Σε τι έγκειται ο μεγάλος στόχος της ζωής;

Σε τι έγκειται ο μεγάλος στόχος της ζωής; Νομίζω πως στο να μεγιστοποιούμε το καλό σε ό,τι μας περιβάλλει. Το καλό, πάλι, είναι πριν απ’ όλα η ευτυχία όλων των ανθρώπων. Αποτελείται από πολλά και κάθε φορά η ζωή θέτει στον άνθρωπο το πρόβλημα, το οποίο είναι σημαντικό να μπορούμε να το λύσουμε. Μπορούμε σε μικρά πράγματα να κάνουμε καλό στον άνθρωπο, μπορούμε και για τα μεγάλα να σκεφτόμαστε, δεν μπορούμε, όμως, να ξεχωρίζουμε τα μικρά από τα μεγάλα. Τα μεγάλα αρχίζουν από τα μικρά, γεννιούνται στην παιδική ηλικία και σε όσα μας είναι οικεία. Το παιδί αγαπάει τη μητέρα και τον πατέρα του, τους αδελφούς και τις αδελφές του, την οικογένειά του, το σπίτι του. Σταδιακά μεγαλώνοντας, το δέσιμό του μεταφέρεται στο σχολείο, στο χωριό, στην πόλη, στη χώρα του. Και αυτό είναι πλέον μεγάλο και βαθύ αίσθημα, αν και δεν μπορούμε να σταματήσουμε εδώ, μα πρέπει να αγαπήσουμε τον άνθρωπο στον άνθρωπο.

Πρέπει να είσαι πατριώτης και όχι εθνικιστής. Δεν χρειάζεται να μισείς την οικογένεια του άλλου, επειδή αγαπάς τη δική σου. Δεν χρειάζεται να μισείς τους άλλους λαούς, επειδή είσαι πατριώτης. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του πατριωτισμού και του εθνικισμού. Στον πρώτο αγαπάς την πατρίδα σου, στον δεύτερο μισείς όλους τους άλλους.

Ο μεγάλος στόχος του Καλού ξεκινάει από τα μικρά, από την επιθυμία να κάνεις καλό στους οικείους, μα μεγαλώνοντας αγκαλιάζει ολοένα και μεγαλύτερη κύκλο ζητημάτων. Είναι σαν τους κύκλους στο νερό. Οι κύκλοι στο νερό, όμως, καθώς διευρύνονται γίνονται ολοένα και πιο αδύναμοι. Η αγάπη, όμως, και η φιλία, καθώς μεγαλώνουν και διαδίδονται στα πολλά, αποκτούν νέες δυνάμεις, εξυψώνονται και ο άνθρωπος, το επίκεντρό τους, γίνεται πιο σοφός.

Η αγάπη δεν μπορεί να είναι ανεξήγητη, πρέπει να είναι έξυπνη. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να έχει την ικανότητα να διαπιστώνει τις ανεπάρκειες, να παλεύει μ’ αυτές, τόσο σε κάθε άνθρωπο, όσο και σε όλους όσους μας περιβάλλον. Πρέπει να είναι σοφή, να μπορεί να ξεχωρίζει το αναγκαίο από το κενό και το ψευδές. Δεν μπορεί να είναι τυφλή. Η τυφλή έκσταση (την οποία δεν μπορούμε να αποκαλέσουμε αγάπη), μπορεί να έχει ολέθριες επιπτώσεις. Η μητέρα που διαρκώς λατρεύει και ενθαρρύνει σε όλα το παιδί της, μπορεί να μεγαλώσει ένα ηθικό τέρας. Η τυφλή έκσταση απέναντι στη Γερμανία («Η Γερμανία υπεράνω όλων», είναι λόγια γερμανικού σοβινιστικού τραγουδιού), οδήγησε στον ναζισμό, η τυφλή έκσταση μπροστά στην Ιταλία, οδήγησε στον φασισμό.

Σοφία είναι νους, ενωμένος με την καλοσύνη. Νους χωρίς καλοσύνη, είναι πονηριά. Η πονηριά σταδιακά αποδυναμώνει και μοιραία, αργά ή γρήγορα, θα στραφεί κατά του ίδιου του πονηρού ανθρώπου. Γιατί η πονηριά είναι υποχρεωμένη να κρύβεται. Η σοφία είναι φανερή και σίγουρη. Δεν εξαπατάει τους άλλους και πριν απ’ όλα τον ίδιο τον σοφό άνθρωπο. Η σοφία προσφέρει στον σοφό όνομα καλό και σταθερή ευτυχία, του φέρνει ευτυχία σίγουρη, μακρόχρονη και εκείνη την ήρεμη συνείδηση, η οποία είναι ό,τι πολυτιμότερο στα γηρατειά.

Πώς μπορεί να διατυπωθεί αυτό το κοινό που υπάρχει στις τρείς μου θέσεις: «Το μεγάλο στο μικρό», «Η νιότη για πάντα» και «το μεγαλύτερο»; Μπορούμε να το διατυπώσουμε με μία μόνο λέξη: «Αφοσίωση». Αφοσίωση στις μεγάλες εκείνες αξίες, οι οποίες πρέπει να καθοδηγούν τον άνθρωπο στα μεγάλα και στα μικρά, αφοσίωση στην ανεπίληπτη νιότη τους, στην πατρίδα, υπό την ευρεία μα και στενή έννοια αυτής της λέξης, αφοσίωση στην οικογένεια, στους φίλους, στην πόλη, στη χώρα, στο λαό.

Σε τελική ανάλυση η αφοσίωση είναι αφοσίωση στην αλήθεια και στη δικαιοσύνη.

Ντμίτρι Λιχατσόφ «Γράμματα για το Καλό και το κακό». Επιστολή 3η