Laurus Nobilis
Γράφει η Εφη Αγραφιώτη
Η Δάφνη ήταν Νύμφη, κόρη του Πηνειού, πανέμορφη, που κυνηγούσε ολημερίς στα δάση και δεν την ένοιαζαν τα παλικάρια που την πολιορκούσαν. Άδικα πάσχιζε ο πατέρας της να την πείσει να του χαρίσει εγγόνια. Ο Απόλλωνας έκθαμβος από την ομορφιά της επέμενε κι αυτός να την πολιορκεί αλλά η ανεξάρτητη και φιλελεύθερη Νύμφη παρέμενε αδιάφορη. Η Δάφνη μεταμορφώθηκε σε δέντρο και έτσι παρέμεινε για πάντα το αγαπημένο δέντρο για τον ερωτευμένο Απόλλωνα αλλά και για όλους τους Αρίστους. Ο θεός με τους κλώνους της Δάφνης κοσμούσε τα μαλλιά του, τη λύρα και τη φαρέτρα του. Συμβολικά, τότε και στους μετέπειτα καιρούς η Δάφνη δαφνοστεφανώνει και τους πρώτους των πρώτων.
Τα βάγια , η Δάφνη δηλαδή, στη Μεσόγειο μεγαλώνει χωρίς να ζητάει τίποτα. Τα φύλλα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα σε όλες τις κουζίνες της Μεσογείου. Τα φύλλα της μοσχομυρίζουν και η γεύση τους είναι λίγο πικρή. Ανθίζει τον Μάρτιο με Απρίλιο. Από τους καρπούς παράγεται το δαφνέλαιο σε μορφή πράσινης αλοιφής. Τα φύλλα νοστιμίζουν τα φαγητά και προστίθενται σε συσκευασίες ξηρών καρπών, όπως σύκα ή σταφίδες. Η Ελλάδα, ας το προσθέσουμε, εξάγει περίπου διακόσιους τόνους δαφνόφυλλα το χρόνο. Η δάφνη φροντίζει να μας ανακουφίζει από τα συμπτώματα του κρυολογήματος, έχει αντισπασμωδική δράση και χρησιμοποιείται σε μίγματα για μυϊκούς πόνους και πονοκεφάλους, έχει αντιβακτηριακή και μυκητοκτόνο δράση. Επίσης είναι ιδιαίτερα γνωστή η θεραπευτική δράση της στα μαλλιά. Οι γιαγιάδες μας πρόσθεταν δέκα φύλλα δάφνης στο ζεστό νεράκι με το οποίο λούζονταν. Ίσως κάτι είχαν διαπιστώσει ότι τους προσφέρει.
Η «φυλλόχλωρη δαφνούλα» του Βαλαωρίτη, έχει διαχρονική παρουσία στην Τέχνη και το Λόγο.
Και συ, δαφνούλα ελληνική, φυλλόχλωρη δαφνούλα, εσύ, που τ’ άνθη σου έλουζες τη νύχτα στη δροσούλα, για να σε βλέπει όμορφη και να σε καμαρώνει, πες μου, γιατί τ’ αηδόνι δαφνούλα, δε λαλεί… Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης γράφει την «Δάφνη και το Αηδόνι» του, έναν Ύμνο στον αποθανόντα Διονύσιο Σολωμό και συνεχίζει: Αχ! Πότε νά ’λθ’ η άνοιξη, να ιδείς αν θα γυρίσει; Αχ! Πότε το τριαντάφυλλο, δαφνούλα μου, ν’ ανθίσει, να πας να βρεις τα φύλλα του να νιώσεις την οσμή του! Ποιος ξεύρει την πνοή του μην εύρεις μέσα εκεί;
Κι ένα παραμύθι, μαζί με δεκάδες άλλα, που αναφέρονται στην Δάφνη.
Ας θυμηθούμε με σύντομη αφήγηση τον κυρίαρχο και διαχρονικό μύθο: Ο Απόλλωνας που ήταν γιος του Δία και της Λητούς, χάρη στην αμβροσία που έπινε από μωρό, μεγάλωσε πολύ γρήγορα και έγινε πολύ όμορφος. Μόνον η Δάφνη, η γυναίκα που ο ίδιος ποθούσε, δεν του έδειχνε ενδιαφέρον αν και αυτός προσπαθούσε να την γοητεύσει. Ο Πηνειός σε συνεργασία με τη Γαία, τη μεταμόρφωσε σε ένα μοσχομυριστό δέντρο, ριζώνοντας τα πόδια της στη γη, μετατρέποντας τα χέρια της σε κλαδιά και τα μαλλιά της σε φύλλα μοσχομυριστά. Η Δάφνη γλύτωσε από την πιεστική διεκδίκηση του Απόλλωνα αλλά ο Απόλλωνας μη αντέχοντας την εξέλιξη, έκοψε ένα κλαδί από τη δάφνη και το έβαλε στο κεφάλι του ώστε τίποτα να μη τον απομακρύνει από την αγαπημένη του.
Η Dafne είναι το παλαιότερο γνωστό έργο που θα μπορούσε να θεωρηθεί όπερα, γράφτηκε το 1598 πάνω σε λιμπρέτο του Ottavio Rinuccini. Συνθέτης, ο Jacopo Peri . Θα το χαρακτηρίζαμε σαν ενδιαφέρουσα ανάμειξη μουσικής και απαγγελίας πάνω στο μύθο της αγάπης της Δάφνης και του Απόλλωνα, με πρόλογο και έξι σκηνές. Ο Peri έγραψε την Dafne για μια μικρή ομάδα διανοούμενων από τη Φλωρεντία, οι οποίοι ήταν μέρος της Camerata de Bardi και υποστηρίζονταν από τον φιλόμουσο συνεργάτη και προστάτη τεχνών, τον Jacopo Corsi.
Η ιστορία επικεντρώνεται στην ιστορία αγάπης μεταξύ του θεού Απόλλωνα και της νύμφης Δάφνης.
Η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1598 στο Palazzo Tornabuoni και αντιπροσώπευε μια προσπάθεια αναβίωσης του ελληνικού δράματος, αλλά πάνω στα νέα πρότυπα, της εποχής εκείνης. Ήταν πολύ διαφορετικό το αποτέλεσμα από αυτό που θα είχαν κατά νουν οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά ήταν και το πρώτο βήμα για να γνωρίσουν οι ακροατές ένα νέο είδος μουσικής-θεατρικής ψυχαγωγίας που αγαπήθηκε τόσο πολύ κατά τα επόμενα 400 χρόνια, την Όπερα.
Το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής της Δάφνης του Peri έχει χαθεί. Διασώθηκαν 455 στίχοι από το λιμπρέτο. Η κυρίαρχη στις Τέχνες και όχι μόνον φλωρεντινή οικογένεια Medici, εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από την όπερα αυτή, που αποφάσισε να αναθέσει στο Peri και μια δεύτερη όπερα, την «Euridice», η έμπνευση και εδώ ήταν εμφανώς αρχαιοελληνική.
Η κοσμική καντάτα Apollo e Dafne HWV 122 είναι σύνθεση του George Frideric Handel. Άρχισε να συνθέτει το έργο στη Βενετία το 1709 και το ολοκλήρωσε στο Ανόβερο το 1710 όταν εγκαταστάθηκε εκεί. Πρόκειται για ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα του Χέντελ και παίχτηκε πολλές φορές στην εποχή του.
Ο Απόλλων και η Δάφνη ως θέμα οδηγεί σε ένα γλυπτικό αριστούργημα τον Gian Lorenzo Bernini, γλύπτη, ζωγράφο και αρχιτέκτονα το1622 ίσως και 1625.Είναι τόσο ενδιαφέρον, τόσο ελκυστικό, τόσο αφηγηματικό, που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο από τον επισκέπτη της Galleria Borghese, στη Ρώμη.
Για να συμβαδίσουμε με τις Άγιες Μέρες που κορυφώνονται οσονούπω, ή μάλλον ὅσον οὔπω, ας ευχηθούμε Καλό Πάσχα!