Ανδρέας Ζούλας: “Αρχαία Ελληνική Δραματουργία”.
Παρουσίαση του βιβλίου στις 20 Νοεμβρίου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη
Έργο ζωής για τον Ανδρέα Ζούλα, «εκδοτικός άθλος» όπως λέει ο ίδιος για τον Γιώργο Δαμιανό των Εκδόσεων 24 γράμματα, η κυκλοφορία της σειράς των 50 σωζόμενων έργων της Αρχαίας Ελληνικής Δραματουργίας σε ισάριθμους τόμους που μετέφρασε ο πολύμοχθος συγγραφέας και δημοσιογράφος την τελευταία εικοσαπενταετία, είναι πλέον γεγονός και θα παρουσιαστεί στις 20 Νοεμβρίου στις 20:00 στο Ίδρυμα Θεοχαράκη σε εκδήλωση ανοιχτή για το κοινό.
Για το μνημειώδες μεταφραστικό του έργο αλλά και την ζωή του, από τις πρώτες κιόλας μνήμες του στον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας, τα πρώτα του χρόνια στην Αθήνα, την οικογένειά του και τους αγαπημένους του εκλιπόντες αδελφούς, με τους οποίους μοιράστηκε το ίδιο πάθος για την δημοσιογραφία, την μαγεία που ανακάλυψε στην αρχαία ελληνική γραμματεία και το πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή του με την αρχαία ελληνική δραματουργία, μίλησε σε μια εκ βαθέων συζήτηση με τον Χρήστο Μιχαηλίδη, στο στούντιο του Πρώτου Προγράμματος 91,6 και 105,8 στην εκπομπή «Καθρέφτης».
Ο Ανδρέας Ζούλας συνομιλεί με τον Χρήστο Μιχαηλίδη στην εκπομπή Καθρέφτης στο Α Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας
Τα 50 βιβλία, μεταφρασμένα έργα του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευρυπίδη, του Αριστοφάνη κα του Μένανδρου, σε ισοσυλλαβισμένη μετάφραση του Ανδρέα Ζούλα εξεδόθησαν μόλις πριν από ενάμιση μήνα χάρη σε μια ευτυχέστατη σύμπτωση, όπως ανέφερε. «Δεν πίστευα ότι θα βρεθεί άνθρωπος, εκδότης που να δεχθεί να εκδώσει και τα πενήντα. Όμως ο Γιώργος Δαμιανός, φίλτατος, των εκδόσεων 24 Γράμματα, είχα πάει για να συζητήσουμε ένα άλλο βιβλίο, μου λέει πολύ ενδιαφέρον το βιβλίο αυτό, αλλά εγώ ενδιαφέρομαι για τα άλλα, για τις μεταφράσεις. Θαυμάσια του λέω, έχε υπόψη σου ότι οι μεταφράσεις είναι 50. Μου λέει το ξέρω, λέω αν το ξέρεις και θέλεις να τις βγάλεις, εγώ θα πετάξω απ’ τη χαρά μου. Και όντως έβαλε μπροστά και επετέλεσε έναν εκδοτικό άθλο» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Ζούλας.
Αυτό το τεράστιο μεταφραστικό έργο χαρακτηρίζεται από την ισοσυλλαβία, η οποία σημαίνει, εξήγησε ο κ. Ζούλας, ότι ο στίχος της μετάφρασης έχει τόσες συλλαβές όσες ο μεταφραζόμενος αντιστοίχως στίχος.
«Κατά κανόνα είναι δωδεκασύλλαβος ο στίχος. Πρέπει να πω ότι ο δραματικός λόγος δεν είναι γραπτός λόγος. Είναι γραμμένος προφορικός λόγος, είναι προφορικός λόγος, είναι δραματικός λόγος, είναι λόγος πάνω στη δράση δηλαδή, άρα δεν είναι ένα σύγγραμμα, είναι ζωντανός λόγος, είναι προφορικός, καταγεγραμμένος όμως. Αυτός ο λόγος για μένα πρέπει να έχει μια πρώτη αντιστοιχία στον χρόνο εκφοράς. Δεν μπορείς δηλαδή να έχεις ένα στίχο των δώδεκα συλλαβών και στη μετάφραση να έχεις 2,5 στίχους» περιέγραψε ο κ. Ζούλας, επισημαίνοντας ότι με την συγκεκριμένη μέθοδο απέφυγε τον πλατειασμό που σαν αποτέλεσμα έχει την καταστροφή του εσωτερικού ρυθμού του αρχαίου στίχου.
Πιάνοντας το νήμα της ζωής του από την αρχή, στον Αστακό, το πρώτο που έρχεται στο μυαλό του Ανδρέα Ζούλα, είναι το πατρικό του, ένα πέτρινο διώροφο σπίτι, που στο παιδικό του μυαλό φαινόταν τεράστιο,. Άλλωστε από εκεί έφυγε η οικογένειά του για να ζήσει στην Αθήνα όταν ήταν μόλις τρεισήμισι χρονών. Γεννηθείς στην κατοχή, το 1942, δεν είχε παιχνίδια δικά του, ούτε παιδική φωτογραφία, σε αντίθεση με τα αδέρφια του που γεννήθηκαν προ του πολέμου «Έπαιρνα λοιπόν τα παιχνίδια, ό, τι είχε απομείνει από τα αδέρφια μου. Είχα λοιπόν ένα ποδήλατο, όπου πήγαινα στο διάδρομο του σπιτιού» ανέφερε. «Ήμασταν τρία αγόρια, ο Οδυσσέας πρώτος, ο Στάμος δεύτερος. Δυστυχώς και οι δύο έχουν φύγει και τρίτος εγώ» συνέχισε, «όποτε βρισκόμασταν ήμασταν στον παράδεισο και σε ένα διαρκές πανηγύρι». Και οι τρεις ασχολήθηκαν με τη δημοσιογραφία.
Πώς προέκυψε η δημοσιογραφία; Ήταν μονόδρομος, τόνισε.
«Ο Οδυσσέας έβγαλε σπουδαστική εφημερίδα όταν ήταν στην Πάντειο. Ο Στάμος έβγαλε τον Σταθμό ήταν περιοδικό μαθητικό και εγώ βεβαίως έβγαλα την εφημερίδα Ο μαθητής. Και μέσα στον Μαθητή υπήρχε, για να γυρίσουμε και στα άλλα ζητήματα , η πρώτη μου μετάφραση της Αντιγόνης, την οποία έκανα ως μαθητής με την ημερήσια παράδοση των μαθημάτων» διηγήθηκε ο κ. Ζούλας.
«Βεβαίως η Αντιγόνη παρέμεινε στα συρτάρια. Ακολούθησε, ενώ είχα μπει στη δημοσιογραφία, μια άλλη απόπειρα και μια μεταφραστική δουλειά στη Λυσιστράτη, που έφτασε μέχρι το ένα τρίτο και αν θέλετε να πω και την παρόρμηση να αρχίσω αυτή τη Λυσιστράτη, ήταν μια τρομερή παράσταση που είχα δει το 1968, την πιο βαθιά νύχτα της δικτατορίας, όπου η Μαίρη Αρώνη, η εκπληκτική Λυσιστράτη κατεξευτέλισε τον Παττακό» περιέγραψε ο κ. Ζούλας αφηγούμενος το εν λόγω περιστατικό.
Ο θαυμασμός του για τα αρχαία κείμενα ξεκινάει από τα μαθητικά του χρόνια.
«Στα γυμνασιακά χρόνια ήταν όχι τόσο τα νοήματα όσο η ίδια η γλώσσα. Εμένα με μάγευε το συντακτικό της γλώσσας. Όχι τόσο η γραμματική, η οποία για μένα ήταν κάτι το τυπικό. Αυτό που σε βάζει μέσα στη γλώσσα είναι το συντακτικό. Όταν λοιπόν άρχισα να καταλαβαίνω τη δομή της αρχαίας γλώσσας, αυτό είχε για μένα ένα μαγευτικό στοιχείο και παρά το γεγονός ότι δεν έγινα φιλόλογος, δεν πήγα στη φιλολογία αυτό ήταν πάντοτε κάτι το οποίο με τραβούσε. Μετά από τόσες μεταφράσεις αυτό που μου μένει εμένα είναι ότι ο μεταφραστής δεν αρκεί να μιλάει καλά τη γλώσσα του ή ως φιλόλογος να ξέρει τη γλώσσα την αρχαία, αλλά είναι να έχει φτάσει σε μια τέτοια εξοικείωση και μια τέτοια εσωτερική προσέγγιση, όπως είναι αυτή που σου επιτρέπει η γνώση του συντακτικού, ώστε η γλώσσα να σου μιλάει, η αρχαία γλώσσα να σου μιλάει και να σου λέει ότι αυτό εννοώ, με αυτή δομή της φράσης αυτό εννοώ» ανέφερε.
Όσο για την μακρόχρονη πορεία του στην δημοσιογραφία, ο Ανδρέας Ζούλας ξεχωρίζει ένα ρεπορτάζ ως το σημαντικότερο της ζωής του. Ένα ρεπορτάζ εξαιτίας του οποίου ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1985 ανακάλεσε την αναθεώρηση του άρθρου 110 του Συντάγματος.
«Εάν ένα ρεπορτάζ, ειλικρινά αν στα 45 αυτά χρόνια, ένα ρεπορτάζ υπήρχε για το οποίο να πω ότι ναι, άξιζε τον κόπο και όλη η προεργασία για να είμαι έτοιμος να το κάνω και να το παρουσιάσω, αυτό ήταν η συνταγματική μεταρρύθμιση του 85. Εκεί λοιπόν ήμουν ο μόνος, όχι μόνο στην Καθημερινή, γιατί εκεί δημοσιεύεται και ενυπόγραφα το κομμάτι αυτό, στο φύλλο της 10ης Μαρτίου του 1985. 9 Μαρτίου είναι η Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ, όπου ο Ανδρέας Παπανδρέου κάνει την ανατροπή και προτείνει τον Σαρτζετάκη σαν πρόεδρο με συνταγματική αναθεώρηση. Εκεί λοιπόν επικράτησε μια σύγχυση με το Σύνταγμα, με το ένα, με το άλλο, το κυρίαρχο θέμα ήταν η κατάργηση των αρμοδιοτήτων που τότε τις έλεγαν προνομίες του Προέδρου της Δημοκρατίας. Όταν εγώ πήρα όλο το Σύνταγμα και είχα την πρόταση από εδώ, το ισχύον Σύνταγμα από την άλλη και ένα ένα άρθρο το συνέκρινα και έγραφα, όταν έφτασα στο άρθρο 110 που ήταν η αναθεώρηση του Συντάγματος, το πώς αναθεωρείται το Σύνταγμα, διεπίστωσα ότι η τροποποίηση που πρότεινε ο Ανδρέας Παπανδρέου καταργούσε ουσιαστικά τον αυστηρό χαρακτήρα του Συντάγματος. Δηλαδή μπορούσε η τρέχουσα Βουλή, να αναθεωρήσει το Σύνταγμα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο Θα φτάναμε να μην έχουμε Σύνταγμα, ακόμη και αν ήθελε η αυξημένη πλειοψηφία 151 μπορούσε η μία Βουλή να τροποποιεί συνεχώς το Σύνταγμα. Ήμουν ο μόνος που έγραψε αυτό το ζήτημα και το ανέδειξε, ότι η ουσιαστική αναθεώρηση ήταν αυτή και όλα τα άλλα προσχηματικά αναφέρονταν και ακολούθησαν τη Δευτέρα και μετά τη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Νέας Δημοκρατίας, όπου ανεδείχθησαν όλα αυτά τα θέματα και πλέον πολιτικά, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που ήταν πρόεδρος τότε της Νέας Δημοκρατίας έκανε τις σχετικές δηλώσεις και βεβαίως όλες οι άλλες εφημερίδες. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα. Την Κυριακή δημοσιεύθηκε αυτό το κομμάτι, ακολούθησαν τα δημοσιεύματα των άλλων ημερών και άλλων εφημερίδων και την Παρασκευή είχε ανακληθεί η αναθεώρηση του άρθρου» ανέφερε ο. Ζούλας.
«Το ότι συνέβαλα στο μέτρο που μπορεί να συμβάλλει ένας δημοσιογράφος στην αλλαγή μιας πορείας, ήταν το σημαντικότερο ρεπορτάζ που έκανα στη ζωή μου» είπε καταλήγοντας ο κ. Ζούλας.