Του Χάρη φαν Φέρσεντααλ
«Κάθε τόσο διαβάζεις κάτι για τα “ματωμένα μέταλλα” της Αφρικής ή τις αυτοκτονίες στο εργοστάσιο της Foxconn» λέει ο Νάσος Κατσαμάνης για τον ταϊβανέζικο όμιλο που συναρμολογεί προϊόντα για γίγαντες ηλεκτρονικών όπως η Apple, η Sony και η Nokia στην Κίνα απασχολώντας 1,2 εκατομμύριο εργαζόμενους.
Από το κατάφυτο μπαλκόνι στου Μετς μπορείς να δεις τις πολυκατοικίες της πόλης να σκαρφαλώνουν στους πρόποδες του Υμηττού. Το πάτωμα του διαμερίσματος είναι διάσπαρτο με ξύλινα παιχνίδια του γιου του που, πριν κλείσει τα 2, ξέρει ήδη να ξεχωρίζει τα απορρίμματα από την ανακύκλωση.
«Είναι σημαντικό να ξέρεις πως ό,τι καταναλώνεις, ο τρόπος που ζεις σε τελική ανάλυση, δεν επιβαρύνει κάποιον άλλο ή το περιβάλλον» λέει ο 34χρονος ερευνητής ηλεκτρολόγος-μηχανικός στο ΕΜΠ. Στην παλάμη του κρατάει ένα Fairphone, το πρώτο «ηθικό» smartphone της αγοράς, που έφτασε στα χέρια του πριν από μερικές μέρες από την Ολλανδία.
Το Fair phone γεννήθηκε ως αντίδραση στο γεγονός πως οι ορυκτές ύλες που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των κινητών και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών προέρχονται από διαφιλονικούμενες ή εμπόλεμες ζώνες όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ), ενώ η συναρμολόγησή τους γίνεται σε εργοστάσια με αμφιλεγόμενες εργασιακές και περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Η ομώνυμη εταιρεία διαβεβαιώνει πως ο κασσίτερος και το ταντάλιο που χρησιμοποιούνται στη συσκευή προέρχονται από ορυχεία που δεν ελέγχονται από παραστρατιωτικές ομάδες (conflict-free).
«Με το που είδα μια τέτοια προσπάθεια ταυτίστηκα σε κάποιο βαθμό, αν και είναι ακόμα στα πρώτα βήματα» λέει ο Κατσαμάνης για το Fairphone που ξεκίνησε ως εκστρατεία ευαισθητοποίησης του κοινού το 2010 πριν εξελιχθεί σε κοινωνική επιχείρηση 3 χρόνια αργότερα.
Η Fairphone, που επίσης κατασκευάζει το κινητό της στην Κίνα, έχει δημιουργήσει ένα ταμείο που αποσκοπεί στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και των αποδοχών των εργαζομένων. Για κάθε συσκευή που παράγεται εκεί, η εταιρεία και το εργοστάσιο επενδύουν από 2,5 ευρώ στο ταμείο. Παράλληλα, η εταιρεία προσπαθεί να διατηρεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διαφάνεια δημοσιεύοντας τακτικές αξιολογήσεις του εργοστασίου.
Το τηλέφωνο υιοθετεί τα πιο συνήθη πρότυπα, όπως λειτουργικό Android και θύρα micro-USB (ο φορτιστής μάλιστα δεν περιλαμβάνεται στο πακέτο με τη λογική πως κάθε νοικοκυριό έχει από ένα σε κάποιο συρτάρι), ενώ διαθέτει υποδοχή για 2 κάρτες SIM και αποσπώμενη μπαταρία. Μπορεί να αναβαθμιστεί, να επισκευαστεί (πρόβλημα: πρέπει να σταλεί στην Ολλανδία) και, όταν έρθει η ώρα, να ανακυκλωθεί αφού ταχυδρομηθεί δωρεάν στην εταιρεία. Τα πάντα είναι σχεδιασμένα με γνώμονα τον περιορισμό των απορριμμάτων. Υπολογίζεται πως περίπου 140 εκατομμύρια συσκευές καταλήγουν σε χωματερές κάθε χρόνο μόνο στις ΗΠΑ.
«Μου αρέσει αυτή η λογική. Οπως στα παλιά desktop, που τα άνοιγες, τους άλλαζες τη μητρική, τους έκανες αναβάθμιση, ή τους έβαζες μνήμη μόνος σου», λέει ο Κατσαμάνης.
Δίκαιη οικονομία
Από τα γραφεία της εταιρείας στο Αμστερνταμ, η υπεύθυνη επικοινωνίας Daria Koreniushkina δεν κρύβει τον ενθουσιασμό της για το πρότζεκτ. Μετά από μια επιτυχημένη εκστρατεία crowdfunding, η εταιρεία έχει πλέον διαθέσει πάνω από 55.000 συσκευές μέσα σε 1,5 χρόνο. Ομως το κινητό δεν είναι ο σκοπός αυτός καθαυτός, διευκρινίζει η Ρωσίδα, ένα από τα 31 άτομα του προσωπικού που κατάγονται από 14 χώρες.
«Το τηλέφωνο είναι περισσότερο ένα μέσο για να αφηγηθούμε μια ιστορία. Μιλάει για τη μεγάλη εικόνα, για το τι συμβαίνει στο εσωτερικό μιας συσκευής, την περίπλοκη διαδικασία παραγωγής και τα προβλήματα που σχετίζονται με αυτή», λέει.
«Ο απώτερος σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε μια πιο δίκαιη οικονομία και το παράδειγμά μας να εμπνεύσει ολόκληρη τη βιομηχανία να κάνει αλλαγές στην εφοδιαστική αλυσίδα».
Νόμος που υπεγράφη από την κυβέρνηση Ομπάμα το 2010, υποχρεώνει τις αμερικανικές εταιρείες να αναφέρουν την προέλευση των ορυκτών που χρησιμοποιούν στα προϊόντα τους, ενώ ένα σύστημα ιχνηλασιμότητας έχει τεθεί σε ισχύ από τα Ηνωμένα Εθνη. Εταιρείες όπως η Apple και η Samsung έχουν κάνει κάποια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, όμως ισχυρίζονται πως η πιστοποίηση της προέλευσης δεν είναι πάντα εφικτή λόγω των πολλών μεσαζόντων στη διαδικασία παραγωγής.
«Αντιλαμβανόμαστε πως αυτή τη στιγμή είμαστε πολύ μικροί και πως δεν μπορούμε να ανατρέψουμε την κατάσταση από μόνοι μας. Μακάρι κι άλλες εταιρείες να συνδράμουν στην προσπάθεια. Θα σήμαινε πως έχουμε ολοκληρώσει την αποστολή μας», λέει η Koreniushkina.
Δεν σημαίνει πως και η Fairphone θα γινόταν, κατά κάποιο τρόπο, περιττή;
«Οταν και άλλες εταιρείες αρχίσουν να κατασκευάζουν τα δικά τους “ηθικά” κινητά τότε θα τις ανταγωνιστούμε με όρους “ηθικών” προδιαγραφών και όχι με όρους μεριδίου αγοράς» λέει, προσθέτοντας πως η κατασκευή ενός 100% ηθικού κινητού είναι πρακτικά αδύνατη, καθώς υπάρχουν χιλιάδες προδιαγραφές που μπορούν να βελτιωθούν.
Αποτελεί το Fairphone επιλογή πολυτελείας για ευκατάστατους δυτικούς χωρίς ουσιαστικά ζητήματα επιβίωσης;
«Ενα από τα πράγματα που θέλουμε να αποδείξουμε είναι ότι η “ηθική” παραγωγή δεν είναι απαραίτητα πιο ακριβή.
Το Fairphone δεν είναι ακριβότερο από τα άλλα κινητά μεσαίας κατηγορίας» λέει η Koreniushkina. Η τιμή του τηλεφώνου, που είναι διαθέσιμο μόνο στην Ευρώπη, είναι 325 ευρώ. Πίσω στην Αθήνα, ο Κατσαμάνης θεωρεί πως η οικονομική κρίση δεν αποτελεί εμπόδιο στην επιτυχία του κινητού.
«Δεν νομίζω πως τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν ο κόσμος ήταν πιο άνετος. Αντίθετα, η κρίση θα μπορούσε να προβληματίσει κάποιους, να σκεφτούν ότι το πραγματικό κόστος δεν είναι η τιμή του κινητού. Η ουσία είναι να σκεφτείς τα πράγματα αλυσιδωτά, σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο».
Κοιτώντας τα νούμερα, λίγοι φαίνεται να το κάνουν. Μόλις 21 παραγγελίες έχουν γίνει από την Ελλάδα μέχρι σήμερα.
http://www.fairphone.com
#WeAreFairphone