Στη χώρα όπου οι γυναίκες απαγορεύεται και να γελούν: Η Αννέτα Παπαθανασίου μιλά για το ντοκιμαντέρ που γύρισε στο Αφγανιστάν
Μια ταινία για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα ηθοποιός στην απομονωμένη αυτή χώρα, που δεν έπαψε ποτέ να υπερισχύει ο νόμος της Σαρία, σε σημείο να κινδυνεύει μια γυναίκα να πληρώσει την αφοσίωση της στην τέχνη, ακόμα και με τη ζωή της.
ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ 2014
Η Αννέτα Παπαθανασίου ταξίδεψε μέχρι το Αφγανιστάν δύο φορές. Την πρώτη φορά για να γυρίσει το ντοκιμαντέρ Καντίρ, ένας Αφγανός Οδυσσέας, και πιο πρόσφατα για να γυρίσει το Παίζοντας με τη φωτιά. Ένα ακόμα ντοκιμαντέρ όπου κατέγραψε το σεμινάριό της με νέους φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ, όπου δίδαξε την Αντιγόνη του Σοφοκλή, αλλά κυρίως την αναζήτησή της, μιας νεαρής βραβευμένης ηθοποιού που η επιλογή της να ασχοληθεί με το θέατρο αποδείχθηκε άκρως επικίνδυνη. Μια ταινία για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα ηθοποιός στην απομονωμένη αυτή χώρα, που δεν έπαψε ποτέ να υπερισχύει ο νόμος της Σαρία, σε σημείο να κινδυνεύει μια γυναίκα να πληρώσει την αφοσίωση της στην τέχνη, ακόμα και με τη ζωή της.
Πότε ξεκίνησε η σχέση σας με το Αφγανιστάν;
Είχα ξαναπάει το 2007 για να κάνω μια άλλη ταινία που λεγόταν Καντίρ, ένας Αφγανός Οδυσσέας, και με εντυπωσίασαν τόσο η χώρα όσο και οι άνθρωποι. Αυτός ο διχασμός που έχουν, από τη μία η βία και η καταπίεση και από την άλλη να είναι έτοιμοι να σε δεχτούν με ανοιχτές αγκάλες με συνεπήρε…
Η κοινωνία δηλαδή, παραμένει αγνή και ζεστή με παλιές αρετές και ανθρώπινες αξίες;
Καταρχήν η Καμπούλ είναι διαφορετική από το υπόλοιπο Αφγανιστάν. Πάντως, οι άνθρωποι στο μεγαλύτερο τους ποσοστό είναι αγαπημένοι και καλοδέχονται τους ξένους. Έτσι ήταν συνηθισμένοι οι παλιότεροι, μέχρι που άρχισαν οι πόλεμοι. Βέβαια επηρεάστηκαν καθοριστικά από την κυβέρνηση των Ταλιμπάν. Επτά χρόνια που είχαν απαγορευτεί σχεδόν τα πάντα. Απαγορευόταν κάθε μορφή τέχνης. Απαγορευόταν ακόμα και να γελάς!
Λίγο πριν πάω εγώ, δολοφόνησαν μία κοπέλα που έπαιξε μόλις μία φορά στο θέατρο και για κακή της τύχη το έδειξε η τηλεόραση. Η αστυνομία δεν έκανε τίποτα να βρεθεί ο ένοχος, αντιθέτως την παρουσίασε ως πόρνη. Ζούσε με άλλες δύο κοπέλες που και αυτό είναι ανεπίτρεπτο για τους συντηρητικούς Αφγανούς και τους Μουλάδες.
Έχουν μεγάλο πολιτισμό και το μουσείο της Καμπούλ αριθμούσε εκατό χιλιάδες εκθέματα. Οι γυναίκες παλιότερα δεν ήταν υποχρεωμένες να είναι καλυμμένες και αυτό ίσχυε ακόμα και στις δημόσιες υπηρεσίες. Μπορούσαν να ντύνονται ευρωπαϊκά και υπήρχε θέατρο και τέχνη γενικότερα. Η Καμπούλ ήταν μία πανέμορφη πόλη που δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από μία ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Δυστυχώς, όπως λένε οι μεγαλύτεροι, έχουν γυρίσει εκατό χρόνια πίσω.
Η ύπαιθρος δεν ήταν ανέκαθεν πιο οπισθοδρομική;
Εξαρτάται σε ποια φυλή ανήκεις. Εκεί που γύρισα την προηγούμενη μου ταινία, σε ένα χωριουδάκι της φυλής Χαζάρα κοντά στο Μπαμιάν, εκεί που οι Ταλιμπάν κατέστρεψαν τους γιγάντιους Βούδες, υπήρχε περισσότερη ελευθερία από τις πόλεις και οι γυναίκες ποτέ δεν φόρεσαν μπούργκα. Και παρόλο που το έθιμο τους θέλει να διασκεδάζουν ξέχωρα από τους άντρες, την τελική γνώμη σε κάθε πρόβλημα της οικογένειας, το παίρνουν αυτές. Κάτι που βέβαια δεν ισχύει στην Καμπούλ όπου οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να κυκλοφορήσουν χωρίς τη συνοδεία συγγενή τους ή να ακουμπήσουν χέρι αγνώστου ή να παίξουν στο θέατρο και την τηλεόραση. Αυτό είναι και το θέμα του Παίζοντας με τη φωτιά.
Πότε γυρίσατε το Παίζοντας με τη φωτιά ;
Σεπτέμβρη του 2012.
Δεν ήταν πρόβλημα να σας επιτρέψουν να μπείτε στη χώρα;
Επίσημη έγκριση δεν πήρα ως σκηνοθέτις με συνεργείο, όπως είχα καταφέρει για την πρώτη μου ταινία. Αυτή τη φορά πήγα ως καθηγήτρια και ιστορικός τέχνης με τουριστική βίζα. Καλεσμένη προσωπικά από το Πανεπιστήμιο της Καμπούλ να διδάξω ελληνική τραγωδία.
Το Πανεπιστήμιο της Καμπούλ δεν μπορούσε να σας παρέχει βίζα;
Δεν μπορούσαν να εγγυηθούν την ασφάλεια μου. Οι Ταλιμπάν βρισκόντουσαν λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη.
Υπήρχε ελληνική πρεσβεία να σας προστάτευε αν χρειαζόταν;
Μόνο στο Πακιστάν υπάρχει ελληνική πρεσβεία που καλύπτει και το Αφγανιστάν. Αυτή τη φορά δεν ήρθα σε επαφή με κανέναν Έλληνα, σε αντίθεση με την προηγούμενη που και με την ελληνική στρατιωτική αποστολή είχα επικοινωνία αλλά κυρίως με τον υφυπουργό πολιτισμού, τον Ομάρ Σουλτάν ο οποίος είχε σπουδάσει στο Αριστοτέλειο στη Θεσσαλονίκη. Μιλούσε εξαιρετικά ελληνικά και είχε χρήσει βοηθός του αρχαιολόγου Ανδρόνικου. Αυτός υποστήριζε οποιονδήποτε Έλληνα πήγαινε. Δυστυχώς η θητεία του παύτηκε τον Αύγουστο του 2012. Αλλά ως ξένη, ούτε στην αστυνομία μπορούσα εύκολα να απευθυνθώ καθώς ακούμε ότι συχνά οι αστυνομικοί συνεργάζονται με τους Ταλιμπάν και καταδίδουν όποιον θεωρούν εχθρό τους.
Η συνέχεια του άρθρου στη Lifo.gr