Egon Schiele – Η ερωτική προσμονή του θανάτου
O Schiele θεωρείται για πολλούς ζωγράφος ταμπού. Κινείται στο ενοχλητικό μεταίχμιο του ερωτισμού και της πορνογραφίας σε ένα δυναμικό πεδίο που περιλαμβάνει και την εφηβική ηλικία. Υφίσταται όμως πορνογραφία στην τέχνη του;
Μήπως η έννοια εξαϋλώνεται από την ίδια την αίσθηση του αποτελέσματος;
Ο Μπωντλέρ είχε κατακεραυνώσει ουκ ολίγες φορές τα στεγανά της αστικής ηθικής και τις πουριτανικές υστερίες.
Σημειώνω ότι η συναισθηματικά ανεπεξέργαστη καταγραφή της αλήθειας θεωρείται προαπαιτούμενο μεγάλης τέχνης. Και αλήθεια για τον Schiele ήταν η σεξουαλικότητα ως εμμονή, ως πάθος, ως αισθησιασμός, ως απενοχοποιημένη ηδονοβλεψία, ως διονυσιακή έκφραση πριν το επερχόμενο τέλος. Μελαγχολία και αισθησιασμός αρμονικά στην ίδια φιγούρα.
Ο Schiele γεννήθηκε στις 12 Ιουνίου του 1890 στο Tulln στη Νότια Αυστρία. Η μητέρα του καταγόταν από τη Βοημία και ο πατέρας του εργαζόταν στους σιδηροδρόμους. Μόλις στα 15 του ο Schiele χάνει τον πατέρα του από σύφιλη και κηδεμόνας του γίνεται ο θείος του Leopold Chihaczec.
Έχοντας επιδείξει από μικρός κλίση στα εικαστικά, γράφεται το 1906 στο Σχολείο Τεχνών (Kunstgewerbeschule) της Βιέννης.
Ωστόσο, στη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους στάλθηκε μετά από επιμονή μελών του πανεπιστημίου στην πιο παραδοσιακή Akademie der Bildenden Kunste. Ιστορική λεπτομέρεια, ήταν η ίδια σχολή που απέρριψε το 1907 τον Αδόλφο Χίτλερ. Η χρονιά αυτή είναι ορόσημο γιατί συναντά τον Gustav Klimt.
Ο Klimt που συνήθιζε να προωθεί νέους καλλιτέχνες, θαύμασε το ταλέντο του Schiele, αγόρασε πίνακές του, αντάλλαξε αρκετούς με δικούς του και τον σύστησε σε υποψήφιους νέους αγοραστές.
Με την καθοδήγησή του έγινε το 1907 μέλος μίας κοπερατίβας (Wiener Werkstatte) που είχε σχέση με την «Αυστριακή Απόσχιση».
Το 1909 αποφοιτά από την Ακαδημία (πάλι απογοητευμένος) ενώ είχε προηγηθεί το 1908 η πρώτη του ατομική έκθεση στο Klosterneuburg. Την ίδια χρονιά, πάλι υπό την αρωγή του Klimt, εξέθεσε στην Vienna Kunstschau, μέρος που τον έφερε σε επαφή με το έργο του Munch και του Van Gogh.
Ενηλικίωση
Καθιστή γυμνή γυναίκα με σηκωμένο το δεξί χέρι (1910)
Από αυτό το σημείο και μετά άρχισε μία στροφή – εμμονή στην ανθρώπινη φόρμα και την σεξουαλικότητα που αναδύει αυτή.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1911, αποφασίζουν με ένα 17 χρονο μοντέλο του, την Valerie Neuzil, να φύγουν από την «κλειστοφοβική» Βιέννη και να πάνε στη γενέτειρα της μητέρας του, το Krumau στη Βοημία.
Η προκλητική για τα ήθη του χωριού παρουσία τους, τους έδειξε την πόρτα της εξόδου πολύ γρήγορα. Η βασικότερη αντίρρηση των ντόπιων είχε να κάνει με την έκθεση εφήβων ως μοντέλα στο σπίτι – εργαστήριό του.
Στο Neulengback, το νέο τόπο κατοικίας τους, τα πράγματα δεν άλλαξαν πολύ, το σπίτι αποτελούσε συχνά και τόπο φιλοξενίας παραβατικών παιδιών. Στο ίδιο κλίμα εχθρότητας, συνελήφθη μία μέρα από την αστυνομία για αποπλάνηση ανήλικου κοριτσιού και κατά την έφοδο κατασχέθηκαν πάνω από 100 σκίτσα. Τελικά, καταδικάστηκε μόνο για την κατηγορία της έκθεσης πορνογραφικών σχεδίων σε χώρο προσβάσιμο από παιδιά.
Οι 3 μέρες που θα παραμείνει στη φυλακή θα τον εμπνεύσουν για την παραγωγή μιας σειράς 12 πινάκων.
Το 1915, ενώ έχει ήδη επιστρέψει στη Βιέννη, γνωρίζεται και νυμφεύεται, παρά την αντίρρηση των γονιών της, την Edith Harms. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο κατατάχτηκε στη Πράγα αλλά ποτέ δεν πήγε στη πρώτη γραμμή λόγω της ευνοϊκής μεταχείρισης που είχε από την αναγνώριση του ταλέντου του. Συνέχιζε να ζωγραφίζει.
Το 1917 επιστρέφει στη Βιέννη και αρχίζει μία μεγάλη παραγωγική περίοδος με δυνατές επιτυχίες. Εξέθεσε στην έκθεση Secession, στη Ζυρίχη, τη Πράγα, τη Δρέσδη ενώ είχε συνέχεια παραγγελίες.
Το 1918 η επιδημία της Ισπανικής γρίπης έφθασε και στη Βιέννη και προσέβαλε την 6 μηνών έγκυο Edith. Αδύναμη να αντιδράσει πεθαίνει, το ίδιο και ο Schiele 3 μέρες μετά.
Μία από τις συγκλονιστικότερες στιγμές καλλιτεχνικής έκφρασης στην ιστορία της τέχνης είναι αυτό ακριβώς το διάστημα. Ο Schiele, λίγες στιγμές πριν ξεψυχήσει η Edith την πήρε αγκαλιά. Την ζωγράφισε εξασθενημένη για να κρατήσει το πνεύμα της την ίδια στιγμή που και αυτή του έγραφε με κόπο ένα τελευταίο γράμμα. Ζωγράφισε αργότερα και τη στιγμή του εναγκαλισμού. Δεν χρειάζεται να γνωρίζει κάποιος τη περίσταση για να αισθανθεί την ανησυχία του έργου.
Όταν μετά από 3 μέρες η πομπή με την αγαπημένη του περνούσε έξω από το σπίτι του, αυτός ετοιμοθάνατος στο ντιβάνι ανέμενε το δικό του τέλος.