ΠΟΛήΤΕΧΝΗ – Αστικές Εντυπώσεις της Ελεάννας Μαρτίνου-
«Δεν ξεμένουν όλες οι απορίες της ζωής
που ζήσαμε σαν ένα φύλλωμα ζωγραφιστό,
που μας κρύβει τη θέα;
Να το ξεριζώσουμε, ή απλώς να το αραιώσουμε,
ούτε καν το σκεφτόμαστε. Προχωρούμε, το αφήνουμε
πίσω μας, κι από μακριά είναι βέβαια διακριτό
μα όχι καθαρά, σαν σκιά, και γι’ αυτό πιο αινιγματικά περιπλεγμένο»
Βάλτερ Μπένγιαμιν
Μονόδρομος
Γράφει ο Απόστολος Ζιώγας στο Fractalart.gr
Η εικαστικός Ελεάννα Μαρτίνου μη λησμονώντας την δημιουργική της περίοδο 2013-2015, μας παρουσιάζει τα έργα της από κείνη την περίοδο στην έκθεση υπό τον τίτλο Αστικές Εντυπώσεις στην γκαλερί Cube Gallery στην Πάτρα (Μιαούλη 39), μέχρι 3 Ιουλίου. Συγκεκριμένα, ζωγραφίζει φευγαλέες όψεις της καθημερινότητας, στους δρόμους, στο μετρό, κτλ. Δείχνει να διαπραγματεύεται έτσι , όχι μόνο τη θέση του ατόμου μέσα στο δημόσιο χώρο, μα και την διαδραστικότητα εν γένει των σχέσεών του εντός αυτού. Μέσα στα έργα της, αφενός βρίσκουμε το στοιχείο της ομοιότητας, αφετέρου διαφαίνεται αμυδρά έστω η πάντα πιθανή πτυχή της φαντασίας της εικαστικού. Οπότε, είναι η θολούρα της κάθε εικόνας εκείνο που καθιστά ορατή την ταυτότητα των πραγμάτων. Αποκαλύπτοντας μια αθέατη πλευρά των πραγμάτων, η τέχνη της Μαρτίνου ηθελημένα εστιάζει στην καθημερινή λειτουργική τους ιδιότητα. Άλλωστε, σύμφωνα με τον Καστοριάδη, «η τέχνη παρουσιάζει χωρίς να συγκαλύπτει. Αυτό που προσδίδει στο έργο τέχνης την “αχρονικότητά” του δεν είναι η μορφή σαν τέτοια, αλλά η μορφή ως πέρασμα και άνοιγμα προς την άβυσσο» (Παράθυρο στο Χάος). Επομένως, οι εικόνες της, καθότι δεν αποτελούν απλώς φόντο για μια ιστορία, είναι σαν ανοίγονται δυνητικά σε ιστορίες, άρα, νομιμοποιούν εικαστικά την έννοια της ζωής, παρά το ότι πρόκειται για εικόνες αποσπασμένες από την πραγματικότητα, φέροντας όμως κάποια μνήμη. Η τέχνη της Μαρτίνου, καταργώντας την απόσταση μεταξύ τους, συμπυκνώνει στιγμές μέσω εικόνων που λειτουργούν ως δείκτες του κοινωνικού ιστού ˙ οι εν λόγω εικόνες επικοινωνούν στον θεατή κρυμμένα ίχνη της πόλης.
Εξάπαντος, γινόμαστε μάρτυρες μιας αχνοσχεδίασης αστικών εντυπώσεων,δηλαδή, αφαιρετικών αποτυπώσεων εν κινήσει. Η Μαρτίνου ζωγραφίζει πυκνά και ελλειπτικά, συνδυάζοντας μέσα από την τεχνική του κολλάζ, ετερόκλητα υλικά, όπως χαρτί, φωτογραφία, κτλ. Παραφράζοντας τον Φουκώ (από τις Λέξεις και τα Πράγματα), θα λέγαμε πως οι εικόνες της Μαρτίνου, ωσάν γιορτή ή γνώση, δίνονται ως επανάληψη, λειτουργώντας είτε ως καθρέφτης του κόσμου, είτε ως θέατρο της ζωής . Με ποιο τρόπο; Μα με το να αναμειγνύει τα πράγματα, τα αφομοιώνει, κάνοντάς τα να εξαφανίζονται στην ατομικότητά τους. Η εικαστική γλώσσα που χρησιμοποιεί η εικαστικός είναι σαν να φιλτράρει το ορατό ώστε να το καταστήσει αισθητό, αφού επικεντρώνεται πάνω στα θραύσματα της πραγματικότητας, στην προσπάθειά της να αποφλοιώσει την ουσία του κόσμου. Η συνάφεια ανάμεσα στις εικόνες είναι ανάλογη με κείνη που παρατηρούμε στα θραύσματα ενός αγγείου, τα οποία συναρμόζονται άψογα μεταξύ τους. Ωστόσο, εύκολα διαπιστώνουμε πως η εικαστικός δεν δείχνει να δεσμεύεται από οπτικές απάτες μιας στενής ματιάς, μια και η τέχνη μέσα σε μια ζωή αθέατη και κωδικοποιημένη, μπορεί να μην καταφέρνει να εξημερώνει, μπορεί όμως να προκαλεί γόνιμα.
Η οπτική της Μαρτίνου, μέσα στον κόσμο μα και κρυμμένη από αυτόν, συνίσταται σε μια μπωντλερική περιπλάνηση διαρκείας, η οποία μη εστιάζοντας σε λεπτομέρειες, συλλαμβάνει καθολικά τα πράγματα ˙ ανάλογα με την οπτική της, η κάθε εικόνα φέρει και διαφορετικό ύφος, ύφος που να αφορά την κατακερματισμένη σύγχρονη πόλη – ύφος που υπάρχει χωρίς νόημα, ανεξάρτητα από αυτό. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί ο Πάουντ να μην ξέρει πώς γίνεται και “αντέχει η ανθρωπότητα με έναν ζωγραφιστό παράδεισο στο τέρμα της, δίχως ζωγραφιστό παράδεισο στο τέρμα της”, η Μαρτίνου πάντως μας καλεί να κατασκευάσουμε τη δική μας αφήγηση όσον αφορά τη θέση μας μέσα στον κόσμο. Προκειμένου να υφίστανται ως τέχνη, τα έργα της Μαρτίνου φαίνεται να διατηρούν εκείνο το “μυστικό” για το οποίο κάνει λόγο ο Μπένγιαμιν: διαβλέπει μια μυστική ενότητα του κόσμου, καθώς εμβαθύνει σε κάθε θραύσμα του. Ίσως πάλι ένα ολοκληρωμένο έργο να βαραίνει λιγότερο σε σχέση με τα θραύσματα , με τα οποία μπορεί να ασχολείσαι μια ζωή.
Αναμφίβολα, η Ελεάννα Μαρτίνου φροντίζει να καλλιτεχνεί με ευλάβεια ιερή στην πιο ανίερη εποχή, εποχή όπου όλα υπάρχουν πάντοτε μεταμορφωμένα και πάντοτε σε κίνηση. Αν και βιώνουμε μια συγκατοίκηση ρουτίνας , επείγει η ανάγκη να αγκαλιάζουμε σφιχτά μια τέχνη σαν της Μαρτίνου , ακόμα κι αν υπάρχει κίνδυνος να γλιστρήσει μέσα από τα δάχτυλά μας, δεδομένου ότι θα “είμαστε πάντα καλεσμένοι με ένα πραγματικό που το σκάει”, όπως λέει και ο Λακάν.
* Ο Απόστολος Ζιώγας είναι βιολόγος.