Εmily Dickinson – Ποιήματα
Εκλογή – Προλεγόμενα
Μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, Κίχλη 2023
Γράφει η συγγραφέας Χρύσα Σπυροπούλου
Ποιήματα της Εμιλι Ντίκινσον (ΗΠΑ, 1830-1886) έχουν μεταφραστεί πολλές φορές, γεγονός που δείχνει τον αντίκτυπο που έχει το έργο της σπουδαίας ποιήτριας στη χώρα μας. Υπήρξε ιδιαίτερη περίπτωση καθώς έζησε απομονωμένη στο χωριό στο οποίο γεννήθηκε, ενώ τα ποιήματά της, άλλα ημιτελή και άλλα γραμμένα σε διάφορες παραλλαγές, ανακαλύφθηκαν μετά τον θάνατό της από την αδερφή της. Ελάχιστα από αυτά είχαν δημοσιευθεί όσο ζούσε.
Την ενθάρρυνε να συνεχίσει να γράφει η παιδική της φίλη Ελεν Χαντ Τζάκσον, γνωστή για το μυθιστόρημά της Ραμόνα (1884), και ο Τόμας Ουέντγουρθ Χίγκινσον, συγγραφέας και πολιτικός, που μάταια, ευτυχώς, προσπάθησε να «βελτιώσει» το «ασυνήθιστο στυλ» της, το ύφος της, που θα γινόταν αποδεκτό από τις επόμενες γενιές, καθώς θα εκτιμώντο η οικονομία στην έκφραση, το πάθος αλλά και τα συμπυκνωμένα νοήματα της γραφής της. Η Ντίκινσον ήταν πολύ πιο μπροστά από την εποχή της γιατί χρησιμοποίησε με δεξιοτεχνία την έντονη εικόνα, την ελλειπτική γραφή και τον συνδυασμό της αρμονίας με τη δυσαρμονία ή την απουσία ομοιοκαταληξίας.
Τα ποιήματά της που είναι σύντομα, συχνά είναι τετράστιχα, διακρίνονται για την κρυπτικότητά τους αλλά και τις αναφορές σε θέματα υπαρξιακά, για τη σχέση του ατόμου με τη φύση, την αγάπη για καθετί μικρό – όσο μια μέλισσα -, τον χρόνο, τον έρωτα και τον θάνατο, το μυστήριο της ύπαρξης. Οι στίχοι της, διφορούμενοι, ερμητικοί και ασαφείς, μερικές φορές έχουν αποφθεγματικό χαρακτήρα και σε συνδυασμό με τη μουσικότητα – χρησιμοποιείται το υμνωδικό μέτρο (hymn meter) -, την απλότητά τους, τη διακριτική ειρωνεία τους, γοητεύουν τον αναγνώστη. Μάλιστα, οι εικόνες, που συνθέτουν το ουσιαστικό, εκπλήσσουν για την πρωτοτυπία, την τολμηρή συνύπαρξη των αντιθέτων, την απλή διατύπωσή τους, όπως: «Το πιο όμορφο σπιτάκι που είδα εγώ / το σκάρωσε στο πι και φι / εδώ κοντά ένα ζεύγος μου γνωστό, /μι’ αράχνη κι ένα γιασεμί – και το ‘φτιαξαν αρχοντικό σωστό: με τούλι και σατέν πανί» ή «Επαινους, ψόγους το ίδιο ν’ αγαπάς/ – κι αυτοί περνούν, κι εσύ περνάς».
Η μετάφραση είναι εξαιρετική καθώς διαθέτει ρυθμό και αποδίδει με φυσικότητα, μέτρο και σεβασμό το πρωτότυπο κείμενο. Με παρόμοια χαρακτηριστικά αλλά με μεγαλύτερη ελευθερία είναι η απόδοση ποιημάτων της Ε. Ντίκινσον από τον Γ. Νίκα, συγγραφέα και εκλεκτό μεταφραστή (ψευδώνυμο του πρέσβη Νίκου Καταπόδη), στον τόμο με τον τίτλο Ξένοι Λυρικοί, Ποταμός 2003.