Πολιτική και δημογραφία /Η στροφή των πιο μορφωμένων ψηφοφόρων προς τα αριστερά είναι και παλιό και διεθνές φαινόμενο
The Economist
Educated voters’ leftward shift is surprisingly old and international
Οι μορφωμένοι ψηφοφόροι μετακινούν τις πολιτικές τους προτιμήσεις από δεξιά προς τα αριστερά. Οι πλούσιοι παραμένουν συντηρητικοί.
Μικρό βιβλιοπωλείο θα μπορούσε να γεμίσει κανείς με τα βιβλία με θέμα τον λαϊκισμό των δεξιών κομμάτων. Ορισμένοι συγγραφείς επιχειρηματολογούν ότι τα κινήματα αυτού του τύπου αναδύθηκαν σε συνέχεια σχετικά πρόσφατων γεγονότων, όπως η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009, ή η έλευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Άλλοι καταγράφουν πιο μακροπρόθεσμες περιφερειακές τάσεις, όπως η ευρωπαϊκή ενοποίηση ή η φυλετική πολιτική στις ΗΠΑ.
Ο οικονομολόγος Thomas Piketty, που έγινε γνωστός με το βιβλίο του που ανέλυσε 200 χρόνια στατιστικών στοιχείων για την ανισότητα του πλούτου σε ευρύ σύνολο χωρών, δημοσίευσε τον Μάιο έρευνα που έγραψε μαζί με τον Amory Gethin και την Clara Martinez-Toledano, όπου εφαρμόζει παρόμοια προσέγγιση στη σχέση που υπάρχει μεταξύ δημογραφικών εξελίξεων και ιδεολογίας. Τα συμπεράσματα αυτής της έρευνας αφήνουν να φανεί ότι οι εκλογικές νίκες του Ντόναλντ Τραμπ ή της καμπάνιας του 2016 για το Brexit δεν αποτελούν κάποια απότομη μεταβολή από όσα ίσχυαν παλιότερα, αλλά συνέπεια μιας διεθνούς τάσης 60 ετών. Ήδη σε μελέτη του 2018, ο Τh. Piketty σημείωνε ότι οι ελίτ σε χώρες όπως η Γαλλία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ χωρίζονταν μεταξύ διανοουμένων που στήριζαν κόμματα αριστερότερα του κέντρου –τους είχε χαρακτηρίσει «Βραχμάνους της Αριστεράς»– και επιχειρηματιών που προτιμούσαν τα δεξιά κόμματα (τους «εμπόρους της Δεξιάς»). Η νέα μελέτη του επεκτείνει την προσέγγιση αυτή από 3 Δυτικές δημοκρατίες σε 21. Συνδυάζει στοιχεία σχετικά με τις πολιτικές επιλογές των κομμάτων με έρευνες γνώμης που δείχνουν πώς οι επιλογές ψήφου διαφέρουν μεταξύ ομάδων του πληθυσμού.
Η μελέτη αυτή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι εισόδημα και μορφωτικό επίπεδο έχουν ξεκινήσει να μεταβάλλονται ως παράγοντες που επιτρέπουν πρόβλεψη των ιδεολογικών τοποθετήσεων εδώ και πολύ χρόνο. Το 1955, τόσο οι πλουσιότεροι όσο και οι πλέον μορφωμένοι ψηφοφόροι έτειναν να στηρίζουν συντηρητικά κόμματα. Αντίθετα, τα φτωχότερα και λιγότερο μορφωμένα στρώματα επέλεγαν κυρίως εργατικά ή σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.
Πηγή: «Brahmin Left versus Merchant Right», των Amory Gethin, Clara Martinez-Toledano, Thomas Piketty (έγγραφο εργασίας 2021)
Σήμερα, όσοι είναι πλούσιοι συνεχίζουν να στρέφονται προς τα δεξιά. Αντιθέτως, ο συσχετισμός μεταξύ μόρφωσης και ιδεολογίας άρχισε να μεταβάλλεται ήδη από τη δεκαετία του 1960. Σε κάθε χρονιά, το 10% των ψηφοφόρων που διέθετε περισσότερα χρόνια εκπαίδευσης έκλινε προς τα κόμματα της Αριστεράς, με το υπόλοιπο 90% να ολισθαίνει προς την άλλη κατεύθυνση. Ήδη το 2000 η εξέλιξη αυτή είχε προχωρήσει τόσο πολύ ώστε –ως ομάδα– οι πιο μορφωμένοι ψηφοφόροι είχαν γίνει περισσότερο αριστεροί από τους λιγότερο μορφωμένους συμπολίτες τους. Έκτοτε, το άνοιγμα μεταξύ των δύο δεν έπαψε να μεγαλώνει.
Αυτή η τάση δείχνει να είναι σταθερή. Αναπτύσσεται στον 21ο αιώνα με την ίδια ταχύτητα που παρουσίαζε τον 20ό, επικρατεί δε σε κάθε Δυτική δημοκρατία που μελετήθηκε. Καλύπτει τόσο τα δικομματικά συστήματα, όπως και εκείνα που έχουν αναλογική αντιπροσώπευση – όπου οι Πράσινοι πλέον προσελκύουν τους πιο μορφωμένους ψηφοφόρους, ενώ τα εθνικιστικά/ταυτοτικά κόμματα συγκεντρώνουν τους λιγότερο μορφωμένους.
Αυτή η ευρύτερη αλλά και μονιμότερη εξέλιξη, έτσι όπως καταγράφεται, κάνει την άνοδο δεξιών λαϊκιστών όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ή πάλι κεντροαριστερών τεχνοκρατών του τύπου του Εμανουέλ Μακρόν ή του Τζάστιν Τριντό, να προβάλλει ως ιστορικά αναπόφευκτο φαινόμενο.
Οι συγγραφείς δεν επισημαίνουν κάποιο αίτιο γι’ αυτήν την τάση, ωστόσο η απλούστερη ερμηνεία είναι ότι προκύπτει από την αυξανόμενη σημασία που έχει η εκπαίδευση στις κοινωνίες. Τη δεκαετία του ‘50, λιγότεροι από το 10% των ανθρώπων με δικαίωμα ψήφου σε Ευρώπη και Αμερική διέθεταν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Όποιο κόμμα στηριζόταν σ’ αυτήν την ομάδα πληθυσμού θα είχε περιορισμένες πιθανότητες επιτυχίας. Αντίθετα, σήμερα πάνω από το 1/3 των ενηλίκων στις Δυτικές χώρες διαθέτουν πτυχίο, οπότε υπάρχει η μαγιά για να διαμορφωθεί νικηφόρος συνασπισμός. Όταν δε υποψήφιοι και κόμματα αρχίζουν να ανταποκρίνονται στις επιθυμίες των μορφωμένων ψηφοφόρων (οι οποίοι συχνά προτάσσουν τη ζωή σε φιλελεύθερες κοινωνίες αντί τη μείωση των φόρων τους), τότε οι αντίπαλοι πολιτικοί διεκδικούν την εξουσία με το να λαμβάνουν τη διαμετρικά αντίθετη πολιτική θέση.
Το άρθρο το διαβάσαμε στο Economia.gr
Στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ διαβάσαμε ένα εξίσου ενδιαφέρον θέμα με αφορμή τον Πικετί. Το άρθρο υπογράφει ο Μιχάλης Μητσός και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ
