Γιατί πετάμε τόσο φαγητό; Η ανησυχητική πραγματικότητα και η παγκόσμια κρίση

Έχετε ποτέ σκεφτεί γιατί υπερφορτώνουμε το ψυγείο μας με κρέατα, λαχανικά, φρούτα κάθε είδους και στο τέλος κάθε εβδομάδας, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την θλιβερή ανακάλυψη ότι πολλά από αυτά – αν όχι τα περισσότερα – πρέπει να πεταχτούν, αφού δεν είναι πια ασφαλή για κατανάλωση; Πολλοί από εμάς έχουμε επίσης εντυπωμένη στο DNA μας, την μνήμη των γιαγιάδων μας να αγοράζουν κονσέρβες, μακαρόνια, μουστάρδες, χυμούς με το κιλό, αφήνοντάς τα να μαραζώνουν σε ένα ντουλάπι και πετώντας τα χρόνια αργότερα γιατί έχουν λήξει και γιατί δεν τα χρησιμοποίησαν ποτέ. Πολλοί θα πείτε τις λέξεις “κατοχικό σύνδρομο” για να αιτιολογήσετε το φαινόμενο αυτό, κάτι που δεν είναι θεωρητικά λάθος. Ωστόσο, αυτή η πρακτική της σπατάλης φαγητού, είτε επειδή χαλάει πριν καν το χρησιμοποιήσουμε, είτε επειδή υπολογίσαμε 8 μερίδες στο μαγείρεμα, ενώ είμαστε μόλις δυο στο σπίτι, δεν παρατηρείτε μόνο στους γηραιότερους, ούτε μόνο στους λαούς που βίωσαν την πείνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Yuval Noah Harrari, Ισραηλινός ιστορικός και συγγραφέας δίνει στο βιβλίο του Sapiens, μια πιο πιθανή εξήγηση για την κατάσταση αυτή. Λέει ότι αν και διανύσαμε μεγάλη απόσταση εξελικτικά από τους προγόνους μας της Λίθινης εποχής, που κατανάλωναν και μάζευαν όσες περισσότερες τροφές έβρισκαν από φόβο μην δεν τις ξαναβρούν, το ένστικτό μας για την ασφαλή πεποίθηση ότι έχουμε όσο φαγητό θα χρειαστούμε και παραπάνω, δεν εξελίχθηκε ιδιαίτερα. Ακόμα λοιπόν και αν πλέον ζούμε σε πολυώροφα διαμερίσματα με υπερπλήρη ψυγεία, το DNA μας εξακολουθεί να πιστεύει ότι βρισκόμαστε στη σαβάνα. Αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει και μια πιο πιθανή εξήγηση για το γιατί πετάμε τόσο φαγητό. Ωστόσο δεν είναι η μόνη.

Στο σημείο αυτό όμως μπορεί να αναρωτηθείτε πόσο ακριβώς είναι το “τόσο” φαγητό; Περίπου λοιπόν 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι τροφίμων σπαταλώνται παγκοσμίως κάθε χρόνο, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) των Ηνωμένων Εθνών, ενώ το 1/3 των τροφίμων που παρασκευάζονται ετησίως, καταλήγουν στα απορρίμματα. Τα ποσά αυτά ίσως απλά να είναι μερικά νούμερα σε μια σελίδα, αλλά στην πραγματικότητα έχουν τρομακτικές οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Το food waste σε νούμερα

Η σπατάλη τροφίμων εμφανίζεται σε διάφορα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού, από την παραγωγή και την επεξεργασία έως τη διανομή και τη λιανική πώληση. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι ανεπαρκείς εγκαταστάσεις αποθήκευσης, οι κακές υποδομές μεταφοράς και η έλλειψη πρόσβασης στις αγορές οδηγούν σε σημαντικές απώλειες μετά τη συγκομιδή. Στις ανεπτυγμένες χώρες, η σπατάλη τροφίμων είναι συχνά αποτέλεσμα των αυστηρών προτύπων ποιότητας και της πρακτικής απόρριψης των μη πωληθέντων προϊόντων. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι λόγω της ανεπαρκούς υποδομής στην Ινδία, μια χώρα με τους περισσότερους ανθρώπους που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, 21 τόνοι δημητριακών χάνονται κάθε χρόνο κατά τη μεταφορά τους. Αντίθετα, στις ανεπτυγμένες χώρες, η σπατάλη τροφίμων συμβαίνει κατά τα μεταγενέστερα στάδια, με το μεγαλύτερο ποσοστό (42%) να εμφανίζεται στο στάδιο της οικιακής χρήσης.

Όσον αφορά λοιπόν τα δεδομένα ανά χώρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέχουν την πρώτη θέση με περίπου 40 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων τροφίμων ετησίως. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 100 κιλά ανά άτομο. Το Ηνωμένο Βασίλειο απορρίπτει επίσης περίπου 9,5 εκατομμύρια τόνους τροφίμων κάθε χρόνο, κάτι που αντιστοιχεί κατά μέσο όρο σε 71 κιλά ανά άτομο. Η Κίνα και η Ινδία, λόγω των μεγάλων πληθυσμών τους, συμβάλλουν επίσης σημαντικά στην παγκόσμια σπατάλη τροφίμων, με περίπου 91,6 εκατομμύρια και 68,8 εκατομμύρια τόνους να απορρίπτονται ετησίως, αντίστοιχα.

Η ποσότητα τροφίμων που σπαταλιέται στην Ευρώπη επίσης είναι αρκετά υψηλή, καθώς τα νοικοκυριά στην ΕΕ πετούν περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ τρόφιμα, ποσό που ισοδυναμεί με τα ετήσια έσοδα της Nestle, της μεγαλύτερης εταιρείας τροφίμων στον κόσμο. Η κατάσταση στην Ελλάδα δεν φαίνεται επίσης καλή, καθώς οι Έλληνες όχι μόνο σπαταλούν σχεδόν τη διπλάσια ποσότητα τροφίμων από αυτή που σπαταλιέται κατά μέσο όρο σε όλο τον κόσμο, αλλά είναι και πρώτοι σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο όσον αφορά τη σπατάλη τροφίμων, σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης Food Waste Index. Πιο συγκεκριμένα, σπαταλούμε κατά μέσο όρο το εντυπωσιακό ποσό των 142 κιλών τροφίμων κάθε χρόνο, σε σύγκριση με τα 74 κιλά που είναι ο παγκόσμιος μέσος όρος. Η μόνη άλλη ευρωπαϊκή χώρα που σπαταλά περισσότερα από 100 κιλά τροφίμων ανά κάτοικο είναι η Μάλτα. Η Ουγγαρία και το Λουξεμβούργο έρχονται τρίτη και τέταρτη αντίστοιχα, με τους Ούγγρους να σπαταλούν κατά μέσο όρο 94 κιλά τροφίμων και τους κατοίκους του Λουξεμβούργου, 91.

Και τι γίνεται με αυτά τα ποσά; Πώς πρέπει να τα μεταφράσουμε; Πολύ απλά αν τα δούμε συγκεντρωτικά, θα καταλάβουμε ευθύς αμέσως ότι οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια τέτοια σπατάλη είναι πολύ μεγαλύτερες από ότι μπορούμε να φανταστούμε, είτε σε οικονομικό, είτε σε περιβαλλοντικό επίπεδο. Αρκεί μόνο να αναλογιστούμε πόσες πλαστικές συσκευασίες τροφίμων καταλήγουν στην χωματερή, ή πόσο έχουν ανέβει πλέον οι τιμές των τροφίμων.