Η πανδημία και οι επιπτώσεις της σε παγκόσμιο επίπεδο θέτουν σε εφαρμογή πλήθος πολιτικών προγραμμάτων
Η ιδέα του βασικού εγγυημένου εισοδήματος -για άνευ όρων, αφορολόγητη και εφ’ όρου ζωής οικονομική στήριξη από την πολιτεία προς τους πολίτες, για την κάλυψη των βασικών βιοποριστικών τους αναγκών- δεν είναι καινούργια.
Σε γενικές γραμμές είχε διατυπωθεί από τον 16ο αιώνα στο βιβλίο «Ουτοπία», όπου ο Άγγλος πολιτικός και φιλόσοφος Σερ Τόμας Μορ έγραφε στα λατινικά το όραμά του για μία ιδανική, ισότιμη κοινωνία.
Σε ορισμένες περιοχές (Αλάσκα, Μαρικά Βραζιλίας, μέρος πληθυσμού της Κένυας) μέχρι και σε ολόκληρες χώρες (Ιράν) εφαρμόζεται -σε διαφορετικά σχήματα- εδώ και καιρό.
Στη Φινλανδία δοκιμάστηκε πειραματικά το 2017 για διάστημα δύο ετών, σε εθνικό επίπεδο, με αμφίσημα συμπεράσματα.
Τα τελευταία χρόνια, η ιδέα άρχισε να αποκτά νέα δυναμική, μέσα από διάφορα πιλοτικά προγράμματα, σε τοπικό επίπεδο, με κρατική ή/και, κυρίως, ιδιωτική χρηματοδότηση.
Σε διάφορες εκδοχές της στις ΗΠΑ, υποστηρίζεται από κροίσους της Σίλικον Βάλεϊ, όπως τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ του Facebook και τον συνιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο του Twitter, Τζακ Ντόρσεϊ.
Υπέρ έχει ταχθεί και ο Πάπας Φραγκίσκος.
Και τώρα, στους χαλεπούς καιρούς της πανδημίας, των οικονομικών επιπτώσεών της και των προσωρινών πακέτων στήριξης δείχνει να τίθεται ξανά υπό σοβαρή εξέταση, σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
Πηγή: basicincome.scot
Μοντέλα υπό δοκιμή
Καθολικό ή μη, το βασικό εισόδημα μπορεί -υπό προϋποθέσεις- να γίνει εργαλείο άμβλυνσης της εισοδηματικής ανισότητας, της φτώχειας και της εργασιακής ανασφάλειας, που τώρα, παράλληλα με τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη, επιτείνει και η πανδημία.
Σχετικά πιλοτικά προγράμματα βρίσκονται ανά την υφήλιο ήδη σε εξέλιξη ή πρόκειται να αρχίσουν.
Ως επί το πλείστον, η χρηματική βοήθεια γίνεται άνευ όρων, αφορά επιλεγμένες ομάδες και χορηγείται πειραματικά -κυρίως από ιδιώτες και σε επίπεδο πρωτίστως συμπεριφορικής έρευνας- για πεπερασμένο χρόνο.
Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ξεκίνησε στις αρχές του μήνα το πρώτο μακροπρόθεσμο σχετικό πρόγραμμα, σε βάθος τριετίας, όπου επιλεγμένοι συμμετέχοντες λαμβάνουν 1.200 ευρώ το μήνα.
Το δικό της πιλοτικό πρόγραμμα ανακοίνωσε προσφάτως και η Ουαλία, στοχεύοντας στην καθιέρωση καθολικού βασικού εισοδήματος για όλους τους ενήλικες κατοίκους της.
Η ιδέα ακούγεται ελκυστική εν γένει στην Ευρώπη.
Σχετική έρευνα στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ιταλία, στην Πολωνία, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία κατέδειξε ότι τα δύο τρίτα των κατοίκων τους στηρίζουν την καθιέρωση καθολικού βασικού εισοδήματος στις χώρες τους.
Με πρωτοβουλία πολιτών βρίσκεται, δε, σε εξέλιξη διαδικασία συλλογής υπογραφών, με στόχο να καταστεί υποχρεωτική η θέσπιση μέτρων για την καθιέρωση βασικού άνευ όρων εισοδήματος σε όλη την Ε.Ε.
Πληθώρα προγραμμάτων στις ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ -όπου στην πολιτεία της Αλάσκα όλοι οι κάτοικοι λαμβάνουν από το 1982 μέρισμα από τα δικαιώματα χρήσης των κοιτασμάτων πετρελαίου, μέσω κρατικού επενδυτικού ταμείου- τα προγράμματα βασικού εγγυημένου εισοδήματος πολλαπλασιάζονται και επεκτείνονται πια με γρήγορους ρυθμούς.
Με σημείο αναφοράς το διετές -και χαρακτηριζόμενο ως εξαιρετικά επιτυχημένο- πιλοτικό πρόγραμμα στον δήμο του Στόκτον της Καλιφόρνια, το οποίο εφαρμόστηκε πιλοτικά από τις αρχές του 2019, έχει συσταθεί η συμμαχία «Δήμαρχοι υπέρ του Εγγυημένου Εισοδήματος».
Σήμερα, φτάνουν σε αριθμό τους 54. Του εγχειρήματος -που γίνεται κυρίως με ιδιωτική χρηματοδότηση- ηγείται ο πρώην πια δήμαρχος του Στόκτον, Μάικλ Ταμπς.
Ζητούμενο; Να πείσουν την αμερικανική κυβέρνηση για τη θέσπιση καθολικού βασικού εισοδήματος σε ολόκληρες στις ΗΠΑ.
Προς τούτο, έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή ή υπολογίζεται να αρχίσουν εντός του έτους συνολικά περίπου 30 προγράμματα βασικού εγγυημένου εισοδήματος σε ισάριθμες αμερικανικές πόλεις και περιοχές: από το Νιούαρκ στο Νιού Τζέρσεϊ και στην Τακόμα στην πολιτεία της Ουάσιγκτον, έως το Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, το Ντένβερ του Κολοράντο.
Με τη διάθεση 500 δολαρίων σε 100 κατοίκους χαμηλού και μέσου εισοδήματος για ένα χρόνο, τρέχει ήδη σχετικό πρόγραμμα σε κομητεία της πολιτείας της Νέας Υόρκης.
Πιο εμβληματική θεωρείται πάντως η eπόμενη προσθήκη στη λίστα: αυτή της «Πόλης των Αγγέλων».
Χορηγώντας 1.000 δολάρια το μήνα σε 2.000 οικογένειες, για ένα χρόνο, το Λος Άντζελες φιλοδοξεί να γίνει η μεγαλύτερη αμερικανική πόλη που πειραματίζεται σε ευρεία κλίμακα με το βασικό εγγυημένο εισόδημα.
Προβλέποντας, δε, δαπάνες συνολικού ύψους 35 εκατομμυρίων δολαρίων στον πολιτειακό προϋπολογισμό για την επέκταση του προγράμματος και σε άλλες περιοχές της πολιτείας, σε βάθος πενταετίας, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια, Γκάβιν Νιούσομ, επιχειρεί ένα μεγάλο άλμα.
Την ένταξη των πιλοτικών προγραμμάτων στο πλαίσιο της επίσημης πολιτειακής πολιτικής στις ΗΠΑ, αντί των ιδιωτικών κεφαλαίων που είχαν μέχρι σήμερα κομβικό ρόλο σε αυτά, κυρίως δε της Σίλικον Βάλεϊ.
Πηγή πολιτικών εντάσεων στη Σεούλ
Στην Νότια Κορέα, εν τω μεταξύ, τα σχέδια του κυβερνήτη της -της πολυπληθέστερης στην ασιατική χώρα- επαρχίας Γκιεόνγκι να εφαρμόσει πιλοτικό πρόγραμμα καθολικού βασικού εισοδήματος, από το δεύτερο εξάμηνο του έτους, έχουν ήδη πυροδοτήσει πολιτική ένταση στη χώρα.
Αφενός σε τοπικό επίπεδο, καθώς η Γκιεόνγκι είναι η μητροπολιτική περιφέρεια της πρωτεύουσας Σεούλ, ο δήμαρχος της οποίας αντιτίθεται στο σχέδιο και, επικαλούμενος το παράδειγμα της Φινλανδίας, προκρίνει τη στήριξη των οικονομικά ασθενέστερων κατοίκων της νοτιοκορεατικής πρωτεύουσας (έχει ξεχωριστή διοίκηση), υπό τη μορφή επιδομάτων.
Αφετέρου σε πανεθνικό επίπεδο, καθώς η συζήτηση περί καθολικού βασικού εισοδήματος έχει πλέον βρεθεί στο επίκεντρο της άτυπης προεκλογικής εκστρατείας για τις προεδρικές εκλογές του 2022, στις οποίες ο κυβερνήτης της Γκιεόνγκι, Λι Τζε-μαϊούνγκ, θεωρείται από τα φαβορί για το προεδρικό χρίσμα του κυβερνώντος Δημοκρατικού Κόμματος. 
Σενάρια για το μέλλον
Ο δρόμος μέχρι τα μικρής κλίμακας πιλοτικά προγράμματα βασικού εισοδήματος να γίνουν μέρος της επίσημης πολιτικής κρατών και κυβερνήσεων θεωρείται από ειδικούς ακόμη μακρύς.
Θα πρέπει εξάλλου πρώτα να αναλυθούν τα αποτελέσματά τους, κατά περίπτωση και ίσως και συνδυαστικά.
Στο μεσοδιάστημα, η δημόσια συζήτηση έχει και πάλι ανάψει για τα υπέρ και τα κατά.
Οι υποστηρικτές της ιδέας τονίζουν ότι το βασικό εγγυημένο εισόδημα αποτελεί βέλτιστο εργαλείο για την εξάλειψη των τραγικών ανισοτήτων, που διεύρυνε κι άλλο οι πανδημία και συνομολογείται ότι θα επιτείνει έτι περαιτέρω η συνεχιζόμενη αυτοματοποίηση της παραγωγής.
«Στα πρόσφατα βιβλία μου συνοψίζονται στοιχεία από περισσότερα από 20 πιλοτικά προγράμματα, σε πλούσιες και φτωχές χώρες. Κανένα δεν απέτυχε. Αντιθέτως», γράφει στο The Conversation ο Γκάι Στάντιγκ, Βρετανός οικονομολόγος, καθηγητής Αναπτυξιακών Σπουδών στη σχολή SOAS του Πανεπιστημίου του Λονδίνου συνιδρυτής του Δικτύου για το Βασικό Εισόδημα.
«Το πλέον κοινό αποτέλεσμα αυτών είναι η καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία», αναφέρει. «Υπάρχουν επίσης σαφείς βελτιώσεις στη διατροφή, τις σχολικές επιδόσεις, την παραγωγικότητα, τη θέση των γυναικών και των ατόμων με αναπηρία. Υπήρξε επίσης αύξηση στην εργασία – όχι μείωση, όπως υποστηρίζουν οι επικριτές».
Πηγή: basicincome.org
Οι πολέμιοι της ιδέας ισχυρίζονται ότι το βασικό άνευ όρων εισόδημα θα αποθαρρύνει την εργασία και θα μειώσει την παραγωγικότητα.
Χαρακτηρίζουν επίσης υπερβολικά ακριβή για τις κυβερνήσεις την ιδέα ενός βασικού εισοδήματος σε όλους τους πολίτες.
«Υπάρχουν, ωστόσο, διάφοροι τρόποι, με τους οποίους θα μπορούσε να καταβληθεί, χωρίς απότομες αυξήσεις του φόρου εισοδήματος», γράφει ο Γκάι Στάντιγκ, «όπως η μείωση του ποσού που δαπανήθηκε για τη φορολογική ελάφρυνση πλούσιων εταιρειών και ιδιωτών».
Στον διεθνή Τύπο και σε αναλύσεις ειδικών, εν τω μεταξύ, δεν λείπουν οι επισημάνσεις για πιθανές «παγίδες» σε μία μελλοντικά πιθανή στρεβλή πολιτική εφαρμογή ενός φιλόδοξου σχεδίου, ώστε να λειτουργήσει ως «βαλβίδα» κοινωνικής εκτόνωσης από τη μια και ως «οδοστρωτήρας» του κράτους πρόνοιας από την άλλη.
Περίπου, δηλαδή, στη λογική περί «αρνητικού φόρου εισοδήματος» που είχε πριμοδοτήσει από τη δεκαετία του ‘60 ο «πατριάρχης» του νεοφιλελευθερισμού, Μίλτον Φρίντμαν.
Μαργαρίτα Βεργολιά
Πηγη in.gr