γραμμές τις ποσοστιαίες δυνάμεις τους (μόνο το ΠΑΣΟΚ τις αυξάνει και, μάλιστα, προηγείται σε 23 περιφέρειες του ΣΥΡΙΖΑ!), κάτι που λογικά θα έπρεπε να οδηγήσει ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ σε σκέψεις (τουλάχιστον…) για απόπειρα σύγκλισής τους, προσπάθεια ανεύρεσης κοινών στόχων, κάτι που φαντάζει εντελώς απίθανη στις σημερινές συνθήκες, με την εντελώς προσωπική πολιτική που ακολουθεί ο αρχηγός του «Κόμματος Κασσελάκη» (του παλιού ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή…).

Το ξεκάθαρα θετικό για τον κ. Μητσοτάκη είναι ότι έχει μπροστά του μια απαλλαγμένη εκλογικών αναμετρήσεων τριετία, στη διάρκεια της οποίας μπορεί και οφείλει να μεθοδεύσει και επισπεύσει τις μεταρρυθμίσεις που έχει εξαγγείλει (και για τις οποίες επανεξελέγη με το εντυπωσιακό 41%, μόλις πέρυσι), φυσικά και να προβληματιστεί για τις διαρροές προς τα δεξιά του, αλλά -προς Θεού!- να μην υποκύψει στα «θέλγητρα» εκείνων εντός και πέριξ της ΝΔ που του εισηγούνται κάποια στροφή επί το συντηρητικότερο, για να «ισοφαρίσει» τις όποιες απώλειες είχε από τον νόμο για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, πιθανόν τη σταθερή στάση του στα εθνικά θέματα, το μεταναστευτικό. Διορθωτικές, σε οργάνωση και πρόσωπα, κινήσεις φυσικά και πρέπει να γίνουν. Άμεσα. Αλλά…

Αν, επηρεασμένος από τις εντυπώσεις των ευρωεκλογών, ανακρούσει πρύμναν σε αυτή την προοδευτική-μεταρρυθμιστική ατζέντα του, που έχει αποδειχθεί ότι, παρά τα λάθη και τις ολιγωρίες, αποτέλεσε και αποτελεί μακροπρόθεσμα το ισχυρότερο και αποτελεσματικότερο ατού του, θα είναι χειρότερο από έγκλημα, θα είναι ολέθριο λάθος.

Nowy Teatr – Krzysztof Warlikowski Elizabeth Costello / J. M. Coetzee: Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές

Πειραιώς 260 (Δ)

05/06 έως 07/06/2024 στις 19:00

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ – ΠΟΛΩΝΙΑ

Μπορεί η τέχνη να σώσει τον κόσμο; Ή μήπως η επιθυμία των καλλιτεχνών να μιλήσουν «μέσα από την τέχνη» και να αφήσουν το στίγμα τους είναι απλώς ουτοπική; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει η Ελίζαμπεθ Κοστέλο, ηρωίδα μυθοπλασίας του Νοτιοαφρικανού νομπελίστα Τζ. Μ. Κουτσί, στον δημιουργό της.
Η Ελίζαμπεθ Κοστέλο δεν είναι απλώς ένας επινοημένος λογοτεχνικός χαρακτήρας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το καλλιτεχνικό alter ego του Κουτσί: μιλάει εξ ονόματός του και υφίσταται την κριτική και την οργή των αναγνωστών και των επικριτών του. Σύμφωνα με τον Κουτσί, η Ελίζαμπεθ Κοστέλο εισβάλλει στη φαντασία του και στα γραπτά του, και στη συνέχεια χρησιμοποιεί τη δική του φωνή για να μιλήσει για τη φιλοσοφία, το περιβάλλον, για κοινωνικά και υπαρξιακά ζητήματα, ή να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για την κακοποίηση των ζώων, την κοινωνική αδικία και τον αποκλεισμό των ηλικιωμένων και των αναπήρων. Είναι κάτι σαν φάντασμα, που επιστρέφει διαρκώς για να στοιχειώσει τον δημιουργό της.
Ο αγαπημένος και στην Ελλάδα Πολωνός σκηνοθέτης Κριστόφ Βαρλικόφσκι ανατρέχει σταθερά στο έργο του Κουτσί. Η Κοστέλο φαίνεται να στοιχειώνει και το θέατρο του Βαρλικόφσκι, καθώς έχει ήδη εμφανιστεί σε πέντε παραστάσεις του μέχρι στιγμής – άλλοτε αυτοπροσώπως και άλλοτε ως αναφορά. Όμως είναι η πρώτη φορά που της αφιερώνει ένα ολόκληρο έργο και την καθιστά κεντρικό πρόσωπο της νέας του παράστασης. Η νέα αυτή παραγωγή θα κάνει πρεμιέρα την άνοιξη του 2024 στο Nowy Teatr της Βαρσοβίας και θα συνεχίσει την παρουσίασή της στη Βαρκελώνη, τη Λιέγη, το Παρίσι και τη Στουτγάρδη μεταξύ άλλων. Το Φεστιβάλ είναι περήφανος συμπαραγωγός κι έχει το προνόμιο να την παρουσιάζει πρώτο, αμέσως μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της στην Πολωνία.

Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.

culture now. gr

Γιάννης Μπεκιάρης, “ Δ ι φ υ ή ς ” Στην γκαλερί “7”

Εγκαίνια έκθεσης Τρίτη, 28 Μαϊου 2024

Διάρκεια έκθεσης  28.5. – 15.6.24

Επιμέλεια έκθεσης: Ιρις Κρητικού 

Το άλλο εγώ: ζωγραφίζοντας τη διπλή οντότητα της ύπαρξης

διφυής -ής -ές [δifiís]: που έχει διπλή φύση ή υπόσταση· δισυπόστατος

Half bitterness we know, we know half sweetness;
This world is all on wax, on wane:
When shall completeness round time’s incompleteness,
Fulfilling joy, fulfilling pain?–
Lo, while we ask, life rolleth on in fleetness
To finished loss or finished gain.

Christina Rossetti (1830 – 1894)

Recognize yourself in he and she who are not like you and me.

Carlos Fuentes (1928 – 2012)

Η αντίφαση και αλληλεπίδραση μεταξύ της δισυπόστατης νεαρής γυναικείας φιγούρας και του γηραιού ανερμάτιστου alter ego της στο μυθιστόρημα «Αύρα» του Carlos Fuentes (1962), αποκαλύπτει μια καθηλωτική διαδικασία του κατακερματισμού του εαυτού που καθώς μεγαλώνει, αποκτά διπλή ταυτότητα. Μέσα από τη μυθοπλασία της Aura και την ευρύτερη φιλοσοφία του Fuentes για το πέρασμα του χρόνου, τη δυσυπόστατη γυναικεία μορφή και το αλλόκοτο υφάδι της πλοκής που αναδύεται από την όσμωση των δύο, ανιχνεύουμε τον αγωνιώδη παλμό μιας γυναίκας που αναπολεί, επικαλείται και αναπλάθει τη νεότερη και συντροφευμένη ερωτικά μορφή της ως τον πραγματικό της εαυτό.

«Το πορτραίτο διαχρονικά», γράφει η Alexandra K. Wettlaufer, στην εξαιρετική μελέτη της, «σπάνια αποτελεί μια απλή η διάφανη αναπαράσταση κάποιου ατόμου από ένα άλλο: ο σύνδεσμος αυτός μεταξύ του καλλιτέχνη και του υποκειμένου του, στην ειλικρινή, μεγάλη ζωγραφική, αποτελεί μια πολιτική και αισθητική συναλλαγή νοημάτων και σημάνσεων. Σύμφωνα με τη διπλή έννοια της μεταβίβασης μιας εικόνας, που με τον τρόπο αυτό κοινωνείται αλλά ταυτόχρονα διαιρείται, το οπτικό μοίρασμα καθορίζει την κοινωνική, αισθητική και ιδεολογική νομιμότητα της εικόνας μέσω της ένταξης και του αποκλεισμού, αποφασίζοντας ακριβώς ποιος ή τι είναι «ορατό». 1

Τα διφυή πορτραίτα του Γιάννη Μπεκιάρη, δουλεμένα οπτικά με τον συναρπαστικό τρόπο του μαγικού ρεαλισμού του Fuentes -δίνοντας δηλαδή εσωτερική αληθοφάνεια στο φανταστικό και μη πραγματικό-, μα κυρίως εκπορευόμενα από την παραπάνω περιγραφόμενη διαδικασία της διπλής μεταβίβασης που ξεδιπλώνει και καθιστά ορατά τα ψυχικά βάθη της εικόνας, χαράσσονται στη μνήμη όχι μόνον για την εξαιρετική πλαστική τους αξία και τη σπαρακτική τους δυναμική αλλά γιατί έχουν συλλάβει με δεξιότητα το ίδιο το εκχύλισμα της ανθρώπινης εμπειρίας και της πολυσχιδούς θηλυκής φύσης, απεικονίζοντας ψυχογραφικά και ζωγραφικά τόσο τη φυσική όσο και την πνευματική υπόσταση της ύπαρξης. Κάτω από τις οργανικές μεταβάσεις του non-finito και τις εντάσεις του σχεδίου, τις εκτοξεύσεις των αναπάντεχων συναντήσεων και την τολμηρή περιπέτεια της γραμμής, τις επινοημένες πολλαπλότητες των σημείων φυγής και τις επιτόπιες εκρήξεις του ωμού συμπαγούς χρώματος, ελλοχεύει η δυαδικότητα της απεικονιζόμενης γυναικείας οντότητας. Μια δυαδικότητα ενσυναισθητική, ψυχική και διαχρονική, που μιλά για αγάπη και ζήλεια, για ειρήνη και πόλεμο, για ελπίδα και φόβο, για ομορφιά και ασχήμια, για θυμό και συγχώρεση, ξεπερνώντας την ίδια τη ζωγραφική διαδικασία και την παρούσα φυσική παρουσία του πίνακα.

Η ζωγραφική του Γιάννη Μπεκιάρη διαπραγματεύεται με τρόπο ρηξικέλευθο και οργανικό την έννοια των αντίθετων, τον κυριολεκτικό και μεταφορικό σφοδρό στρόβιλο του εύφλεκτου ενδιαιτήματος της συνύπαρξή τους.

Οι αναβλύζουσες σχεδιαστικά γυναικείες φιγούρες και τα ρωμαλέα αντιφατικά κυρίαρχα μωβ, πράσινα, ερυθρά και φαιά χρωματικά πεδία μάχης και έκφρασης που τις εμβολίζουν και τις διατρέχουν, αντιπροσωπεύουν τους δύο αντίθετους πόλους που κατοικούν εν δυνάμει εντός μας, συνυπάρχοντας άλλοτε αρμονικά και άλλοτε εν πολέμω, προκειμένου να διατηρήσουν την αυτοδυναμία τους.

Η ταραχώδης αυτή εικονοποιημένη διαδικασία ύπαρξης, που πυροδοτεί αέναα τη γόνιμη μάχη αλλά και την πνευματική και συναισθηματική ζύμωση του βίου, αποτελεί την πυρηνική απτική και εννοιολογική θεματολογία της έκθεσης.

Σύμφωνα με τον Πλατωνικό μύθο, οι άνθρωποι είχαν αρχικά δημιουργηθεί με τέσσερα χέρια, τέσσερα πόδια και ένα κεφάλι με δύο πρόσωπα. Φοβούμενος τη δύναμή τους, ο Δίας τους χώρισε σε δύο χωριστά μέρη, καταδικάζοντάς τους να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους αναζητώντας το άλλο τους μισό. Σύμφωνα πάλι με τη Θεογονία του Ησιόδου, ο μύθος της Πανδώρας συνδέεται επίσης με τη διφυή γυναικεία φύση, καθώς η Πανδώρα αποτελεί (για τους άνδρες) ένα κατεξοχήν αρχέτυπο της συνύπαρξης του καλού και του κακού (καλὸν κακόν). Στην πραγματικότητα, η Πανδώρα ενσωματώνει την ευρύτερη άυλη διαλεκτική σχέση θετικής και αρνητικής όψης του κόσμου, σχέση που αποτελεί στον Ησίοδο βασική ιδέα για την κατανόηση της πολυπλοκότητάς του.

Η έννοια του δυϊσμού, φωτίζει τη φύση της καλλιτεχνικής έκφρασης και το πώς, μέσω της οπτικής αντίληψης εκείνη μας προσεγγίζει. Η τέχνη, αποτελώντας όχι μόνον μια οπτική αναπαράσταση του κόσμου και των ανθρώπινων συναισθημάτων, αλλά επίσης έναν καθρέφτη ανακλαστικό της εσωτερικής λειτουργίας του ανθρώπινου μυαλού, γεφυρώνει κατά κάποιο τρόπο το χάσμα μεταξύ του φυσικού και του μεταφυσικού, αποτυπώνοντας τις απτές και τις άυλες πτυχές της πραγματικότητας σε ένα ενιαίο οπτικοποιημένο πεδίο. Στην έξεργη ψυχική και νοητική συνθήκη που ζωγραφίζεται από τον Γιάννη Μπεκιάρη, αντιλαμβανόμαστε ότι η άυλη αυτή οντότητα ίσως εντέλει να ελλοχεύει και στον φυσικό κόσμο. Ο εγγενής δυισμός της γυναικείας φύσης, διατυπώνεται έξεργα μέσω της μεταφυσικής καλλιτεχνικής πρόθεσης του ζωγράφου, που ενεργοποιεί τα φυσικά δομικά στοιχεία του έργου του.

Με αυτή την έννοια, ο Γιάννης Μπεκιάρης δημιουργεί έναν παλλόμενο φυσικό και μεταφυσικό αγωγό, μετατρέποντας τα κοχλάζοντα αντιφατικά συναισθήματα σε συναρπαστικές απεικονισμένες φιγούρες. Προσκαλώντας τον θεατή σε έναν πρισματικό τρόπο θέασης και αντίληψης που υπερβαίνει το απτό της μορφής τους.

Ίρις Κρητικού
Αρχαιολόγος – Ιστορικός της Τέχνης

Ο Γιάννης Μπεκιαρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981.

Σπούδασε στην σχολή κάλων τεχνών Θεσσαλονίκης στο τμήμα εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών από το 2001-2005. απ όπου αποφοίτησε με άριστα , και συνέχισε της μεταπτυχιακές του σπουδες στο Canterbury Christ Church University απ όπου αποφοίτησε με άριστα.

Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο .

ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

2011 :Gallery “7” Αθήνα

2014“Double decker Hellenic centre” , London

2024«Διφυής» Gallery “7” Αθήνα

Γιώργος Πρεβελάκης: Οι Ευρωεκλογές ως γεωπολιτικό διακύβευμα

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ταλαντεύονται ανάμεσα στην απομονωτική τους παράδοση και την εμπλοκή στα ευρασιατικά διακυβεύματα. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες παλαιόθεν αδυνατούν να χαράξουν ενιαία πολιτική ως προς την άμυνα και την εξωτερική πολιτική- διαφωνούν και για την Ουκρανία. Η κακοφωνία της Δύσης δεν είναι απλώς ένα σύμπτωμα της συνεχώς καταγγελλόμενης ασθενούς ηγεσίας· υπάρχει κάτι βαθύτερο- ανομολόγητη προς το παρόν πρόκληση για το επόμενο Ευρωκοινοβούλιο. Πίσω από τα γεγονότα και τις πρόσφατες πρωτοβουλίες, πολεμικές ή άλλες, υποβόσκει ένα ερώτημα το οποίο είχαν απωθήσει από τη συλλογική μνήμη αρχικά η διχοτόμηση της Ευρώπης κατά τον Ψυχρό Πόλεμο και, κατόπιν, η αμερικανική υπερ-ηγεμονία.

Μέσα στον κόσμο που αλλάζει κλίμακα, τα ευρωπαϊκά έθνη είναι βέβαια πολύ μικρά για να ανθέξουν στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό δυνάμεων όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα, αύριο η Ινδία. Το ερώτημα είναι προς τα πού πρέπει να προσανατολιστεί ο υφιστάμενος ευρωπαϊκός οικονομικός “γίγας”, καθώς συνειδητοποιεί την ανάγκη να συνδυάσει την οικονομική με τη γεωπολιτική ισχύ. Θα κοιτάξει έσωθεν, για να καταστεί μια ηπειρωτική δύναμη· ή θα διατηρήσει τις θαλασσινές παραδόσεις οι οποίες, στο παρελθόν, εξασφάλισαν παγκόσμια υπεροχή; Θα επικρατήσει η Ευρώπη-ήπειρος, προσανατολισμένη βαρυκεντρικά στο σύνολο των γαιών; ή η Ευρώπη-αρχιπέλαγος, με πόλους ανάμεσα στη Μεσόγειο και τον Ατλαντικό, ανοικτή στην Αφρική; Θα δοθεί έμφαση στη συνεκτική ηπειρωτική μάζα· ή στις χερσονήσους και τους κόλπους, στην αλληλο-διείσδυση γης και θάλασσας; Θα προχωρήσει η Ευρώπη με τις ηπειρωτικές αξίες του συγκεντρωτισμού και της ιεραρχίας; ή με τις θαλασσινές της δημοκρατίας και της ελευθερίας; Πώς θα ερμηνεύσει τα σημερινά “ξύλινα τείχη”;

Ακολουθώντας τις αναλύσεις του Halford Mackinder, οι αγγλοσαξονικές δυνάμεις, παλαιότερα η Αγγλία, κατόπιν οι Ηνωμένες Πολιτείες, έδρασαν αποφασιστικά για να αποτρέψουν την “ηπειροποίηση” την οποία προωθούσε άλλοτε το Βερολίνο, άλλοτε η Μόσχα, κάποτε και από κοινού- όπως στο Ράπαλλο ή με το σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ. Όμως με τον, όχι πάντοτε ανιδιοτελή, παρεμβατισμό δημιούργησαν δυσαρέσκειες οι οποίες εκφράζονται στην υπόκωφη διεκδίκηση της ευρωπαϊκής αυτονομίας. Επομένως, “Ευρώπη-ήπειρος”, ώστε να απαλλαγούν οι Ευρωπαίοι από την αμερικανική υποτέλεια;

Η Ρωσία τροφοδοτεί αδιαλλείπτως αυτήν την ρητορική. Η προπαγάνδα της επαναλαμβάνει ad nauseum ότι η αμερικανική οικονομία επωφελείται από τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις συνέπειες του οποίου υφίστανται οι Ευρωπαίοι. Καραδοκεί να αξιοποιήσει την αναβίωση ενός γεωπολιτικού οράματος το οποίο, κατά τη μεταπολεμική περίοδο, διετύπωσε ως “Ευρώπη από τον Ατλαντικό ώς τα Ουράλια” ο Στρατηγός Ντε Γκωλ και ως “Κοινό Ευρωπαϊκό Οίκο” ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Κάθε ευρωπαϊκή χώρα τοποθετείται διαφορετικά. Άλλη στάση έχει η Γερμανία, με την παράδοση της Ostpolitik και τις ισχυρές οικονομικές συμπληρωματικότητες με τον ρωσικό χώρο· άλλη η Πολωνία και οι Βαλτικές Χώρες, με τις τραυματικές εμπειρίες από την διαχρονική ρωσογερμανική σύμπλευση. Η πρωτοβουλία για τις “τρεις θάλασσες”, τέσσερις μετά την πρόσφατη προσχώρηση της Ελλάδας, αποκαλύπτει την ανησυχία των χωρών αυτών. Αποσκοπεί σε έναν οικονομικό και γεωπολιτικό άξονα Βορρά-Νότου, κατά μήκος του ευρωπαϊκού ισθμού. Επιδιώκει να αμβλύνει την οικονομική και γεωπολιτική επίδραση από τους κυκλοφοριακούς και ενεργειακούς άξονες τους οποίους κληροδότησε η εξάρτηση της Ανατολικής Ευρώπης από τη Σοβιετική Ένωση· επίσης, να ανοίξει την Ανατολική Ευρώπη στη θαλάσσια κυκλοφορία.

Τα κλασικά ευρωπαϊκά γεωπολιτικά διακυβεύματα διατρέχουν τις αναμετρήσεις των δύο Παγκοσμίων και του Ψυχρού Πολέμου. Αναβιώνουν σήμερα, καθώς ανασχηματίζεται ο παγκόσμιος γεωπολιτικός χάρτης. Η λήξη, ούτως ή άλλως, του ρωσο-ουκρανικού πολέμου και η αναπόφευκτη επανα-ομαλοποίηση των ευρω-ρωσικών σχέσεων θα επαναφέρει διλήμματα, μέχρι πρότινος “ξεπερασμένα”.

Στο ερώτημα ήπειρος ή αρχιπέλαγος, τα ελληνικά συμφέροντα συμπλέουν καταλυτικά με την “αρχιπελαγική”, θαλασσινή Ευρώπη. Οι Έλληνες Ευρωβουλευτές θα κληθούν να την υπερασπιστούν. Η συνεισφορά τους οφείλει να καταστεί περισσότερο γεωπολιτική από πριν. Οι αποφάσεις της επομένης πενταετίας θα ξεπεράσουν, ως μακροπρόθεσμη επίδραση στα ζωτικά εθνικά συμφέροντα, τα “πακέτα Ντελόρ” και την αντιμετώπιση των οικονομικών θεμάτων.

ΤΟ ΒΗΜΑ

Γιώργος Πανταζής /Το Φτέρωμα των Χρωμάτων

Επιμέλεια έκθεσης Θάλεια Στεφανίδου

Εγκαίνια έκθεσης: Παρασκευή 10 Μαΐου 17:30-22:30
Διάρκεια έκθεσης: 10 Μαΐου έως 7 Ιουνίου 2024

Η αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος παρουσιάζει την ατομική έκθεση του Γιώργου Πανταζή με τίτλο «Το Φτέρωμα των Χρωμάτων», σε επιμέλεια της Ιστορικού-Κριτικού Τέχνης Θάλειας Στεφανίδου. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα λάβουν χώρα την Παρασκευή 10 Μαΐου 17:30-22:30 και η έκθεση θα διαρκέσει έως την Παρασκευή 7 Ιουνίου 2024.

H Ιστορικός-Κριτικός Τέχνης Θάλεια Στεφανίδου αναφέρει μεταξύ άλλων για την έκθεση: «Ό,τι μου είχε αποτυπωθεί στη μνήμη από το πρώτο ακόμη ίδωμα των έργων του Γιώργου Πανταζή ήταν οι αυθόρμητες, ζωντανές, άναρχες, χρωματικές εκρήξεις, αυτό που το είχα ονομάσει φτέρωμα των χρωμάτων. Ήταν διάφορα λουλούδια, ως η Άνοιξη της Φύσης, μέσα σε βάζα: αναγνωρίσιμα ή πλασματικά, πόζαραν σαν μοντέλα μπροστά σε ουδέτερο φόντο, χωρίς συνδηλώσεις—ο ζωγραφικός χώρος του Πανταζή είχα σκεφτεί τότε, αρνείται την ταυτοποίηση και αυτό έχει τη γοητεία του.» και συνεχίζει λέγοντας «Η επιλογή των χρωμάτων του θα έλεγα πως ακολουθεί με όσο περισσότερη πιστότητα την αυθόρμητη κάθε φορά απόφασή του, προκειμένου να ερμηνευτεί με τη μεγαλύτερη ακρίβεια η αίσθηση της βιωμένης στιγμής. Σε αυτή τη διαδικασία, το θέμα, οποιοδήποτε θέμα κι αν προκύψει—λουλούδια σε βάζο και κάθε είδους αναγνωρίσιμη ή μη χλωρίδα, ένας αφαιρετικός ή τελείως αφηρημένος «κήπος»—είναι μία θεματική που σχετίζεται με την αντίληψη της αίσθησης των πραγμάτων. Έτσι ο Πανταζής μοιάζει να εισπράττει από τον φυσικό κόσμο αυτό που ονομάζουμε «μουσικό άκουσμα», με τη διευρυμένη σημασία της έννοιας, και εκείνα τα αρμονικά μοτίβα των αισθημάτων, ώστε να μπορέσει να τα μετατρέψει σε παρτιτούρες στη λογική χρωματικών ρυθμών.

Ο Γιώργος Πανταζής αναφέρει «Κάθε έργο παρουσιάζει μια εικόνα των κοινωνικών σχέσεων, όπου τα διαφορετικά χρώματα και σχήματα εναρμονίζονται για να δημιουργήσουν ένα συνολικό εικαστικό τοπίο. Αυτή η ποικιλία δημιουργεί ένα συλλογικό δάσος, όπου η κάθε μονάδα συμβάλλει στο σύνολο με τον δικό της μοναδικό τρόπο. Στα έργα, εκτός των άλλων εντοπίζουμε έξι γυναικείες μορφές, οι οποίες συμβολίζουν την φύση σε διάφορες παραλλαγές, ενώ τα υπόλοιπα έργα εστιάζουν σε δάση και παραλλαγές του δάσους σε ποικίλους χρωματισμούς, καθώς και σε φυλλωσιές με τον ουρανό. Σας προσκαλώ να εξερευνήσετε αυτήν την εικόνα των κοινωνικών σχέσεων μέσα από το πρίσμα της τέχνης και να μοιραστείτε μαζί μου την εμπειρία αυτής της έκθεσης.»

Ξεφυλλίστε τον κατάλογο της έκθεσης, ΕΔΩ!

Σύντομο Βιογραφικό:

Ο Γιώργος Πανταζής είναι εικαστικός καλλιτέχνης και υποψήφιος διδάκτορας του Π.Τ.Δ.Ε του Πανεπιστημίου Κρήτης. Αποφοίτησε από το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα το 2016 με «Άριστα». Τo 2021 ολοκλήρωσε το Master του στις Επιστήμες της Αγωγής, Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών, του Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχει στο ενεργητικό του επτά ατομικές εκθέσεις, στην αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος, Αθήνα (Το φτέρωμα των χρωμάτων,2024, Street Market, 2019 και Μικρομέρια, 2016), στην γκαλερί Λόλα Νικολάου, Θεσσαλονίκη (Νέα Ισημερία, 2016, Άτροπος, 2017, Το κοντινό υπερπέραν, 2019 και Γιώργος Πανταζής x Φώτιος Μπάλας, 2023), και στην γκαλερί Μορφές, Ρέθυμνο (Φοίνικες: Η παλέτα του Ρεθύμνου, 2023). Έχει συμμετάσχει επίσης σε ομαδικές και συνεργατικές εκθέσεις και διοργανώσεις μεταξύ άλλων και στην Αrt Athina. Διακρίθηκε στην Διεθνή Μπιενάλε Σχεδίου του Όστεν των Σκοπίων του 2016 και στην Διεθνή Μπιενάλε ακουαρέλας της Ινδίας του 2017. Από το 2018 υπηρετεί ως αναπληρωτής καθηγητής εικαστικών στην Πρωτοβάθμια Ρεθύμνης διοργανώνοντας παράλληλα παιδικά workshop και εικαστικά-εκπαιδευτικά Residency οπως (Plakias Art Residency 2019). Επίσης τα τελευταία χρόνια είναι στενός συνεργάτης-ερευνητής στο Κέντρο Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας της Εκπαίδευσης και του Διδασκαλικού Επαγγέλματος (ΚΕ.Μ.Ε.Ι.Ε.Δ.Ε) του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Χορηγοί επικοινωνίας είναι οι Art22, Art views, www.artpointview.gr

Χορηγός οίνου είναι το Fragospito winery

Ευχαριστούμε θερμά το ξενοδοχείο
Acropolis Hill Athens μέλος του ομίλου Tour Hotel για τη φιλοξενία.

Εγκαίνια έκθεσης:  Παρασκευή 10 Μαΐου, Ώρα 17:30-22:30

Διάρκεια έκθεσης: 10 Μαΐου έως 7 Ιουνίου 2024

Ημέρες και ώρες λειτουργίας:
Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 11:00 – 14:30 & 17:30 – 20:30
Τετάρτη 11:00-17:00, Σάββατο 11:00-16:00
Κυριακή, Δευτέρα κλειστά

Γιώργος Πανταζής /Το Φτέρωμα των Χρωμάτων

Επιμέλεια έκθεσης Θάλεια Στεφανίδου

Εγκαίνια έκθεσης: Παρασκευή 10 Μαΐου 17:30-22:30
Διάρκεια έκθεσης: 10 Μαΐου έως 7 Ιουνίου 2024

Η αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος παρουσιάζει την ατομική έκθεση του Γιώργου Πανταζή με τίτλο «Το Φτέρωμα των Χρωμάτων», σε επιμέλεια της Ιστορικού-Κριτικού Τέχνης Θάλειας Στεφανίδου. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα λάβουν χώρα την Παρασκευή 10 Μαΐου 17:30-22:30 και η έκθεση θα διαρκέσει έως την Παρασκευή 7 Ιουνίου 2024.

Χαρακτηριστικό στα έργα του Γιώργου Πανταζή είναι το έντονο χρώμα και το ζεστό φως αλλά και η ικανότητα του να αποτυπώνει τις ομορφιές της φύσης, ξεφεύγοντας από την πραγματική εικόνα και τοποθετώντας το θέμα του σε ένα περιβάλλον φαντασιακό, διατηρώντας συνάμα την αυθεντικότητα του. Ο καλλιτέχνης με αυτό τον τρόπο δηλώνει την εικαστική του ταυτότητα ενώ ταυτόχρονα προκαλεί στον θεατή ένα «σοκ» λόγω της έντασης των χρωμάτων, εν αντιθέσει με τα γαλήνια και αισιόδοξα συναισθήματα που του δημιουργεί.

H Ιστορικός-Κριτικός Τέχνης Θάλεια Στεφανίδου αναφέρει μεταξύ άλλων για την έκθεση: «Ό,τι μου είχε αποτυπωθεί στη μνήμη από το πρώτο ακόμη ίδωμα των έργων του Γιώργου Πανταζή ήταν οι αυθόρμητες, ζωντανές, άναρχες, χρωματικές εκρήξεις, αυτό που το είχα ονομάσει φτέρωμα των χρωμάτων. Ήταν διάφορα λουλούδια, ως η Άνοιξη της Φύσης, μέσα σε βάζα: αναγνωρίσιμα ή πλασματικά, πόζαραν σαν μοντέλα μπροστά σε ουδέτερο φόντο, χωρίς συνδηλώσεις—ο ζωγραφικός χώρος του Πανταζή είχα σκεφτεί τότε αρνείται την ταυτοποίηση και αυτό έχει τη γοητεία του.» και συνεχίζει λέγοντας «Η επιλογή των χρωμάτων του θα έλεγα πως ακολουθεί με όσο περισσότερη πιστότητα την αυθόρμητη κάθε φορά απόφασή του, προκειμένου να ερμηνευτεί με τη μεγαλύτερη ακρίβεια η αίσθηση της βιωμένης στιγμής. Σε αυτή τη διαδικασία, το θέμα, οποιοδήποτε θέμα κι αν προκύψει—λουλούδια σε βάζο και κάθε είδους αναγνωρίσιμη ή μη χλωρίδα, ένας αφαιρετικός ή τελείως αφηρημένος «κήπος»—είναι μία θεματική που σχετίζεται με την αντίληψη της αίσθησης των πραγμάτων. Έτσι ο Πανταζής μοιάζει να εισπράττει από τον φυσικό κόσμο αυτό που ονομάζουμε «μουσικό άκουσμα», με τη διευρυμένη σημασία της έννοιας, και εκείνα τα αρμονικά μοτίβα των αισθημάτων, ώστε να μπορέσει να τα μετατρέψει σε παρτιτούρες στη λογική χρωματικών ρυθμών.»
Ενώ ο καλλιτέχνης αναφέρει για τα έργα του «Κάθε έργο παρουσιάζει μια εικόνα των κοινωνικών σχέσεων, όπου τα διαφορετικά χρώματα και σχήματα εναρμονίζονται για να δημιουργήσουν ένα συνολικό εικαστικό τοπίο. Αυτή η ποικιλία δημιουργεί ένα συλλογικό δάσος, όπου η κάθε μονάδα συμβάλλει στο σύνολο με τον δικό της μοναδικό τρόπο. Στα έργα, εκτός των άλλων εντοπίζουμε έξι γυναικείες μορφές, οι οποίες συμβολίζουν την φύση σε διάφορες παραλλαγές, ενώ τα υπόλοιπα έργα εστιάζουν σε δάση και παραλλαγές του δάσους σε ποικίλους χρωματισμούς, καθώς και σε φυλλωσιές με τον ουρανό. Σας προσκαλώ να εξερευνήσετε αυτήν την εικόνα των κοινωνικών σχέσεων μέσα από το πρίσμα της τέχνης και να μοιραστείτε μαζί μου την εμπειρία αυτής της έκθεσης.»

«Τι σημαίνει ζωγραφίζω; Πώς τα καταφέρνει κανείς;

Είναι η πράξη του να ανοίγεις ένα πέρασμα διαμέσου ενός αόρατου σιδερένιου τοίχου,

που φαίνεται να βρίσκεται ανάμεσα σε αυτό που νιώθεις και σε αυτό που μπορείς.»

[ απόσπασμα από επιστολή του Βαν Γκογκ στον αδελφό του Τεό ]

Ό,τι μου είχε αποτυπωθεί στη μνήμη από το πρώτο ακόμη ίδωμα των έργων του Γιώργου Πανταζή ήταν οι αυθόρμητες, ζωντανές, άναρχες, χρωματικές εκρήξεις, αυτό που το είχα ονομάσει φτέρωμα των χρωμάτων. Ήταν διάφορα λουλούδια, ως η Άνοιξη της Φύσης, μέσα σε βάζα: αναγνωρίσιμα ή πλασματικά, πόζαραν σαν μοντέλα μπροστά σε ουδέτερο φόντο, χωρίς συνδηλώσεις -ο ζωγραφικός χώρος του Πανταζή είχα σκεφτεί τότε αρνείται την ταυτοποίηση και αυτό έχει τη γοητεία του.

Η διαπίστωσή μου αυτή εμπεδώθηκε παρακολουθώντας τις επόμενες εκθέσεις έργων του και τις επεμβάσεις που έκανε στους χώρους όπου εργάζεται, καθώς και στις δράσεις του στο δημόσιο χώρο. Η Φύση, αν και είναι πανταχού παρούσα στα έργα του, ωστόσο στην αποτύπωση και απόδοσή της ζωγραφικής της μεταφοράς δεν αποτελεί καθόλου αυτό που ονομάζουμε ζωγραφική εκ του φυσικού, ούτε καν ζωγραφική του φυσικού τοπίου από μνήμης. Θεωρώ πως πρόκειται πολύ περισσότερο για μία απολύτως εικαστική αναζήτηση, η οποία λειτουργεί πολύ πέραν μιας θεματικής αναφορικά στη χλωρίδα. Μια αναζήτηση που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το χρώμα/φως, με ό,τι δηλαδή αγγίζει το βλέμμα και συγκινεί τη συνείδηση.

Η χρωματική του παλέτα είναι πληθωρική, κραυγαλέα, με εκείνους τους αφηγηματικούς υπαινιγμούς του έντονα ομιλούντος χρώματος, αυτού που σε κάνει να αισθάνεσαι πως το υπερβολικό δεν είναι ποτέ αρκετό. Έτσι πετυχαίνει παρεκκλίσεις και ανατροπές από τη μονοσήμαντη αληθοφάνεια μιας εικόνας, καθώς και την ανάδυση οπτικών εκδοχών πλασματικής τοπογραφίας. Εξάλλου οι πινελιές του αποπνέουν μια αίσθηση ρευστότητας και μετασχηματισμών, καθώς αφήνουν να ανιχνεύσει κανείς ποικίλες εκδοχές παιχνιδιών φωτεινότητας στις ενεργειακές γειτνιάσεις ανάμεσα στις αποχρώσεις.

Η επιλογή των χρωμάτων του θα έλεγα πως ακολουθεί με όσο περισσότερη πιστότητα την αυθόρμητη κάθε φορά απόφασή του, προκειμένου να ερμηνευτεί με τη μεγαλύτερη ακρίβεια η αίσθηση της βιωμένης στιγμής. Σε αυτή τη διαδικασία, το θέμα, οποιοδήποτε θέμα κι αν προκύψει—λουλούδια σε βάζο και κάθε είδους αναγνωρίσιμη ή μη χλωρίδα, ένας αφαιρετικός ή τελείως αφηρημένος “κήπος”—είναι μία θεματική που σχετίζεται με την αντίληψη της αίσθησης των πραγμάτων. Έτσι ο Πανταζής μοιάζει να εισπράττει από τον φυσικό κόσμο αυτό που ονομάζουμε “μουσικό άκουσμα”, με τη διευρυμένη σημασία της έννοιας, και εκείνα τα αρμονικά μοτίβα των αισθημάτων, ώστε να μπορέσει να τα μετατρέψει σε παρτιτούρες στη λογική χρωματικών ρυθμών.

Θάλεια Στεφανίδου

Ιστορικός – Κριτικός Τέχνης
επιμελήτρια εκθέσεων

Σύντομο Βιογραφικό:

Ο Γιώργος Πανταζής είναι εικαστικός καλλιτέχνης και υποψήφιος διδάκτορας του Π.Τ.Δ.Ε του Πανεπιστημίου Κρήτης. Αποφοίτησε από το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα το 2016 με «Άριστα». Τo 2021 ολοκλήρωσε το Master του στις Επιστήμες της Αγωγής, Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών, του Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχει στο ενεργητικό του επτά ατομικές εκθέσεις, στην αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος, Αθήνα (Το φτέρωμα των χρωμάτων,2024, Street Market, 2019 και Μικρομέρια, 2016), στην γκαλερί Λόλα Νικολάου, Θεσσαλονίκη (Νέα Ισημερία, 2016, Άτροπος, 2017, Το κοντινό υπερπέραν, 2019 και Γιώργος Πανταζής x Φώτιος Μπάλας, 2023), και στην γκαλερί Μορφές, Ρέθυμνο (Φοίνικες: Η παλέτα του Ρεθύμνου, 2023). Έχει συμμετάσχει επίσης σε ομαδικές και συνεργατικές εκθέσεις και διοργανώσεις μεταξύ άλλων και στην Αrt Athina. Διακρίθηκε στην Διεθνή Μπιενάλε Σχεδίου του Όστεν των Σκοπίων του 2016 και στην Διεθνή Μπιενάλε ακουαρέλας της Ινδίας του 2017. Από το 2018 υπηρετεί ως αναπληρωτής καθηγητής εικαστικών στην Πρωτοβάθμια Ρεθύμνης διοργανώνοντας παράλληλα παιδικά workshop και εικαστικά-εκπαιδευτικά Residency οπως (Plakias Art Residency 2019). Επίσης τα τελευταία χρόνια είναι στενός συνεργάτης-ερευνητής στο Κέντρο Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας της Εκπαίδευσης και του Διδασκαλικού Επαγγέλματος (ΚΕ.Μ.Ε.Ι.Ε.Δ.Ε) του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Χορηγοί επικοινωνίας είναι οι Art22, www.artpointview.gr 

Χορηγός οίνου είναι το Fragospito winery

Χορηγοί έκθεσης είναι οι Acropolis Hill Athens, TourHotel.gr

Εγκαίνια έκθεσης: Παρασκευή 10 Μαΐου 17:30-22:30

Ημέρες και ώρες λειτουργίας:

Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 11:00 – 14:30 & 17:30 – 20:30
Τετάρτη 11:00-17:00, Σάββατο 11:00-16:00

Κυριακή, Δευτέρα κλειστά

Αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος
Λεμπέση 12, Αθήνα | metro Ακρόπολη
Τηλέφωνο 211 182 38 18
www.technohoros.org | info@technohoros.org

Καθαρή ψυχή, καθαρή ζωή! Ρένα Κυριακού / 25 Φεβρουαρίου 1917- 26 Αυγούστου 1994.

ΓΡΑΦΕΙ Η ΠΙΑΝΙΣΤΑ ΕΦΗ ΑΓΡΑΦΙΩΤΗ

Στις  10 Μαϊου η Εφη Αγραφιώτη περιμένει τους φίλους της στο Μέγαρο Μουσικής να την απολαύσουν στο πιάνο τιμώντας τη μεγάλη Ρένα Κυριακού. 

Από το 1973, για αρκετά χρόνια ήμουν ανάμεσα στους νέους μουσικούς που τα «Μουσικά Νιάτα», (μουσικός οργανισμός εδρεύων στο Βέλγιο), είχαν επιλέξει, για συναυλίες εντός-εκτός χώρας, με κύρια αρχή την φιλοξενία στα προγράμματα μας έργων και από την πατρίδα του καθενός μας. 

Η παραγωγός εκπομπών του Τρίτου Προγράμματος Ειρήνη Σαλονικιού ήταν η επίσημη εκπρόσωπος μας στα Μουσικά Νιάτα. Κάποια μέρα, στον διάδρομο του Τρίτου προγράμματος της ΕΡΤ όπου εργαζόταν, μου προσφέρει μια κριτική συναυλίας μου που είχε φτάσει στην ΕΡΤ και μου προτείνει να επισκεφθούμε την καλή της φίλη Ρένα Κυριακού για να τη γνωρίσω και να ακούσω τις συμβουλές της. Ενθουσιάστηκα αλλά και φοβήθηκα συγχρόνως. Μου υπογράμμισε ότι η Κυριακού είναι μεν αυστηρή, δύσκολη, αλλά έχει μεγάλη καρδιά. Θα πάμε!!!

Η συνάντηση δεν άργησε. Ξεκινώντας από αναμνήσεις της , φτάσαμε στον ωδειακό μου δάσκαλο Χαράλαμπο Κρητικό, έναν εξαιρετικό πιανίστα και δάσκαλο, παιδικό φίλο της από τα χρόνια που σπούδαζαν στο Παρίσι, η Κυριακού με δάσκαλο τον Ισιντόρ Φιλίπ κι ο Κρητικός με τον Αλφρέντ Ντενί Κορτό. 

Ο Ισιντόρ Φιλιπ  βλέποντας την ωριμότητα της, αν και η Κυριακού ήταν μικρό κοριτσάκι, της δίδαξε ακόμα και τον ιμπρεσιονισμό με έναν καθαρό, φυσικό τρόπο, ως ένα σύστημα με το οποίο εκφράζουμε διαθέσεις και φωτοσκιάσεις μέσα από τις ισορροπίες των ήχων.

Δεν είμαι βέβαιη ότι υπάρχει στην ελληνική ιστορία του πιάνου άλλος σολίστ που να γνώρισε τον ιμπρεσιονισμό τόσο καλά και εξ επαφής με τους συνθέτες και τα έργα, όσο η Ρένα Κυριακού, χάρη στον Ισιντόρ Φιλίπ. Γι αυτόν όλα πρώτα θα έπρεπε να εξηγούνται. Στη συνέχεια πήγαιναν πιο κάτω, έλεγε η Κυριακού. Την έπεισε να ερευνήσει τον κόσμο των συνθετών και των συνθέσεων με αποκλειστικό κριτήριο την ποιότητα και όχι την δημοφιλία του δημιουργού.

Κάθε φορά που μιλούσε για τα παιδικά της χρόνια στο Παρίσι, η μελωδική φωνή της γινόταν γλυκύτερη. Νομίζω ακόμα σήμερα, ότι το είχε ανάγκη.

Της ανέφερα ότι ο δάσκαλός μου μιλούσε με θαυμασμό για τον ώριμο χαρακτήρα της και την εντυπωσιακή προσωπικότητα της, συνθετική και πιανιστική. Το ύφος της σκλήρυνε: Με συγκινεί πάντα ο Χαράλαμπος, αλλά δεν υπάρχουν μεγάλες και μικρές προσωπικότητες. Όλοι κάτι κάνουμε καλύτερα και κάτι χειρότερα από τον διπλανό μας. Όσο για τα έργα μου, είναι νεανικά…παλιές ιστορίες!Τελειώσαμε με αυτό.

‘Εκανε το πρώτο βήμα, πηγαίνοντας στο πιάνο, νομίζω ότι δεν ήθελε να το συζητήσουμε περισσότερο. Μου ζήτησε να την ακολουθήσω. Άρχισε να παίζει κι εγώ να ανακαλύπτω μέσα σε λίγα λεπτά έναν άλλο κόσμο. Δεν μου είπε όμως τι έπαιξε. Μου είπε «να το πείσεις το έργο να σε ακουμπήσει». Χρόνια πέρασαν για να καταλάβω ότι ήταν ένα πρελούδιο, δικό της.

Ευτυχώς, είχα από τότε  τη συνήθεια να σημειώνω τι μου έλεγαν οι σημαντικοί άνθρωποι, γιατί είπαμε πολλά χρήσιμα, πρωτάκουστα για εμένα εκείνη τη φορά, αλλά και τις επόμενες φορές που συναντηθήκαμε.

 

Μήνες μετά, ξαναβρεθήκαμε. Η Κυριακού είχε ζητήσει τη γνώμη του Μάνου Χατζιδάκι, όπως ο ίδιος μου είπε λίγες μέρες αργότερα, λέγοντας του ότι «η νεαρή έχει οργανωμένο μυαλό, γνώσεις , συνέπεια και είναι αυστηρή άρα θα παίξει!». 

Εκείνος της είπε το αμίμητο: «Ναι, σου μοιάζει σε όλα! Είστε δύο… αξιαγάπητες στριμμένες σε λα μείζονα».  Με αυτό γελάσαμε όντως πολύ!

Οι συναντήσεις με την Ρένα Κυριακού ήταν εξ ανάγκης απρόβλεπτες, είχαν σχεδόν ολοήμερη διάρκεια, ήταν μουσικά περιεκτικές, γεμάτες ενδιαφέρον περιεχόμενο. Συνθέτες, έργα, τεχνική, μουσικές αναμνήσεις, απόψεις, συμβουλές, όλα απαιτητικά διατυπωμένα.

Κάποια στιγμή σε μια της παρότρυνση να μη φοβάμαι τις τεράστιες συγχορδίες γιατί υπάρχουν τεχνικές για να τις παίξουν καλά και μικρά και μεγάλα δάχτυλα, ψέλισσα ένα «ααα μάλιστα» και θύμωσε:«Δεν θα λες μάλιστα, έχεις δικαίωμα στη γνώμη σου, εσύ παίζεις όχι εγώ. Να προσέχεις όμως. Το νου σου να έχεις στο να μη σε κλέψει η μετριότητα». (Ομολογώ ότι από τη δεύτερη συνάντηση άρχισα να προβάρω και το λόγο μου πριν πάω στο σπιτι της)…

Σας ευχαριστώ, ήταν σπουδαία εμπειρία αυτή μαζί σας», της είπα πριν φύγω την πρώτη φορά και ρώτησα: τι σας οφείλω; «Οφείλεις να κάνεις όσα σου είπα αν όμως συμφωνείς με αυτά!  να ξανάρθεις όποτε ξανάρθεις, θα το ήθελα , για να δούμε κι άλλους συνθέτες, για να μάθεις πώς να πηγαίνεις στην καρδιά των δημιουργών και πώς θα επικοινωνείς με τα δάχτυλα σου, πώς θα σου λένε και κυρίως πώς θα τους λες. Προϋπόθεση, όμως, είναι να φέρεις και ένα έργο του Μέντελσον την επόμενη φορά. Είμαι σίγουρη ότι δεν τον προτιμάς.» Εγώ αγαπώ και την αδελφή του, την Φάννυ, το στήριγμα του ήταν.

Ωχχχ! Πώς κατάλαβε ότι δεν είμαι μεντελσιανή; Τυχερή η Φάννυ που κι εγώ την αγαπώ αν και ελάχιστα κομμάτια της έχω δει!Συμπέσαμε στη θετική εικόνα για την αδελφή του Φέλιξ. Θρίαμβος! Ελπίζω να μην με αναγκάσει να εξηγήσω γιατί δεν έχω προτίμηση στον Φέλιξ, κυριολεκτικά, αυτό παρακαλούσα! Επέμεινα πάντως στο να μου προτείνει κάποιο έργο του . Συμπέσαμε σε ένα άγνωστο έργο του, μια από τις Φαντασίες, το έργο 15 για την οποία είπε: είναι δυνατόν να μη παίζουν αυτό το αριστούργημα; Επαναλαμβάνουμε συνεχώς όσα ξέρουμε και δεν δοκιμάζουμε αυτά που δεν ξέρουμε, συνειδητοποίησα εκείνη την ημέρα και το ότι είναι απλό να διακρίνει ένας ιδιοφυής και τόσο έμπειρος  μουσικός το τι αγαπάει ένας νέος, άπειρος, αδαής. Για μένα την αδαή έχει μέχρι τώρα, πρόσθετη σημασία το ότι μου πρόσφερε την Φαντασία του Φέλιξ για να μελετήσω.

Με διαφορά μηνών πραγματοποιούσαμε κάθε επόμενη συνάντηση, με διαφορετικά πάντα προγράμματα, αυθόρμητα επιλεγόμενα έργα που ανέλυε διδάσκοντας τα, λεπτομερείς, εξαντλητικές ασκήσεις και συζήτηση επί παντός επιστητού. Με μάλωνε, με επιβράβευε, με συμβούλευε ήπια, αλλά πολλές στιγμές με ωθούσε κυριολεκτικά στα άκρα. Αυτό το στυλ μαθήματος κρατούσε αρκετές ώρες. Τον υπόλοιπο χρόνο ήταν μια γλυκιά, συγκρατημένη, διακριτική, αξιολάτρευτη «μαμά».

Η καλή διδασκαλία είναι παιχνίδι με μικροσκοπικές λεπτομέρειες! Ικανοποίηση για τον δάσκαλο και τύχη για τον μαθητή. Ο καλός δάσκαλος λέει πράγματα που φαίνονται αυστηροί κανόνες, χωρίς να χωράει και αντίρρηση, αλλά ο μαθητής, εφαρμόζοντας κανόνες, απελευθερώνεται από τους κανόνες. Στην γλώσσα μας δεν πρέπει να εφαρμόσουμε κανόνες; γραμματική, ορθογραφία, καλλιγραφία , πολλά σύμβολα δεν έχει; Γιατί; Επειδή χωρίς όλα αυτά η επικοινωνία είναι φτωχή. 

Με συγκινεί ακόμα το να μου ζητάει να πάμε «αλλά μπρατσέτα» στα γύρω καταστήματα για να αγοράσει ό,τι χρειαζόταν, αλλά και στο Φαρμακείο, όπου πρώτη φορά άκουσα την φαρμακοποιό να την υποδέχεται με μια «καλημέρα Ρενάκι». Θυμάμαι με συγκίνηση και το σταφυλάκι που αγόραζε στο μανάβη, για μένα.

Όταν έβρισκα ευκαιρία προσπαθούσα επίμονα να την πείσω ότι με ενδιέφερε να μελετήσω κοντά της και τις συνθέσεις της. Πράγματι, η μουσική περιέργεια με ωθούσε από τότε στις συνθέτριες και στη μουσική τους.

Αντιδρούσε πάντα καθέτως, αποτρεπτικά, δεν ήθελε ούτε να ακούσει! «Θα κάνεις ό,τι πρέπει. Είναι έξυπνο να ζητάς κάτι που δεν ξέρεις αν είναι καλό; Πέντε κομμάτια έγραψα. Εσύ παίζεις οκτακόσια ελληνικά έργα, τα δικά μου θέλεις»; Δεν έγραψε, όμως, πέντε, αλλά εβδομήντα πέντε κομμάτια κι ούτε βέβαια έπαιζα 800 ελληνικές συνθέσεις. Το μόνο που υποσχέθηκε ήταν το να μου δείξει το χειρόγραφο του κοντσέρτου της. Μου είπε επίσης οτι είχε βάλει στο πεντάγραμμο ιδέες για ένα δεύτερο κοντσέρτο αλλά της ήταν πολύ βαρειά στα χέρια η κούραση του πρώτου, το οποίο εξ ολοκλήρου έγραψε όλο μόνη της νότα-νότα. 

Κάποια στιγμή, η Ειρήνη Σαλονικιού μου τηλεφώνησε για να χαρώ: η Κυριακού της ζήτησε να μου φωτοτυπήσει τρεις συνθέσεις της που ταιριάζουν πολύ στο χαρακτήρα μου αλλά να μου της δώσει σαν έργα που τα είχε (η Ειρήνη) στο σπίτι της. 

Η φωτοτυπία της εποχής ήταν είδος πολυτελείας! Η ΕΡΤ βέβαια είχε μηχάνημα, εκεί χρωστώ την καλή μου τύχη.

Κι όμως, όσο κι αν ήταν αρνητική στο να μου δώσει και να μου διδάξει τις δικές της συνθέσεις κάναμε σχεδόν τρεις ώρες δουλειά αργότερα, για να μου αναλύσει το πρώτο της κοντσέρτο που είναι και το πρώτο κοντσέρτο Ελληνίδας.

Συγκινήθηκα και για δεύτερη φορά, όταν η Ειρήνη Σαλονικιού μου έδωσε «από τη Ρένα, λίγα εργάκια για το Εφάκι». Ήταν λίγο πριν την τελευταία φορά που την επισκέφτηκα, χωρίς να έχω βέβαια λόγο για να αποφασίσω κάτι τέτοιο. Το επέλεξαν οι συνθήκες και οι αποστάσεις.

«Ξεκινήσαμε», είπε την τελευταία φορά που βρεθήκαμε, «από τα χρόνια σου της Μόσχας και φτάσαμε στα χρόνια σου της Γενεύης. Επιλογές απολύτως ποιοτικές. Μέτρησε πόση δουλειά χρειάστηκες μέχρι σήμερα και αποφάσισε αν πρόκειται να αντέξεις τη δεκαπλάσια από σήμερα, σε συνθήκες απόλυτης μοναξιάς και χωρίς αποδοχή και ψυχολογική στήριξη από κανέναν».

Η Κυριακού δεν καμωνόταν τη σπουδαία. Ήταν απλή, έλεγε, ελληνικά και γαλλικά, πάντα όμως καθαρά, ό,τι ήθελε να πει, έβαζε απαράβατους κανόνες, με στρίμωχνε αλλά εξηγούσε εκφραστικά γιατί το κάνει. Έψαχνε παντού την ουσία. 

Αυτή την δύναμη μιας προσωπικότητας που αντιστάθηκε συνειδητά σε ό,τι μίζερο και φτιαχτό, για να υπερασπίσει με κάθε κόστος την αλήθεια της, δεν την ξεχνώ. 

Θα μείνει όμως αξέχαστη και η παρότρυνση που προέκυψε από μια αναφορά της σε ένα πολύ παλαιό πέσιμο από το ποδήλατό της, που της άφησε δυσκολία στο περπάτημα: «Εφούλα, μάθε παιδί μου να στηρίζεσαι στην ψυχή, όχι στα πόδια. Εκεί γεννιούνται και πεθαίνουν όλα. Εκεί έχει το σπίτι του το θάρρος. Να θυμάσαι: Καθαρή ψυχή, καθαρή ζωή».

Η Ρένα Κυριακού, πρόσωπο διακεκριμένο παγκοσμίως αλλά άγνωστο εδώ, δεν έκρυψε ποτέ το πόσο σκληρός είναι ο κόσμος του μουσικού επαγγέλματος. Δεν καλλιεργούσε αυταπάτες, θύμωνε στη συχναπαντώμενη έννοια του «ταλέντου» που βασίλευε στα ωδεία και τότε , όπως και τώρα. Μου είχε πει: πελάτες κάνουμε τα παιδιά. Οι γονείς δεν βγάζουν εύκολα το ψωμί και το φαγητό της οικογένειας. Είναι άδικο να τους λέμε υπερβολές. Μαθαίνουμε μουσική για να μιλήσουμε με τη γλώσσα όλων των ανθρώπων, με την ομορφιά. Τι πάει να πει ταλέντο;

Η πιο σκληρή διδασκαλία για την Ρενα Κυριακού ήταν η μελέτη του ήχου. Να τρίβεις το σίδερο ένα μήνα για να ακουμπήσεις σε ένα πλήκτρο μια νότα με ωραίο ήχο, ναι! με μέτρο, με τέχνη και τεχνική. Μαζί αυτά τα τρία. Αλλιώς δεν γίνεται. Δεν υπάρχει μουσική χωρίς αυτά τα τα τρία! Την ευχαριστούσε πολύ να τη ρωτάω συνεχώς, γιατί; Απαντούσε σχεδόν αυτόματα, το ήθελε αυτό το ερώτημα.

Θα εύχομαι να γεννηθεί σύντομα το ενδιαφέρον για την προβολή του πρωτοπόρου συνθετικού της στίγματος , αλλά και ευρύτερα, των συνθετριών μας. Ρομαντικό αυτό που εύχομαι; Ισως, αλλά πολύ σημαντικό.

Ας θυμόμαστε την Ρένα Κυριακού και το χαρακτηριστικό της λόγο:

Καθαρή ψυχή , καθαρή ζωή.

Μέγαρο Μουσικής, το ελληνικό κονστέρτο για πιάνο