Annie Ernaux «Ο νεαρός άντρας», Μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη, εκδ. Μεταίχμιο
Γράφει η Ελένη Γκίκα στο fractalart.gr
«Ήταν ο κομιστής της μνήμης του δικού μου πρωταρχικού κόσμου. Αναδεύει τη ζάχαρη μες στο φλιτζάνι με τον καφέ του για να τη λιώσει πιο γρήγορα, κόβει τα μακαρόνια του, καρφώνει με την άκρη του μαχαιριού τα κομμάτια του μήλου, τόσες και τόσες λησμονημένες χειρονομίες τις οποίες ξανάβρισκα σε αυτόν, με τρόπο που με αναστάτωνε. Γινόμουν πάλι δέκα, δεκαπέντε χρονών, και καθόμουν στο τραπέζι με την οικογένειά μου, με τα ξαδέλφια μου, των οποίων είχε τη λευκή επιδερμίδα και τις κόκκινες παρειές των Νορμανδών.
Ήταν το ενσωματωμένο παρελθόν.
Μαζί του διέτρεχα όλες τις εποχές της ζωής, τη ζωή μου».
Κι όμως «πριν από τριάντα χρόνια, θα τον είχα παρατήσει», αναγνωρίζει η νομπελίστα Annie Ernaux που έκανε τέχνη τη ζωή της, με τη ζωή της, στο ολιγοσέλιδο αυτοβιογραφικό βιβλίο «Ο νεαρός άντρας». Εκθέτοντας με τρόπο συνταρακτικό και συναρπαστικό την σύντομη ερωτική διαδρομή τους.
«Πριν από τριάντα χρόνια, θα τον είχα παρατήσει. Τότε, δεν ήθελα να ξαναβρώ σ’ ένα αγόρι τα σημάδια της λαϊκής καταγωγής μου, όλα όσα θεωρούσα “επαρχιώτικα” και ήξερα πως υπήρχαν μέσα μου».
Η συγγραφέας που γεννήθηκε το 1940 στη γαλλική επαρχία σε ταπεινή, αγροτική οικογένεια, μεγάλωσε σε μια βαθιά συντηρητική Γαλλία όπου η παρθενία της κοπέλας είναι «προίκα», οι εκτρώσεις παράνομες, ενώ κυριαρχεί η προκατάληψη και ένας αυστηρός κοινωνικός διαχωρισμός και ξεπέρασε όλα τα κοινωνικά εμπόδια μέσα από την παιδεία της «έγινε τρόπον τινά αστή, χάρη στη μόρφωσή της αλλά και χάρη στον γάμο της με έναν κοινωνικά ανώτερό της άνδρα – γάμο όμως που μετά θα τινάξει στον αέρα», επιστρέφοντας σε έναν έρωτα με έναν κατά πολύ νεώτερό της άνδρα, ξαναζεί τρόπον τινά την περασμένη της ζωή. Εξάλλου η Ερνό δεν ανέχεται να ζει χωρίς πάθος και πάντοτε παραμένει υπερήφανη για τους γονείς της και την καταγωγή.
Γι’ αυτό και η Γαλλία της δεκαετίας του ’50 κυριαρχεί στις «Αναμνήσεις ενός κοριτσιού». Τα παιδικά της χρόνια, η περιρρέουσα κατάσταση και οι κοινωνικοί περιορισμοί συνυπάρχουν σε ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που εντούτοις αφορά πολύ κόσμο και είναι οικουμενικό.
Όπως και η προσωπική της εμπειρία από μια νεανική άμβλωση κυριαρχεί στο βιβλίο της «Το γεγονός».
«Ο νεαρός άντρας» αποτελεί την ερωτική εμπειρία της με έναν φοιτητή κατά 30 χρόνια νεώτερό της: «Πριν από πέντε χρόνια πέρασα μια αδέξια νύχτα με κάποιον φοιτητή, που εδώ κι έναν χρόνο μου έγραφε και ήθελε να με γνωρίσει. Συχνά έκανα έρωτα για να υποχρεώσω τον εαυτό μου να γράψει. Μες στην κούραση, στην εγκατάλειψη που ακολουθεί, γύρευα να βρω λόγους για να μην περιμένω πια τίποτε από τη ζωή. Ήλπιζα πως όταν θα τέλειωνε η πιο βίαιη απ’ όλες τις προσμονές, εκείνη του οργασμού, θα ένιωθα τη σιγουριά πως δεν υπήρχε άλλη υπέρτατη ηδονή από αυτή της συγγραφής ενός βιβλίου. Ίσως ετούτη ακριβώς η επιθυμία να ριχτώ στη συγγραφή –που δίσταζα να επιχειρήσω εξαιτίας του εύρους της– με ώθησε να προσκαλέσω τον Α. στο σπίτι μου για ένα ποτό ύστερα από ένα δείπνο στο εστιατόριο όπου, από ντροπαλότητα, είχε μείνει σχεδόν βουβός. Ήταν κοντά 30 χρόνια μικρότερός μου», διαβάζουμε σε πρώτο πρόσωπο από την συγγραφέα που όλο αυτό αποτελεί επαναστατική πράξη «μια εμπειρία που, για λίγους μήνες με ξανάκανε το κορίτσι που σκανδάλιζε τους γύρω του», την ξανάκανε το κορίτσι που ήταν άλλοτε και την ξαναγύριζε καινούργια και πιο δυνατή στη γραφή.
Εξάλλου στο μότο της είναι ξεκάθαρη: «Ό,τι δεν καταγράφω δεν περατώνεται, απλώς βιώνεται», «συχνά έκανα έρωτα για να υποχρεώσω τον εαυτό μου να γράψει», υποστηρίζει στην πρώτη σελίδα. Ο άλλος υπάρχει, δηλαδή είναι το πρόσχημα για να γίνει εκείνη το κορίτσι που κάποτε υπήρξε και για να το καταγράψει μετά για να το σώσει και να σωθεί. Με το τέλος να την βρίσκει πάντα ή σχεδόν πάντα, ελεύθερη και μόνη, μόνο μέσα και δια μέσου της γραφής:
«Ετούτη η αίσθηση ήταν ένα σημάδι, το σημάδι ότι ο ρόλος του ως ιχνευτή του χρόνου στη ζωή μου είχε τελειώσει», «ήταν φθινόπωρο, το τελευταίο του εικοστού αιώνα. Ανακάλυψα πως ήμουν μόνη και ελεύθερη στην τρίτη χιλιετία».
Ωμή, απόλυτα ειλικρινής, διεισδυτική όσον αφορά την πεμπτουσία του έρωτα (υπάρχεις για να ξαναγίνω ο εαυτός μου) και της γραφής (υπάρχεις για γίνεις το δικό μου αφήγημα ζωής) η Annie Ernaux φωτίζει σε βάθος τη σχέση με έναν νεώτερο άντρα, υπαινίσσεται τη σημειολογία του έρωτα και το τι ακριβώς νοηματοδοτεί αυτό στη ζωή ενός συγγραφέα.
Αναφερόμενη εξάλλου και στο επώδυνο βιβλίο της «Το γεγονός» θα γράψει στις τελευταίες σελίδες του «Νεαρού άνδρα»: «Καταπιάστηκα με την αφήγηση εκείνης της παράνομης έκτρωσης γύρω απ’ την οποία περιστρεφόμουν εδώ και πολύ καιρό. Όσο προχωρούσα στη συγγραφή αυτού του γεγονότος που συνέβη προτού καν αυτός γεννηθεί τόσο ένιωθα την ακαταμάχητη ώθηση να εγκαταλείψω τον Α. Θαρρείς και ήθελα να τον ξεκολλήσω και να τον αποβάλω όπως είχα κάνει με το έμβρυο πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια».
Υπενθυμίζουμε ότι η Ερνό γεννήθηκε στη Γαλλία το 1940, σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Ρουέν και εργάστηκε σαν καθηγήτρια στο Centre National d’ Enseignement par Correspondence. Το 2001 δημοσίευσε το προσωπικό της ημερολόγιο με τίτλο «Χάνομαι» ενώ τα έργα της διδάσκονται στο γαλλικό σχολείο ως σύγχρονη κλασική λογοτεχνία. Το 1984, το επίσης αυτοβιογραφικού περιεχομένου βιβλίο της «Η θέση» τιμήθηκε με το βραβείο Renaudot ενώ «Τα χρόνια» τιμήθηκαν το 2008 με τα βραβεία Marguerite Duras και Francois Mauriac. Το για ποιον λόγο η Ερνό έχει θεωρηθεί στη Γαλλία ήδη κλασική το καταλαβαίνουμε αυτομάτως διαβάζοντας «Το γεγονός», το οποίο έχει συζητηθεί όχι μόνο στη Γαλλία, αλλά και διεθνώς.
Λιτά και χαμηλότοντα, στέρεα και στιβαρά, με το αυτοβιογραφικό βίωμα να μετατρέπεται σε εξαιρετικό μυθιστόρημα και δημόσια εξομολόγηση η Ερνό ανατρέχει στο 1999, σ’ ένα συμβάν το οποίο καθόρισε τη νεανική και φοιτητική της ζωή: Τον Οκτώβριο του 1963, η ηρωίδα του βιβλίου ανακαλύπτει πως έχει μείνει έγκυος, ξέροντας ευθύς εξαρχής πως δεν θέλει να κρατήσει το παιδί. Η Γαλλία, παρόλα αυτά, της δεκαετίας του 1960 δεν είναι αυτό που ξέρουμε και εκείνη εξάλλου δεν μπορεί να ξεχάσει την δική της επαρχιακή καταγωγή. Θ’ αναγκαστεί να κρατήσει την εγκυμοσύνη της κρυφή, δεν έχει χρήματα για να κάνει μια ασφαλή έκτρωση και καταφεύγει σε μια μαμή (αφού έχει ήδη προσπαθήσει να αποβάλει το έμβρυο χρησιμοποιώντας βελόνα πλεξίματος), με αποτέλεσμα μια βίαιη αποβολή.
Σήμερα τα βιβλία της Ερνό «Τα χρόνια», «Μια γυναίκα», «Ο τόπος», «Αναμνήσεις ενός κοριτσιού», «Το γεγονός» «Ο νεαρός άνδρας» κυκλοφορούν από το Μεταίχμιο και προσεχώς θα κυκλοφορήσουν το «Πάθος» και το «Χάνομαι» ενώ θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι την συγγραφέα μάθαμε από την Ιωάννα Χατζηνικολή. Τα βιβλία της «Η θέση» (1985), «Πάθος» (1995) , «Δεν βγήκα από το σκοτάδι μου» (1997), «Χάνομαι» (2003) και «Η ντροπή» (2004) είχαν κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Χατζηνικολή.