O Αντρέ Μπρετόν και …θα είναι πάντα ο άνθρωπος…
O Αντρέ Μπρετόν που έφυγε το Σεπτέμβριο του1966, ήταν Γάλλος συγγραφέας, αναρχικός και αντιφασίστας. Είναι ο θεμελιωτής και κύριος θεωρητικός του υπερρεαλιστικού κινήματος και εμπνευστής του μανιφέστου του υπερρεαλισμού. Ουσιαστικά είναι η προσωποποίηση του λεγόμενου ορθόδοξου υπερρεαλισμού.
………………….”Θα ήθελα η ζωή μου να αφήσει πίσω της το τραγούδι της αναμονής, το τραγούδι που ξεγελάει το χρόνο”.
Και από αυτήν την άποψη ο Μπρετόν σφράγισε τη λογοτεχνική και καλλιτεχνική πρωτοπορία του 20ού αιώνα, με την ανατρεπτική και ανορθόδοξη σκέψη, την επαναστατική λογική του, τα οράματα και τη φαντασία του. Μαζί με τον Λουί Αραγκόν, τον Φιλίπ Σουπό, τον Πωλ Ελυάρ, τον Αντονέν Αρτώ και πολλούς ακόμη καλλιτέχνες της εποχής, υποστήριξαν τη μελλοντική συγχώνευση δύο κατ’ επίφασιν αντιφατικών καταστάσεων, του ονείρου και της πραγματικότητας,
Σπούδασε Ιατρική και Ψυχιατρική στο Παρίσι λίγο πριν επιστρατευθεί το 1915 λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αποσπασμένος σε διάφορα νευροψυχιατρικά κέντρα, μυήθηκε την εποχή εκείνη στο έργο του Σίγκμουντ Φρόυντ, το οποίο τότε, ήταν πολύ λίγο γνωστό στη Γαλλία. Το 1916, συνάντησε στο νοσοκομείο της Ναντ τον συγγραφέα Ζακ Βασσέ, ο οποίος άσκησε σημαντική επίδραση πάνω του. Τον επόμενο χρόνο, γνωρίστηκε ακόμα με τον επίσης ασκούμενο ιατρό Λουί Αραγκόν καθώς και με τον σημαντικό ποιητή Γκιγιώμ Απολλιναίρ, μέσω του οποίου ήρθε σε επαφή και με τον Φιλίπ Σουπώ. Το 1919 ήταν η χρονιά που ο Μπρετόν δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή Ενεχυροδανειστήριο. Παράλληλα, ξεκίνησε μαζί με τους Λουί Αραγκόν και Φιλίπ Σουπώ, τη λογοτεχνική επιθεώρηση Litterature (Λογοτεχνία).
Από την άνοιξη μέχρι το καλοκαίρι του 1919, έγραψε σε συνεργασία με τον Σουπώ μια σειρά από κείμενα χρησιμοποιώντας την μέθοδο της αυτόματης γραφής, τα οποία αποτέλεσαν τελικά το βιβλίο Τα “Μαγνητικά Πεδία”. Μετά την διάρρηξη των σχέσεων του με την ομάδα των ντανταϊστών, οργάνωσε την πρώτη υπερρεαλιστική ομάδα ενώ στις 15 Οκτωβρίου 1924 κυκλοφόρησε το Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού, ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του κινήματος, το οποίο σηματοδότησε την έναρξη του ως οργανωμένο καλλιτεχνικό κίνημα στη βάση συγκεκριμένων θεωρητικών αρχών. Στην οδό Γκρενέλ του Παρισιού, λειτούργησε επίσης το Γραφείο Υπερρεαλιστικών Ερευνών. Το Δεκέμβριο του 1924 ίδρυσε επιπλέον ένα νέο λογοτεχνικό περιοδικό της υπερρεαλιστικής ομάδας, υπό τον τίτλο “Η Υπερρεαλιστική Επανάσταση”, η έκδοσή του οποίου σταμάτησε το 1929.
Το 1930, ίδρυσε το νέο περιοδικό του υπερρεαλισμού “Ο Υπερρεαλισμός στην υπηρεσία της Επανάστασης”, με κύριο στόχο την σύνδεση του ποιητικού έργου με την πολιτική. Την ίδια περίπου περίοδο, δημοσιεύτηκε η “Άμωμος Σύλληψη”, σε συνεργασία με τον ποιητή Πωλ Ελυάρ. Το βιβλίο αυτό, είναι το μοναδικό, ως σήμερα, που περιέχει ένα δοκίμιο αποτίμησης του λεκτικού παραληρήματος διαφόρων κατηγοριών φρενοβλαβών. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η υστερία αποτελεί την “πιο μεγάλη ποιητική ανακάλυψη του τέλους του [19ου] αιώνα”.Το Μάιο του 1938 επισκέφτηκε το Μεξικό, όπου συνάντησε τον Λέον Τρότσκι, με τον οποίο συνέταξε στις 25 Ιουλίου, ένα κείμενο με τον τίτλο “Για μία ανεξάρτητη επαναστατική τέχνη”. Το κείμενο υπογράφτηκε τελικά από τον Μπρετόν και τον Μεξικανό ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα.
Στα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια της ζωής του, έγραψε πολλά κείμενα ως προλόγους σε βιβλία άλλων συγγραφέων ή για καταλόγους εκθέσεων ζωγράφων. Το 1957 εκδόθηκε και η τελευταία του ποιητική συλλογή με τον τίτλο “Αστερισμοί”, αποτελούμενη από είκοσι δύο πεζά ποιήματα που συνοδεύονταν από ισάριθμα έργα του Χουάν Μιρό. ‘Επασχε από χρόνιο άσθμα και η υγεία του επιδεινώθηκε το καλοκαίρι του 1966. Στις 27 Σεπτεμβρίου εισήχθει σε νοσοκομείο λόγω μίας έντονης κρίσης δύσπνοιας, και την επόμενη μέρα, στις 28 Σεπτεμβρίου, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 70 ετών.
‘Εχει πει:
• Αγάπη είναι όταν συναντάς κάποιον που σου λέει κάτι καινούργιο για τον εαυτό σου.• Μια λέξη και όλα σώζονται. Μια λέξη και όλα χάνονται.
• Ο σουρρεαλισμός, όπως τον αντιμετωπίζω, διακηρύσσει αρκετά τον απόλυτο μη-κονφορμισμό, ώστε να μην υπάρξει θέμα μετάφρασής του, στη διαδικασία του πραγματικού κόσμου.