εκλογές

ΤΟΥΡΚΙΑ, ΕΚΛΟΓΕΣ: Η συμμαχία της αντιπολίτευσης προηγείται, αλλά…

Η Τουρκία ζει στους ρυθμούς των τελευταίων ωρών πριν από τις εκλογές της Κυριακής. ‘Οσοι παρακολούθησαν από κοντά την προεκλογική εκστρατεία των βασικών πρωταγωνιστών έχουν διαπιστώσει την ύπαρξη ενός παλιρροϊκού κύματος. Δεν μπορούν να προβλέψουν όμως το μέγεθος του και προφανώς τις επιπτώσεις του. Εάν ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και οι εταίροι του κερδίσουν τις εκλογές από τον πρώτο γύρο, το παλιρροϊκό κύμα θα πιστωθεί στη φωνή της σιωπηλής πλειοψηφίας. Των πολιτών που αισθάνονται απογοητευμένοι ή και προδομένοι από την εικοσαετία Ερντογάν και που αντιλαμβάνονται το βαθύ πηγάδι προς το οποίο ωθείται πλέον η τουρκική οικονομία.

Ακόμη και τις τελευταίες ώρες πριν τις κάλπες, ο μεγάλος άγνωστος είναι τα πέντε εκατομμύρια των νέων που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά, ενώ υπολογίζεται ότι περίπου ένα εκατομμύριο πληγέντες από τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου δεν θα μπορέσουν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα.

Οι οπαδοί των μεγάλων κομμάτων κατακλύζουν τις πλατείες στις ομιλίες των πολιτικών ηγετών, οι σημαίες ανεμίζουν σε σημείο φοβιστικό για την εποχή μας  – θυμίζουν παλιές ελληνικές δεκαετίες . Τα πνεύματα είναι οξυμένα και τα πάθη οδηγούν σε ακραίες συμπεριφορές και πράξεις βίας. 

Στις γενικές εκλογές της Τουρκίας, την Κυριακή 14 Μαΐου, οι ψηφοφόροι θα ψηφίσουν για 600 μέλη του κοινοβουλίου και την ισχυρή προεδρία της χώρας. Οι εκλογές αυτές έχουν γίνει έντονα ανταγωνιστικές σε μια χώρα που έχει υποστεί σοβαρή δημοκρατική διάβρωση την τελευταία δεκαετία.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί να παρατείνει την 20ετή κυριαρχία του, αλλά η ενιαία υποψηφιότητα της αντιπολίτευσης προηγείται σταθερά στις δημοσκοπήσεις, έστω και λίγο. Πολλά κόμματα της αντιπολίτευσης συμφώνησαν να προτείνουν ως υποψήφιο τον ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ξεπερνώντας προηγούμενες διαιρέσεις.

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ηγείται του CHP από το 2010 και έχει συμβάλει στην αιχμή του δόρατος σε ορισμένες από τις πρόσφατες νίκες της αντιπολίτευσης στις τοπικές εκλογές. Κατάγεται από την αλεβίτικη μειονότητα της Τουρκίας, μια ισλαμική φράξια, η οποία διώκεται επί σειρά ετών, κι αν τελικά εκλεγεί θα είναι ο πρώτος ηγέτης αλεβίτης. Ο διορισμός του ως υποψηφίου προέδρου δεν ήταν εύκολος, με τους ηγέτες των συμμαχικών κομμάτων να προτιμούν αρχικά τον χαρισματικό δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου.

Ο Ερντογάν απέναντι στην “Συμμαχία Μιλλέτ”

Όμως ο Κιλιτσντάρογλου κατάφερε να εξασφαλίσει την υποστήριξη ευρέος φάσματος κομμάτων που σχηματίζουν τώρα τη Συμμαχία Millet. Σε αυτά περιλαμβάνονται: το εθνικιστικό İyi, το μικρό θρησκευτικό κόμμα Felicity, το συντηρητικό Δημοκρατικό Κόμμα και δύο ομάδες απόσχισης από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) – το Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου και το Κόμμα του Μέλλοντος. Από τότε που επιβεβαιώθηκε η υποψηφιότητά του, ο Κιλιτσντάρογλου διατηρεί σταθερό αλλά μικρό προβάδισμα έναντι του Ερντογάν στις δημοσκοπήσεις.

Το παρελθόν και το παρόν του Ερντογάν

Στα 20 χρόνια διακυβέρνησης του ΑΚΡ, ο Ερντογάν έχει συγκεντρώσει στα χέρια του την εξουσία, υπονομεύοντας το κράτος δικαίου και τους συνταγματικούς ελέγχους. Η αναίρεση αυτής της διαδικασίας αποτελεί βασική πολιτική της αντιπολιτευτικής συμμαχίας.Μάλιστα αυτή η πρόθεση επισημάνθηκε στο σχέδιο δέσμης συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που δημοσίευσε τον περασμένο Νοέμβριο. Η αντιπολίτευση προτείνει μέτρα για να αποτραπεί η συσσώρευση εξουσίας από μελλοντικούς ηγέτες με τον τρόπο που το έκανε ο Ερντογάν, καθώς και την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Το εκλογικό μανιφέστο της συμμαχίας, που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2023, έδωσε επίσης μεγάλη έμφαση σε αυτά τα θέματα.

Με την πάροδο των ετών, η κυβέρνηση του ΑΚΡ πήρε τον έλεγχο των περισσότερων μέσων ενημέρωσης στη χώρα. Επιπλέον, το 2022 ψηφίστηκε ένας ασαφώς διατυπωμένος νόμος για την παραπληροφόρηση, ο οποίος διευκόλυνε το καθεστώς να πατάξει τους επικριτές του και να ενισχύσει περαιτέρω τον έλεγχό του στις διαδικτυακές πλατφόρμες. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης και ο συνασπισμός έχουν δώσει έμφαση στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης. Ο Κιλιτσντάρογλου δημοσίευσε πρόσφατα βίντεο στον λογαριασμό του στο Twitter, δηλώνοντας ότι: “Εάν γίνω πρόεδρος, θα είστε ελεύθεροι να με επικρίνετε”. Δεσμεύτηκε επίσης να καταργήσει τον νόμο για την προσβολή του προέδρου, ο οποίος τιμωρείται με φυλάκιση από ένα έως τέσσερα χρόνια.

Η εκστρατεία της αντιπολίτευσης έχει επικεντρωθεί στα σχέδια για την ανατροπή ορισμένων από τις αλλαγές που έχει κάνει ο Ερντογάν στο τουρκικό σύνταγμα από το 2002. Αυτό υποστηρίζεται ευρέως από τα κόμματα του συνασπισμού, τα οποία αντιτίθενται σθεναρά στο υπερπροεδρικό σύστημα που εισήχθη το 2017 και το οποίο συγκέντρωσε την εξουσία στα χέρια του Ερντογάν.

Εκείνο που συζητήθηκε είναι να προχωρήσει η νέα ηγεσία της χώρας στην αναδιάρθρωση σε ένα κοινοβουλευτικό σύστημα και στη μείωση της εκτελεστικής κυριαρχίας. Η θητεία του προέδρου θα είναι μόνον μια επταετία,  η θέση του πρωθυπουργού θα επανιδρυθεί και θα επαναπροσδιοριστεί και το προεδρικό βέτο θα καταργηθεί, αυξάνοντας έτσι τη δύναμη του κοινοβουλίου. Αυτό αποτελεί εν μέρει απάντηση στην ακραία εξατομίκευση της εκτελεστικής εξουσίας που έλαβε χώρα υπό τον Ερντογάν και στην μονοκομματική κυριαρχία που λειτουργεί από το 2002. Σχεδιάζουν επίσης να αλλάξουν το όριο για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση από το 7% στο 3% των ψήφων, ώστε να δώσουν μια ευκαιρία στα μικρότερα κόμματα.

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας θα μπορούσε επίσης να υποστεί σημαντική αλλαγή αν κερδίσει η συμμαχία της αντιπολίτευσης. Η σχέση της χώρας με τη Δύση έχει υποφέρει υπό τον Ερντογάν, με τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ να καθυστερεί, τις εντάσεις με την Ελλάδα και το Ισραήλ να αυξάνονται και τη σύγκρουση με τις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ κουρδικές δυνάμεις στη Συρία. Η θερμή πλέον σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία έχει επίσης προκαλέσει ανησυχία στις δυτικές πρωτεύουσες. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν σε μεγάλο βαθμό συσπειρωθεί γύρω από μια φιλοδυτική ατζέντα. Έχουν δεσμευτεί να επανεκκινήσουν τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ, να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ και να εγκαταλείψουν στρατηγικές θέσεις που έρχονται σε αντίθεση με τους εταίρους τους στη συμμαχία του ΝΑΤΟ, με προεξάρχουσες τις σχέσεις με τον Πούτιν.

“Στην εξωτερική μας πολιτική θα κάνουμε αλλαγή 180 μοιρών” δήλωσε ο Κιλιτσντάρογλου “Θα την τοποθετήσουμε στον άξονα της ειρήνης. Όπως είπε ο Κεμάλ Ατατούρκ «ειρήνη στην πατρίδα, ειρήνη στον κόσμο». Θα κινηθούμε ειρηνικά. Με όλους τους γείτονες μας θα ζήσουμε μέσα σε κλίμα ειρήνης και ηρεμίας», δήλωσε σε ομιλία του στην πόλη Ντούζτζε. Παράλληλα, αναφέρθηκε και στο άλλο μεγάλο θέμα των προσφύγων από τη Συρία, όπου υποσχέθηκε πως μέσα σε δύο χρόνια 3,6 εκατ. Σύροι θα έχουν επιστρέψει στην πατρίδα τους. «Σας υπόσχομαι… Εντός δυο ετών 3,6 εκατομμύρια Σύρους αδελφούς μας θα τους αποχαιρετήσουμε από τα σύνορα μας προς τη χώρα τους. Όχι μόνο τους Σύρους, θα στείλουμε και τους Αφγανούς» επισήμανε.

Είναι ασαφές αν τα ανθρώπινα δικαιώματα θα βελτιωθούν για τους Κούρδους, τη μεγαλύτερη μειονοτική ομάδα της Τουρκίας. Ο Ερντογάν έχει επιτεθεί κατά των κουρδικών οργανώσεων και ακτιβιστών τα τελευταία χρόνια – προχώρησε σε περισσότερες από 120 συλλήψεις Κούρδων ακτιβιστών, δημοσιογράφων και καλλιτεχνών μόλις λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές. Ενώ εκπρόσωποι του συνασπισμού της αντιπολίτευσης έχουν εκφράσει συμφιλιωτικές απόψεις έναντι των Κούρδων, οι κυβερνήσεις του CHP υπήρξαν εξίσου κατασταλτικές στο παρελθόν.

Η συμμαχία έχει επίσης δεσμευτεί να κατασκευάσει δωρεάν σπίτια για τους ανθρώπους που έχασαν τα σπίτια τους στους καταστροφικούς σεισμούς στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας, όπου έχασαν τη ζωή τους 50.000+ άνθρωποι και όπου οι παρατυπίες στους κανονισμούς σχεδιασμού πιστεύεται ότι οδήγησαν στην καταστροφή πολλών υποβαθμισμένων κτιρίων.

Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης και τα μέλη της συμμαχίας θα τα βρουν δύσκολα σε περίπτωση νίκης τους.  Η Τουρκία εδώ και χρόνια ζει στους ρυθμούς μιας πολύ σοβαρής οικονομικής κρίσης. Με σταθερά υψηλά ποσοστά πληθωρισμού και ένα σημαντικά υποτιμημένο νόμισμα, οι οικονομικοί περιορισμοί γίνονται αισθητοί σε όλα τα τμήματα της τουρκικής κοινωνίας. Θα αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο έργο για την αντιπολίτευση να προβεί σε βιώσιμες λύσεις. Η άσχημη κατάσταση της οικονομίας της χώρας ήταν ένας λόγος για τον οποίο ο Ερντογάν έχασε ένα σημαντικό κομμάτι των ψηφοφόρων.

Το ΑΚΡ έχει τοποθετήσει προσεκτικά πιστούς παντού στο δαιδαλώδες τουρκικό κράτος. Αγνωστο αν όλοι θα αυτοί θα δεχτούν να συνεργαστούν με ένα νέο καθεστώς. Το κόμμα του Ερντογάν έχει αποκτήσει μεγάλη επιρροή τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική, πράγμα που σημαίνει ότι το αποτύπωμά του δεν θα εξαφανιστεί αμέσως, ακόμη και αν δεν επανεκλεγεί.

Ανεξάρτητα από αυτό, η αντιπολιτευτική συμμαχία είναι ένας ποικιλόμορφος συνασπισμός της αριστεράς και της δεξιάς που τα μέλη της έχουν συσπειρωθεί εκφράζοντας την αντίθεσή τους  προς τον Ερντογάν. Γι αυτό άλλωστε  εγείρονται πολλά ερωτηματικά κατά πόσον έχουν τον τρόπο να παραμείνουν ενωμένοι για μια ολόκληρη θητεία.