22 χρόνια γκάλοπ: αλήθειες και ψέματα
Οι δημοσκοπήσεις έχουν γίνει πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης, αντί να αποτελούν εργαλείο πολιτικής ανάλυσης. Όμως μια αναδρομή στις εκλογές του 21ου αιώνα στη χώρα μας δείχνει ότι ουδέποτε έπεσαν έξω, σε σχέση με το ποιος κερδίζει τις εκλογές, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις προέβλεψαν με εντυπωσιακή ακρίβεια και με πόση διαφορά θα κερδίσει
Γράφει ο Γιώργος Κουβαράς
Η άποψη ότι τα γκάλοπ δεν σημαίνουν τίποτα, ότι απλώς εξυπηρετούν συμφέροντα, ότι πέφτουν έξω και ότι δεν πρέπει κανείς να τα λαμβάνει υπόψη στην πολιτική του ανάλυση, είναι πολύ διαδεδομένη στη χώρα μας. Την υιοθετούν με χαρακτηριστική ευκολία λαϊκιστές και «ψεκασμένοι», με την ίδια άνεση που υιοθετούν – για παράδειγμα – την άποψη ότι η πανδημία είναι ένα ψέμα και τα εμβόλια είναι επικίνδυνα για την υγεία μας.
Στην πραγματικότητα, πίσω από αυτού του είδους την αμφισβήτηση, κρύβεται η καχυποψία για την επιστήμη, η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας και ο φόβος να αποδεχτεί κανείς την πραγματικότητα. Τα γκάλοπ δεν είναι τίποτα περισσότερο από επιστημονικά εργαλεία καταγραφής και ανάλυσης της κοινής γνώμης. Αποτυπώνουν μια «φωτογραφία της στιγμής», όταν όμως αυτή η φωτογραφία επαναλαμβάνεται —σχεδόν πανομοιότυπη— για μακρύ χρονικό διάστημα, τότε χάνει την έννοια της η «στιγμή» και μετατρέπεται σε καταγραφή μιας τάσης, ενός κοινωνικού, πολιτικού ρεύματος.
Γιατί τα αναφέρουμε όλα αυτά; Πολύ απλά, γιατί τα γκάλοπ έχουν γίνει πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης, αντί να αποτελούν εργαλείο πολιτικής ανάλυσης.
Βέβαια, πρέπει να επισημάνουμε ότι οι περισσότεροι από αυτούς που τα καταγγέλλουν —όταν δεν τους συμφέρουν— είναι οι ίδιοι που τα επικαλούνται —όταν τους συμφέρουν! Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι τα χρησιμοποιούν για να δουν πού πατάνε και πού βρίσκονται, αλλά δεν τους αρέσει να δημοσιεύονται, όταν τους καταγράφουν σε χαμηλά ποσοστά. Ας μιλήσουμε όμως με στοιχεία στους… αρνητές των γκάλοπ. Μια αναδρομή στις εκλογές του 21ου αιώνα στη χώρα μας δείχνει ότι ουδέποτε έπεσαν έξω, σε σχέση με το ποιος κερδίζει τις εκλογές, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις προέβλεψαν με εντυπωσιακή ακρίβεια και με πόση διαφορά θα κερδίσει.
Οι μεγάλες διαφορές που παρατηρούνται στα ποσοστά που καταγράφονται για τα δυο πρώτα κόμματα, ανάλογα με την εταιρία που διενεργεί τη δημοσκόπηση, οφείλονται στο γεγονός ότι άλλες εταιρίες δημοσιεύουν πρόθεση ψήφου (που σημαίνει χαμηλότερο ποσοστό, λόγω της καταγραφής αναποφασίστων, άκυρων – λευκών ή ακόμη και ψηφοφόρων που επιλέγουν την αποχή) κι άλλες εκτίμηση ψήφου ή και εκτίμηση εκλογικού αποτελέσματος.
Ας δούμε, λοιπόν, τι κατέγραψαν οι δημοσκοπήσεις από το 2000 μέχρι σήμερα για τα δυο πρώτα κόμματα, για να κρίνουμε εάν και πότε έπεσαν μέσα ή έξω! Remaining Time-0:00 Fullscreen Mute Εκλογές 2000, οι πιο δύσκολες, γιατί κρίθηκαν για μερικές χιλιάδες ψήφους. Τι έδειχναν τα τελευταία γκάλοπ πριν τις κάλπες; METRON: ΠΑΣΟΚ 35,9, ΝΔ 35, Kapa Research: ΠΑΣΟΚ 37,8, ΝΔ 37,1, MRB: ΠΑΣΟΚ 34,5, ΝΔ 34,2, Opinion ΠΑΣΟΚ 35,1, ΝΔ 34,7, ALCO: ΠΑΣΟΚ 34,7, ΝΔ 34,5. Εκλογικό αποτέλεσμα: ΠΑΣΟΚ: 43,8, ΝΔ: 42,7%.
Είναι εντυπωσιακό ότι σε μια εκλογή που κρίθηκε με διαφορά μιας μόλις εκατοστιαίας μονάδας οι δημοσκοπήσεις είχαν «πιάσει» το νικητή, έστω και με οριακή διαφορά!
Εκλογές 2004. Τι έδειχναν τα τελευταία δημοσιευμένα γκάλοπ; RASS: ΝΔ 40, ΠΑΣΟΚ 35,5, ALCO: ΝΔ 40,8, ΠΑΣΟΚ 38,9, ΜETRON: ΝΔ: 40,2, ΠΑΣΟΚ 39,3, MRB: ΝΔ 39,6, ΠΑΣΟΚ 36,3. Opinion: ΝΔ 39,9, ΠΑΣΟΚ 36,8, V-PRC: ΝΔ 42,5, ΠΑΣΟΚ: 38,3. Εκλογικό αποτέλεσμα: ΝΔ 45,3, ΠΑΣΟΚ 40,5. Και εδώ η επιτυχία στην πρόβλεψη ήταν σχεδόν απόλυτη.
Εκλογές 2007: Τι έδειχναν τα γκάλοπ, 15 μέρες προ των εκλογών, λόγω απαγόρευσης της δημοσίευσης τους τις δυο τελευταίες εβδομάδες: Kapa Research: ΝΔ 34,9, ΠΑΣΟΚ 33,6 METRON: ΝΔ 30, ΠΑΣΟΚ 28,4 Marc: ΝΔ 31,1 ΠΑΣΟΚ 30,8 GPO: ΝΔ 37,4 ΠΑΣΟΚ 33,3 MRB: ΝΔ 35,4 ΠΑΣΟΚ 33,3 ALCO: ΝΔ: 31,5 ΠΑΣΟΚ 30,8 VPRC: ΝΔ 42, ΠΑΣΟΚ 38. Εκλογικό αποτέλεσμα: ΝΔ 41,8 ΠΑΣΟΚ 38,1. Κι εδώ τα γκάλοπ έπεσαν μέσα!
Εκλογές 2009: Τα τελευταία γκάλοπ: METRON: ΠΑΣΟΚ 37,7 ΝΔ 30,8 ALCO: ΠΑΣΟΚ 38,5, ΝΔ 31 GPO: ΠΑΣΟΚ 36,2, ΝΔ 30,2, Kapa Research: ΠΑΣΟΚ 34,4 ΝΔ 27,6. Εκλογικό αποτέλεσμα: ΠΑΣΟΚ 43,9 ΝΔ 33,5.
Για άλλη μια φορά οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώθηκαν, συνέβη δε το απολύτως αναμενόμενο: επειδή η δημοσκοπική διαφορά ήταν μεγάλη, διευρύνθηκε ακόμη περισσότερο στην κάλπη υπέρ του πρώτου κόμματος. Είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο, το οποίο έχει συμβεί κατ’ επανάληψη και πιθανόν θα ξανασυμβεί και στο μέλλον.
Εκλογές 2012: Γκάλοπ: MRB: ΝΔ 23,9 ΣΥΡΙΖΑ 22,5, RASS: ΝΔ 26,5 ΣΥΡΙΖΑ 24,2 Kapa Research: ΝΔ 26,1 ΣΥΡΙΖΑ 23,6 Marc: ΝΔ 28,8 ΣΥΡΙΖΑ 27 METRON: ΝΔ 27,1 ΣΥΡΙΖΑ 26, 4. Εκλογικό αποτέλεσμα: ΝΔ: 29,7 ΣΥΡΙΖΑ 26,9. Και εδώ η επιτυχία των δημοσκοπήσεων είναι εντυπωσιακή, ιδιαίτερα επειδή η διαφορά ανάμεσα στα δυο κόμματα ήταν μικρή, στα όρια του στατιστικού λάθους.
Εκλογές Ιανουαρίου 2015: Γκάλοπ: METRON: ΣΥΡΙΖΑ 29,6 ΝΔ 25,2 RASS: ΣΥΡΙΖΑ 31,3 ΝΔ 26,5 Marc: ΣΥΡΙΖΑ 32,2 ΝΔ 26. ALCO: ΣΥΡΙΖΑ 32,9 ΝΔ 26,3, GPO: ΣΥΡΙΖΑ 33,4 ΝΔ 26,7 MRB: ΣΥΡΙΖΑ 31,2 ΣΥΡΙΖΑ 26 Kapa Research: ΣΥΡΙΖΑ 33,5 ΝΔ 30,1. Εκλογικό αποτέλεσμα: ΣΥΡΙΖΑ 36,3, ΝΔ 27,8. Και σε αυτές τις εκλογές τα γκάλοπ έπεσαν μέσα, συνέβη δε το ίδιο που είχε συμβεί το 2009. Στην κάλπη διευρύνθηκε η ήδη ξεκάθαρη από τα γκάλοπ διαφορά υπέρ του πρώτου κόμματος.
Εκλογές Σεπτεμβρίου 2015: Γκάλοπ: METRON: ΣΥΡΙΖΑ 31,7 ΝΔ: 31,2, Marc: ΣΥΡΙΖΑ 31,7 ΝΔ 30,4 ProRata: ΣΥΡΙΖΑ: 28 ΝΔ 24 Public Issue: ΣΥΡΙΖΑ 33 ΝΔ 30 MRB: ΣΥΡΙΖΑ: 31,7 ΝΔ 30,6, RASS: ΣΥΡΙΖΑ 28,2% ΝΔ 27,5%. GPO: ΣΥΡΙΖΑ 28,5 ΝΔ 26, Kapa Research: ΣΥΡΙΖΑ 31,2, ΝΔ 28,3. Εκλογικό αποτέλεσμα: ΣΥΡΙΖΑ 35,4 ΝΔ 28,1.
Αυτές οι εκλογές αποδείχθηκαν οι πιο δύσκολες για τους δημοσκόπους, που δεν βρήκαν στα γκάλοπ τη μεγάλη διαφορά που καταγράφηκε στην κάλπη. Πιθανώς γιατί υπήρξε «βουβή» ψήφος υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ, έπειτα από την «κωλοτούμπα» που ακολούθησε το δημοψήφισμα.
Έστω κι έτσι, όλα τα γκάλοπ είχαν προβλέψει την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και κανένα δεν έδινε προβάδισμα στη ΝΔ.
Εκλογές 2019: Τι έδειξαν τα τελευταία γκάλοπ πριν τις κάλπες: METRON: ΝΔ 38,5 ΣΥΡΙΖΑ 29,5, Marc: ΝΔ 34,3 ΣΥΡΙΖΑ 23,8, Pulse: ΝΔ 36 ΣΥΡΙΖΑ 27, RASS: ΝΔ 35,4 ΣΥΡΙΖΑ 26,2. ALCO: ΝΔ 31,1, ΣΥΡΙΖΑ 22,3. Εκλογικό αποτέλεσμα: ΝΔ 39,8 ΣΥΡΙΖΑ 31,5.
Εδώ η δουλειά των δημοσκόπων ήταν σχετικά εύκολη γιατί είχαν προηγηθεί —μόλις ένα μήνα νωρίτερα— οι ευρωεκλογές, στις οποίες επίσης είχαν πέσει μέσα! Συμπέρασμα: μην πυροβολούμε ούτε βέβαια και να θεοποιούμε τις δημοσκοπήσεις. Ως εργαλεία δουλειάς είναι αποδεδειγμένα πολύτιμες και έγκυρες. Αν όχι όλες, σίγουρα πάντως οι περισσότερες.
Ας κρατήσουμε επίσης κατά νου τα εξής, πλησιάζοντας στις κάλπες:
1. Τα ποσοστά που καταγράφονται στα γκάλοπ για το πρώτο και συχνά και για το δεύτερο κόμμα είναι συνήθως χαμηλότερα από αυτά που παίρνουν στην κάλπη.
2. Η δυναμική που αναπτύσσεται πάνω από την κάλπη υπέρ αυτού που έχει το ρεύμα του νικητή συχνά αποδεικνύεται ανεξέλεγκτη και διευρύνει το ποσοστό του και τη διαφορά από τον δεύτερο.
3. Αυτά που συνήθως αποτυπώνονται δημοσκοπικά πιο κοντά στο ποσοστό της κάλπης είναι τα ποσοστά των μικρότερων κομμάτων.
4. Επειδή οι επόμενες εκλογές γίνονται με σύστημα απλής αναλογικής, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι το εκλογικό σύστημα επηρεάζει ενίοτε όχι μόνο την κατανομή των εδρών αλλά και τον τρόπο που ψηφίζουν οι πολίτες. Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν έχει κυριαρχήσει η άποψη ότι αυτές οι εκλογές θα είναι οι πρώτες και θα ακολουθήσουν και δεύτερες.
Ίσως τα γκάλοπ να μην μπορούν να λύσουν ακόμη το μυστήριο σχετικά με το πώς θα επηρεάσει το εκλογικό σύστημα την ψήφο.
ΥΓ: Επειδή… scripta manent και βρισκόμαστε λίγους μήνες πριν στηθούν οι κάλπες, ας θυμηθούμε τι δείχνουν τα τελευταία γκάλοπ του 2022 (καταγράφουμε όλα τα κόμματα που ξεπερνούν το 3%, που αποτελεί το όριο εισόδου στη Βουλή) για να δούμε αν θα επιβεβαιωθούν το 2023: Marc: ΝΔ 32 , ΣΥΡΙΖΑ 24, ΠΑΣΟΚ 11,3 ΚΚΕ 5,6, Ελληνική Λύση 4,1, ΜέΡΑ25 3. ALCO: ΝΔ 31,2, ΣΥΡΙΖΑ 22,9, ΠΑΣΟΚ 11,4 ΚΚΕ 5,6 Ελληνική Λύση 5,1 ΜέΡΑ25 3,2. Pulse: ΝΔ 33, ΣΥΡΙΖΑ 26, ΠΑΣΟΚ 11,5 ΚΚΕ 5,5 Ελληνική Λύση 4, ΜεΡΑ25 3. METRON: ΝΔ 28,9 ΣΥΡΙΖΑ 20,9 ΠΑΣΟΚ 11,3 ΚΚΕ 4,8 Ελληνική Λύση 3,4 ΜέΡΑ25 3,6 GPO: ΝΔ 32,4 ΣΥΡΙΖΑ 25,6 ΠΑΣΟΚ 11 ΚΚΕ 5,7 Ελληνική Λύση 3,4 MRB: ΝΔ 29,1 ΣΥΡΙΖΑ 23, ΠΑΣΟΚ 11,5%, ΚΚΕ 5 Ελληνική Λύση 4,5 ΜέΡΑ 25 3.