Του Πέτρου Σατραζάνη*

Κάποτε, το να δηλώσεις την ιδεολογική σου ταυτότητα συνεπάγονταν το ηθικό χρέος της λογοδοσίας στο Ευαγγέλιο στο οποίο είσαι ταγμένος. Απλά, δογματικά και με θρησκευτική θέρμη.

Στη σφαίρα του δημόσιου βίου το να ομολογήσει κανείς Έλλην Αριστερός φέρει και μια κάποια ηθική δέσμευση. Στ’ αλήθεια, σκέφτομαι εάν  ισχύει το ίδιο και για έναν δηλωμένο Δεξιό.

Θα πει κανείς πως ίσως έχουν ξεπεραστεί -και δικαίως- αυτές οι κατηγοριοποιήσεις. Η σύγχρονη ιστορία μας είναι από μόνη της ένας σημειολογικός οργασμός διχαστικών πολιτικών κι εξόφθαλμου παρακρατικού μεγαλείου, ιδωμένου ως η άλλη όψη του κρατισμού. Κοινός τόπος, η αυτιστική επαναληπτικότητα των διδαχών της πρόσφατης ακανθώδους συλλογικής μνήμης.

Εν ολίγοις ο ταριχευμένος καημός μιας Αριστεράς ηττημένης (που έγινε, ποίηση, τραγούδι, σινεμά) στη σύγχρονη συλλογική μνήμη τέμνεται από την ιδέα μιας Δεξιάς φέρουσας το κόμπλεξ της πολύ κακής της ποσόστωσης στους…ανθρώπους της τέχνης και του πολιτισμού.

Καθώς η ειδησεογραφική καθημερινότητα,  απόλυτα επιλεκτική και κυνικά αμείλικτη περνάει στα ρεπορτάζ τραγωδίας και αλληλεγγύης για τον Εγκέλαδο ξεκαθαρίζεται θεωρώ μια καίρια συνθήκη · οι τεταμένες σχέσεις, η εύφλεκτη γραμμή του Έβρου, η προκλητικότητα των F16 εξασθενούν όταν η συγκλονιστική καταστροφή στη γείτονα χώρα γίνεται πρώτο θέμα και η Ελληνική βοήθεια είναι εκεί.

Είναι καταπληκτικό πως μόνο με μια τραγωδία ανώτερη αυτής που προκαλούν άνθρωποι, η κοινή γνώμη κλονίζεται και ανασύρει λίγο από την ανθρωπιά που σχιζοφρενικά λίγο νωρίτερα είχε κατακρεουργήσει .
Ειδήσεις με έναν τέτοιο τρόπο παρασκευασμένες και διατυπωμένες ώστε σε καμία άλλη περίπτωση να μην εντάξουμε στη συναισθηματική μας διάλεκτο την έννοια της μετοχής παρά ως προς την κοινή αναφορά του πόνου και της τραγωδίας.

Πόσο περίτεχνα μας εξασκεί αυτή η λανθάνουσα πολιτική αλληγορία να δούμε ότι στη φρίκη θα αδελφωθούμε καθώς εκεί το μόνο δικαίωμα που ίσως έχουμε όλοι αυταπόδεικτα είναι αυτό στη ζωή και τη συγκατοίκηση επάνω στον ίδιο πλανήτη.

Οφείλω να σημειώσω ότι εάν έχω ένα πρόβλημα με την επιμονή στη λέξη δικαίωμα, είναι ότι φέρει το σπόρο μιας ύποπτης ατομικοκεντρικότητας. Το δικαίωμά μου είναι μόνο δικό μου και εφόσον δεν έχουμε τα ίδια δικαιώματα δεν έχουμε λόγο να συμπορευόμαστε, καθότι κοινωνία σημαίνει μάλλον συνονθύλευμα κοινωνικών ομάδων που εάν δεν πολωθούν αυτοκαταργούνται.

Πόσο διχαστικό είναι στ’ αλήθεια αυτό…ειδικά όταν πρόκειται για ένα λαό κι ένα κοινωνικό σώμα που το συλλογικό φαντασιακό του περιέχει γλωσσικά και πολιτειακά θεσπισμένο τον όρο της φιλοξενίας, της κοινωνίας, ακόμη και της εκκλησίας που σημαίνει πρωτίστως: αποδοχή.

Στο φάσμα της μεταμοντέρνας ορολογίας οι λέξεις δεν χρησιμοποιούνται για να συγκροτούν ένα λόγο αλλά να επιβάλουν μια κατάσταση. Τα ετοιμοπαράδοτα νοήματα είναι κι αυτά ένα αναγκαίο κακό που υιοθετείται από αμφότερους τους ‘’δηλωμένους’’ κάθε πλευράς.

Σε καμία περίπτωση δεν υπαινίσσομαι την αδιαφορία και ούτε… ‘’μανιφεστοποιώ’’ τα συμπεράσματά μου ωστόσο αντιμάχομαι τον αριβισμό που βαφτίζεται πολιτική μάχη.

Αδιαφορώ για κλισέ και γοερούς απόηχους ‘’ηρωικών εποχών’’ φορτισμένους με την εποχιακή ορθότητα-που είναι μακιγιαρισμένος αυταρχισμός-ούτε και καταπιάνομαι σχολαστικά με κάτι που δεν ανήκει σε ότι αποκαλώ, βιωμένη σκέψη και σκεπτόμενο βίο.

Στην Ελλάδα, που αναλογικά με τον πληθυσμό της και δεδομένης της σχεδόν 15ετούς της κρίσης το καλλιτεχνικό δυναμικό της είναι δυσανάλογο του κόσμου που μπορεί να το δεχθεί, να το αφομοιώσει και να το στηρίξει. Κατά την ταπεινή μου άποψη, καμία πολιτεία και κανείς κρατικός οργανισμός πρόκειται να σταθεί με θεσμική υπευθυνότητα σε αυτό που αναζητεί πραγματικά ένας καλλιτέχνης. Δηλαδή, το κοινό και τη μέθεξη.

Αυτές οι ποιότητες διεκδικούνται στον καθημερινό βίο και στην εντατικότατα της επαφής του καλλιτέχνη με το κοινό. Και είναι μια στιγμή να διερωτηθούμε σε τι κλίμα μας βρήκε η μεταπανδημική εποχή μετά από τόσες χιλιάδες ώρες ‘’περισυλλογής και χρόνου με τον εαυτό μας’’.
Συναδέλφωσης και συνεργασίας, ή οργισμένης απαίτησης για τα χρωστούμενα;

Οι καλλιτέχνες έχουν αδιαμφισβήτητα δικαιώματα -πολύ περισσότερο στην Ελλάδα που η ρετσινιά του διασκεδαστή ειδικά σε καιρούς κρίσεων αντεπιτίθεται ως φοβέρα προς μια κοινωνία που τους θεωρεί κάτι σαν…ζογκλέρ με δίπλωμα ή στην καλύτερη χορτασμένους επιχορηγούμενους αυλικούς. Αποφασιστικά αντιφατικό το γεγονός ότι η σύγχρονη ελληνική τέχνη παρουσιάζει μια παροιμιώδη δημιουργική πρωτοτυπία εγγράφοντας ένα αποτύπωμα Ελληνικότητας – όχι τόσο ως εθνικό σημείο ή στυλ αλλά ως κύμανση του στοχαστικού πνεύματος που θάλλει εντός της ιστορικής του συνέχειας αλλά και εξαιτίας αυτής. Καθόλου λίγο, θα έλεγε κανείς. Αντίθετα, ικανότατο να οριοθετήσει μια μοναδικότητα επιδιώκοντας τη συλλογική σύμπνοια.

Και για να θέσουμε κι ένα…μεταμοντέρνο ερώτημα: καπιταλιστική ‘’πολυτέλεια’’ η κατάθλιψη και τα ψυχικά νοσήματα, ή απλώς αθώοι Φροϋδισμοί σε έξαρση;

Για κάθε πάθηση έχουμε και μια προσφερόμενη μεθοδολογία της ίασής της.
Το σταμάτημα του χρόνου τον καιρό της πανδημίας ήρθε μαζί με το ‘’Μιλήστε!’’ που σε ευθεία μετάφραση σημαίνει, “μην κρατάτε κάτι βασανιστικά εντός σας”.

Θέλω να πιστεύω σε μια σφαιρικότητα των κινημάτων υπεράσπισης ανθρώπων που έχουν υποστεί κάθε είδους εξευτελισμό (εργασιακό, σεξουαλικό ή και το συνδυασμό τους) και στο προοδευτικό τους άνοιγμα και προχώρημα και σε άλλες πτυχές της κοινωνικής πραγματικότητας, διαφορετικά καθίστανται νησίδες επικαιροποίησης προσωπικών προβλημάτων που αργοσβήνουν κι αυτά μετά τη λέξη του τηλεοπτικού χρόνου που τους δόθηκε.

Κλείνοντας, θα τολμήσω ίσως και λίγο χονδροειδώς αποφθεγματικά να πω ότι ο καπιταλισμός δεν εξαργυρώνεται νοηματικά στο ότι οι πλούσιοι είναι οι κακοί της ιστορίας και οι φτωχοί οι καλοί, αλλά το ότι όλα έχουν την τιμή τους στην αγορά των αξιών. Όλα, ακόμη και οι ιδέες. Από όπου κι αν προέρχονται.

Σε ένα τόσο μικρό αγοραστικό κοινό, δοκιμαζόμενο και χαμένο με εμφανές το αποτύπωμα της προγονικής του πόλωσης, δεν απομένει άλλη γλώσσα για κάθε απατεώνα παρά αυτή που έχει μάθει να χειρίζεται άριστα. Το θυμικό.

Κι έτσι ο κύκλος, αποβαίνει και πάλι φαύλος.

Υπ. Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του UCD

ΠΗΓΗ