Στίβεν Κρέιν: Ενας Αμερικανός συγγραφέας, ανταποκριτής στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897
Ταξίδι στο λογοτεχνικό στερέωμα του 2023 (Β)
Μια διαδρομή σε βιβλία της ελληνικής και της ξένης, μεταφρασμένης λογοτεχνίας που είχαν κάθε λόγο να ξεχωρίσουν το 2023: Για την πρωτοτυπία και την τεχνική τους, για το ιστορικό τους βάρος σήμερα, καθώς και για τους καινούργιους δρόμους τους οποίους διερεύνησαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στη γραφή τους. Σήμερα, λίγες επιλογές από την ξένη, μεταφρασμένη λογοτεχνική παραγωγή του 2023.
*** *** ***
Διατρέχοντας τους τίτλους για ορισμένα από τα σημαντικότερα ξένα βιβλία λογοτεχνίας του 2023, το κριτήριο της επιλογής δεν είναι μόνο το τι επιχειρεί το κάθε βιβλίο στην εποχή και στον τόπο του μα και η ποιότητα και η επιτυχία της μετάφρασής του.
Φλεγόμενο αγόρι: Θα ξεκινήσουμε με μια μυθιστορηματικής υφής βιογραφία, το «Φλεγόμενο αγόρι» του Paul Auster (μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο). Πώς γράφει ένας σημερινός συγγραφέας για έναν κατά πολύ παλαιότερο ομότεχνό του; Κι αν πρόκειται για βιογραφία, όπως είναι το βιβλίο του Πολ Όστερ για τον Στίβεν Κρέιν, εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο βιογράφος εισδύει στον ιστορικό χρόνο βιογραφούμενου, καθώς και το πώς ίδιος ανακαλύπτει ή αναδεικνύει τα μυστικά της γραφής του. Ο Κρέιν δεν πρόλαβε να ζήσει παραπάνω από είκοσι εννιά χρόνια (1871-1900). Ο Όστερ ξετυλίγει συστηματικά τις μόλις τρεις δεκαετίες της ζωής του, βασισμένος σε εξαντλητική έρευνα των πρωτογενών και των δευτερογενών πηγών, και νιώθοντας πως εκτός από πεζογράφος, χρειάζεται να αναλάβει και ρόλο κριτικού ερμηνευτή του έργου του.
Ο Πολωνός: Τιμημένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Τζον Μάξγουελ Κούτσι ή Κουτσί, με καταγωγή από τη Νότια Αφρική, επανήλθε το 2023 στο στερέωμα της διεθνούς λογοτεχνίας με το μυθιστόρημα «Ο Πολωνός» (μετάφραση: Χριστίνα Σωτηροπούλου, Διόπτρα). Ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα σε προχωρημένη ηλικία, για την αγάπη και για τον θάνατο, αλλά και για το θερμό ή ψυχρό ρίγος της ύπαρξης: με στοιχεία ερωτικού και υπαρξιακού θρίλερ, με μια καλλιτεχνική αγωγή η οποία επιζητεί να ανακαλύψει το απρόσμενο πίσω από το καθιερωμένο και την απόκλιση πίσω από τη σύμβαση, με ένα τοπίο απογυμνωμένο από εξιδανικευμένες περιγραφές και λεκτική ωραιοπάθεια, αλλά και με έναν λόγο που αποθεμελιώνει με τη διαπεραστική ειρωνεία του οποιαδήποτε αυτονόητη παραδοχή της καθημερινότητας.
Ο βοηθός: Ο Μπέρναντ Μάλαμουντ (1914-1986) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη. Οι γονείς του ήταν Ρωσοεβραίοι εμιγκρέδες, που διατηρούσαν ένα μικρό μπακάλικο στο Μπρούκλιν. Το μυθιστόρημα «Ο βοηθός» (μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, εκδόσεις Καστανιώτη), δημοσιεύτηκε το 1957 (η πρώτη ελληνική μετάφραση είναι προ πολλών δεκαετιών, από τον Θάνο Ελισαίο) και έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Χωρίς χτυπητή εκ πρώτης όψεως δράση, καθώς και με γλώσσα η οποία περιγράφει μέσω πλήθους λεπτομερειών τους χώρους και τις κινήσεις των ανθρώπων εντός τους, δίχως να ανεβαίνουν ποτέ οι τόνοι. Ξεχωρίζει ο ακριβολόγος ρεαλισμός για τη ζωή των φτωχών και των εύπορων στο μεταπολεμικό Μπρούκλιν, με χαρακτήρες απολύτως κοινούς και καθημερινούς.
Ιάννης Ξενάκης. Ένας συγκλονιστικός πατέρας: Το βιβλίο της Μάχης Ξενάκη «Ιάννης Ξενάκης. Ένας συγκλονιστικός πατέρας» (μετάφραση Ροζαλί Σινοπούλου, Αλεξάνδρεια) μιλάει για έργο του Ιάννη Ξενάκη με αυστηρώς καλλιτεχνικά κριτήρια, δεν παύει, ωστόσο, ποτέ να ανασκαλεύει κάτω από τη μείζονα μουσική μορφή του (όπως θα το έκανε ένα μυθιστόρημα) το καθημερινό φυσικό πρόσωπο του πατέρα: όταν την κρατούσε μικρή από το χέρι, όταν έμπαιναν μαζί με την ίδια και τη μαμά της, τη Φρανσουάζ Ξενάκη, στο καγιάκ των διακοπών τους στην Κορσική, όταν της ζητούσε επίμονα να σπουδάσει μαθηματικά, όταν τον άκουγε να αναλαμβάνει από τον Λε Κορμπιζιέ έργα πρωτοφανούς αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας, όταν θυμόταν το πώς έχασε το ένα του μάτι από θραύσμα αγγλικής οβίδας στα Δεκεμβριανά.
Επίτιμος πρόξενος: Ο «Επίτιμος πρόξενος» του Γκράχαμ Γκριν (μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, Πόλις) δημοσιεύτηκε το 1973 και αποδείχθηκε με την πάροδο του χρόνου ένα από τα αιχμηρότερα μυθιστορήματά του. Η πολιτική βία, η τρομοκρατία κυβερνήσεων και επαναστατικών ομάδων στη Λατινική Αμερική προ πενήντα ετών, οι δικτατορίες του Αλφρέδο Στρέσνερ στην Παραγουάη (μεταξύ 1954 και 1984) και του «βρόμικου πολέμου» στην Αργεντινή (από το 1974 μέχρι το 1983), οι ερωτικές διεκδικήσεις, οι υπαρξιακές συγκρούσεις, όπως προκύπτουν από την αντίθεση μεταξύ θρησκείας και πολιτικής, αλλά και η αρσενική κουλτούρα ενός επηρμένου, αν όχι και καταστροφικού, ανδρισμού αποτελούν τα χαρακτηριστικά με τα οποία μας συστήνεται ο «Επίτιμος πρόξενος».
Η ντροπή – Το πάθος: Η Ανί Ερνό, το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2022, δεν διαθέτει μόνο το κύρος ενός διεθνούς λογοτεχνικού θεσμού, αλλά και την αγάπη πολλών αναγνωστών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. «Η ντροπή» και το «Πάθος» (μετάφραση: Ρίτα Κολαϊτη, Μεταίχμιο) ανατέμνουν αντιστοίχως τα παιδικά και τα εφηβικά της χρόνια στον τόπο της γέννησής της, τη Νορμανδία, και έναν αξέχαστο έρωτα, όταν η ίδια βάδιζε στα πρώτα βήματα της ωριμότητάς της. Σε όλα τα αφηγήματά της, στα όρια συχνά ενός εκτεταμένου διηγήματος ή μιας σύντομης νουβέλας, η Ερνό αποδελτιώνει γυμνά (ή μάλλον απογυμνωμένα) και απολύτως πραγματικά περιστατικά, χωρίς να επιτρέπει τη διάβρωσή τους από τον οιοδήποτε γλυκερό τόνο ή από τον οποιοδήποτε αγοραίο συναισθηματισμό.
Kreport.gr
Το 2023 τελειώνει, και όπως κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, αυτή είναι η καλύτερη στιγμή να μοιραστούμε μια επιλογή με βιβλία που διάβασα αυτό το έτος που σε λίγο φεύγει. Η παρακάτω λίστα περιλαμβάνει φετινές εκδόσεις, αλλά και προηγούμενων ετών. Είναι ωραίες αυτές οι ανασκοπήσεις, κάθε βιβλίο συνδυάζεται με μια στιγμή, ένα ταξίδι, έναν άνθρωπο. Μαγικός είναι και ο τρόπος που καθένα φτάνει ως εσένα. Τα καλά βιβλία προσθέτουν, δίνουν ενέργεια και αλλάζουν τις στιγμές. Σαν να ρίχνουν άχνη ζάχαρης, να είναι το αλατοπίπερο στις δύσκολες μέρες. Πώς θα ήταν η ζωή μας δίχως αυτά;
Ακολουθούν κάποιες προτάσεις από βιβλία που διάβασα φέτος, με λίγα σχόλια για κάθε ένα.
Προτάσεις βιβλίων, επιλογές, με λίγα σχόλια:
Claire Keegan, Μικρά πράγματα σαν αυτά, μτφ. Μ. Ασκητοπούλου, Μεταίχμιο
Το πρώτο βιβλίο που διάβασα στις αρχές του 2023, ήταν μια νουβέλα, ύμνος στην καλοσύνη, στην ανθρωπιά και την αλληλεγγύη. Η Claire Keegan έγραψε μια ιστορία για την ανάληψη της ευθύνης, για τις πράξεις καλοσύνης που μπορούν να κάνουν διαφορά σε μια κοινότητα ακόμη και αν όλα είναι εναντίον μας. Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία με τη βαθύτερη σημασία, για το καλό μέσα στον απλό άνθρωπο, σαν μια σπίθα που αν κάποτε ανάψει ποτέ δε σβήνει. Προσεγμένη έκδοση, γραμμένο με απλότητα και εξαιρετικές περιγραφές, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Περισσότερα διαβάζετε πατώντας εδώ.
William Faulkner, Καθώς ψυχορραγώ, μτφ. Π. Κεχαγιάς, Gutenberg
Το «Καθώς Ψυχορραγώ» (“As I Lay Dying”), μυθιστόρημα του 1930 του Αμερικανού συγγραφέα William Faulkner, κατατάσσεται στα καλύτερα μυθιστορήματα της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Επιτέλους κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση από τις εκδόσεις Gutenberg. Μια μαύρη κωμωδία, γραμμένη από διαφορετικές φωνές και διαφορετικές ματιές. Μυθιστόρημα για τον χρόνο, τη γλώσσα, το θάνατο και το πάθος για ζωή. Όσα χρόνια και αν περάσουν, τα ανθρώπινα πάθη θα μένουν πάντα ίδια. Γραμμένο με αφηγηματική δεξιοτεχνία, γεμάτο με συμβολισμούς, εικόνες και αλληγορίες. Σύμφωνα με έναν «μύθο» της λογοτεχνίας, ο Φώκνερ έγραψε το «Καθώς ψυχορραγώ» σε έξι μόλις εβδομάδες. Το 1949 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ζαν Γκρενιέ, Τα νησιά, Ολκός, πρόλογος: Αλμπέρ Καμύ, μτφ: Α. Μπενρουμπής, 1996
«Τα νησιά» του Ζαν Γκρενιέ ήταν το αγαπημένο βιβλίο του Αλμπέρ Καμύ. Το αναζητούσα καιρό, δε μπορούσα να το βρω, πρόκειται για έκδοση εξαντλημένη. Κάποια στιγμή, είδα ότι πουλιόταν σε καλή κατάσταση στο metabook. Το αγόρασα, μόλις το έλαβα, η χαρά μου ήταν μεγάλη. Το τοποθέτησα στη βιβλιοθήκη, με σκοπό να διαβαστεί το καλοκαίρι, όπως θα του ταίριαζε. Έτσι έγινε. Μέσα από τις σελίδες του, το ταξίδι, το Αιγαίο, η επιστροφή στις ρίζες, στην παιδική μας ηλικία, στα «νησιά», εκεί που ο χρόνος για λίγο σταματά και είμαστε όλοι αθώοι, σαν αιωρούμενοι σε μια άλλη εποχή, κάπου μακριά.
Έχει δημοσιευθεί ανάρτηση στο blog αφιερωμένη στο βιβλίο, την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Οι Κυριακές του Ζαν Ντεζέρ, La Ville de Mirmont Jean de, Αντίποδες, 2023
Ένα μικρό, ευκολοδιάβαστο βιβλίο, μου έδινε την αίσθηση καθώς το διάβαζα ότι ήταν σαν να έβλεπα γαλλική ταινία.
Ο Ζαν ντε Λα Βιλ ντε Μιρμόντ γεννήθηκε το 1886. Το 1908 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου εργάστηκε ως κατώτερος δημόσιος υπάλληλος. Τη ζωή αυτή αποτύπωσε στις Κυριακές του Ζαν Ντεζέρ, ένα μικρό έργο που δημοσιεύτηκε με σύντομο πρόλογο του Φρανσουά Μωριάκ το 1914, λίγους μόλις μήνες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου. Τον Σεπτέμβριο του 1914, ο Ζαν ντε Λα Βιλ στέλνεται στο μέτωπο, όπου θα βρει το θάνατο στις 28 Νοεμβρίου, σε ηλικία είκοσι οκτώ ετών.
Lana Bastasic, Πιάσε το λαγό, μτφ. Ι. Ραντούλοβιτς, Gutenberg, 2023
Τo «Πιάσε το λαγό» της Lana Bastasic είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα φέτος. Το απόλαυσα και σας παροτρύνω να το διαβάσετε. Ένα οδοιπορικό στην Ευρώπη, ένα ταξίδι στην «καρδιά του σκότους» των Βαλκανίων. Η Bastasic γράφει μια ιστορία για τη φιλία, τα σύνορα, τις πόλεις, τις χώρες με μια λιτή γραφή, γεμάτη συμβολισμούς. Γέμισα σχεδόν κάθε σελίδα του και μια υπογράμμιση.
Massimo Recalcati, «Τι απομένει από τον πατέρα;», εκδόσεις Κέλευθος
Ο Ιταλός ψυχαναλυτής Μάσιμο Ρεκαλκάτι στο βιβλίο του «Τι απομένει από τον πατέρα;» (εκδόσεις Κέλευθος) ξεδιπλώνει τη βασική προβληματική που διέπει την πορεία του έργου του. Την εποχή της κατάρρευσης του ιδεώδους του πατέρα σε τι συνίσταται, ακόμα, η πατρική λειτουργία; Τι καθιστά δυνατή τη μετάδοση της επιθυμίας την εποχή της δύσης του Οιδίποδα; Μέσα από τον Φρόιντ και τον Λακάν καθώς και εκπροσώπους της λογοτεχνίας (Φίλιπ Ροθ και Κόρμακ ΜακΚάρθυ) αλλά και του κινηματογράφου (Κλιντ Ίστγουντ) σκιαγραφούνται τα χαρακτηριστικά του πατέρα της πράξης και όχι αναγκαστικά της εξ αίματος προέλευσης.
Carol Shields, Πέτρινα ημερολόγια, μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, Gutemberg, 2023
Το βιβλίο που διάβασα τις τελευταίες μέρες του χρόνου. Σε εξαιρετική μετάφραση, ροή και υπέροχη γραφή, ένα page-turner. Μυθιστόρημα γεμάτο ευαισθησία που φωτίζει τη ζωή μιας γυναίκας, καταπιάνεται με τις θεματικές του έρωτα, της μητρότητας, του θανάτου, της απώλειας. Γάμοι, χηρεία, παιδιά, έρωτας, καριέρα, φτώχεια, η ζωή της ηρωίδας είναι γεμάτη ανατροπές τις οποίες δέχεται αδιαμαρτύρητα. Προσπαθώντας να κατανοήσει βαθύτερα τον ρόλο της στα γεγονότα που τη σημάδεψαν, αποφασίζει να γράψει την αυτοβιογραφία της: από τις τραγικές συνθήκες κατά τη γέννησή της το 1905 μέχρι το 1990.
Το μυθιστόρημα “Πέτρινα ημερολόγια” της Κάρολ Σίλντς τιμήθηκε με το Βραβείο Pulitzer το 1995 και έκτοτε έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες.
Ρέιμοντ Κάρβερ, Ελέφαντας, Μεταίχμιο
Χαίρομαι απίστευτα που φέτος διάβασα αυτό το βιβλίο. Η σπουδαιότερη, ίσως, συλλογή διηγημάτων του Ρέιμοντ Κάρβερ με τον τίτλο «Ελέφαντας» κυκλοφορεί από το Μεταίχμιο. Ένας από τους πιο σημαντικούς διηγηματογράφους της Αμερικής. Υπέροχος. Υπέροχος. Υπέροχος. Αναζητήστε το!
Charlotte Perkins Gilman, Η κίτρινη ταπετσαρία, εκδόσεις Έρμα
Πολλές αναγνώσεις κι άλλες τόσες ερμηνείες έχουν γίνει γι’ αυτή τη μικρή ιστορία της Σάρλοτ Πέρκινς Γκίλμαν από τη στιγμή που αντίκρισε το φως της δημοσιότητας το 1892. Το κίνημα του φεμινισμού τη θεωρεί ένα από τα πρώτα του “λογοτεχνικά μανιφέστα”, μια κραυγή διαμαρτυρίας ενάντια στην πατριαρχία και την καταπίεση των γυναικών. Οι λάτρεις της γοτθικής λογοτεχνίας τη συγκαταλέγουν στα κλασικά κείμενα του είδους. Το έργο σίγουρα είναι πρωτοπόρο για το 1890, όταν γράφτηκε, και σημείο αναφοράς για το γυναικείο κίνημα.
Βίκτορ Σκλοφσκι, Ζoo. Γράμματα όχι για την αγάπη, μτφ.N.Ζαμπούκα, Αντίποδες
“Η δυστυχία μου έρχεται και κάθεται μαζί μου στο τραπέζι.
Μιλάω μαζί της.
Ο γιατρός λέει πως έχω φυσιολογική πίεση και οι ψευδαισθήσεις μου είναι καθαρά λογοτεχνικό φαινόμενο.
Με επισκέπτεται η στενοχώρια. Της μιλάω και από μέσα μου μετράω τις σελίδες.
Τις βγάζω μάλλον τρεις.
Πόσο σύντομη δυστυχία.
Θα έπρεπε να βρω μια άλλη, διεθνούς κλίμακας.
[…]
Έπρεπε να συντριβώ και βρήκα μια αγάπη να με συντρίψει”
Claire Keegan, Τα τρία φώτα, μτφ. Μ. Ασκητοπούλου, Μεταίχμιο
Οι εκδόσεις Μεταίχμιο συστήνουν ξανά τη Claire Keegan στο ελληνικό κοινό με το βιβλίο της “Τα τρία φώτα”. Μικρό, μόλις 90 σελίδες, ευκολοδιαβαστο, με ζωντανές εικόνες & ωραία χρήση της γλώσσας. Μικρή διαφυγή.
Ερναν Ριβερα Λετελιερ, Η αφηγήτρια ταινιών, Αντίποδες
.jpg)
Άλλο ένα βιβλίο που ξεχώρισα και διαβάστηκε με μια ανάσα. Γραμμένο με πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Δυο αγάπες, ο κινηματογράφος και η λογοτεχνία, συναντιούνται εδώ για να μας θυμίσουν ότι μόνο η τέχνη σώζει.
Joseph Roth, Ο θρίαμβος της ομορφιάς. Η προτομή του αυτοκράτορα, Άγρα
Ανάμεσα στα ωραιότερα έργα του Joseph Roth περιλαμβάνονται οι νουβέλες “Ο θρίαμβος της ομορφιάς”, μια κυνική ιστορία για τον έρωτα και την απιστία, γραμμένη με αδιάλειπτη πικρή ειρωνεία και “Η προτομή του αυτοκράτορα”, μια ελεγειακή ιστορία για τη μεταπολεμική απώλεια της πατρίδας και του κόσμου της. Υπέροχη γραφή. Πάντα υπέροχος Joseph Roth.
Χρήστος Οικονόμου, Πες της, Πόλις, 2023
«Πες της»• το τελευταίο βιβλίο του Χρήστου Οικονόμου, αγαπημένος μου, ένας από τους καλύτερους διηγηματογράφους της εποχής μας. Εδώ μια νουβέλα, όπου κυρίως στάθηκα στις αντιθέσεις, στα μηνύματα πίσω από τις λέξεις της.
Χρήστος Μαρκογιαννάκης, Θάνατος Επί Σκηνής, Μίνωας, 2023
Έχω συνδυάσει τα τελευταία χρόνια, να διαβάζω τα βιβλία του Χρήστου Μαρκογιαννάκη στη θάλασσα. Έτσι, αν και έλαβα το βιβλίο όταν κυκλοφόρησε αρχές Μαΐου, περίμενα καρτερικά τη στιγμή να βρεθώ στη θάλασσα για να το διαβάσω. Και δεν το μετάνιωσα.
Ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης ζει στο Παρίσι από το 2012. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται αποκλειστικά με τη γραφή. Φαντάζομαι πόσο τυχερός αισθάνεται που η Γαλλία του προσφέρει αυτή τη δυνατότητα. Είναι μια χώρα που δίνει ευκαιρίες, υποστηρίζει, αγαπά τα βιβλία, με προγράμματα φιλαναγνωσίας, δεκάδες φεστιβάλ βιβλίου, με την προώθηση της λογοτεχνίας ν’ αποτελεί σημαντικό κομμάτι της πολιτικής και της καθημερινότητας.
Ο Μαρκογιαννάκης στο “Θάνατος επί σκηνής” καταπιάνεται μ’ ένα ακόμα whodunit-φόρο τιμής στην Άγκαθα Κρίστι. Μετά από σαράντα χρόνια καριέρας, η αποχαιρετιστήρια συναυλία της μεγαλύτερης Ελληνίδας σταρ μετατρέπεται σε πύρινο εφιάλτη. Ο αστυνόμος Χριστόφορος Μάρκου καλείται να ανακαλύψει ποιος κρύβεται πίσω από τις απειλές, τα παρ’ ολίγον μοιραία ατυχήματα και τον τραγικό θάνατο επί σκηνής της τραγουδίστριας Νένης Βαντά στην παραλία της Βουλιαγμένης.
Ένα page-turner που σε απορροφά, με ανατροπές και ωραίες περιγραφές της ψυχολογίας των ηρώων. Αν αγαπάτε τα αστυνομικά μυθιστορήματα, να το αναζητήσετε.
Σίδερης Ντιούδης, Η σελίδα έξι κι άλλες μικρές ιστορίες, Αιώρα
Ωραίες μικρές ιστορίες, εμπνευσμένες από την αγάπη για τα βιβλία. Ευκολοδιάβαστο και τι υπέροχο εξώφυλλο! Νέες δημιουργικές φωνές, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αιώρα.
Γεωργία Συλλαίου, Ο δικός της καθρέπτης, Πόλις
«Ο δικός της καθρέφτης», το τρίτο βιβλίο της Γεωργίας Συλλαίου, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις, ένα προσεγμένο ψυχογράφημα. Ένα μυθιστόρημα για την κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία, και για τις διαφορετικές πλευρές της αλήθειας.
Νίκος Βεργέτης, Χόλι Μάουντεν, Κέλευθος
Διαβάζεται μονορούφι. Παραληρηματική γραφή. Η νουβέλα του Νίκου Βεργέτη ανέβηκε και ως θεατρική παράσταση και έφτασε ως τα χέρια μου. Νομίζω θα είχε ενδιαφέρον να διαβάζαμε περισσότερα κείμενα νέων συγγραφέων από τις εκδόσεις Κέλευθος.
Μαρία Ευθυμίου, Μόνο λίγα χιλιόμετρα. Ιστορίες για την Ιστορία. Σε συνεργασία με τον Μάκη Προβατά. Εκδόσεις Πατάκη
Γνώρισα και εκτίμησα την Μαρία Ευθυμίου, όταν πριν από χρόνια, παρακολούθησα τα σεμινάρια της Παγκόσμιας Ιστορίας, τα οποία άφησαν εποχή. Θυμάμαι ότι η αίθουσα γέμιζε ασφυκτικά, τρέχαμε να βρούμε θέση -αρκετοί στέκονταν όρθιοι- όλοι κρατούσαν σημειώσεις. Σπάνια Δασκάλα, με μια τρομερή μεταδοτικότητα. Νομίζω ότι πλέον υπάρχουν online αυτά τα σεμινάρια. Αναζητήστε τα.
Στο συγκεκριμένο βιβλίο, θα ταξιδέψετε στην ιστορία και θα γνωρίσετε καλύτερα την ίδια την Μαρία Ευθυμίου ως άνθρωπο. Η διαδρομή που διανύει ξεκινάει από τους προϊστορικούς χρόνους και φτάνει μέχρι σήμερα. Στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου μεγάλο διάστημα… Μόνο λίγα χιλιόμετρα…
Χρήστος Οικονόμου, Οι Κόρες του Ηφαιστείου, Πόλις
Η τρίτη συλλογή διηγημάτων από τον Χρήστο Οικονόμου -η μόνη που δεν είχα διαβάσει- ήρθε η σειρά της να διαβαστεί φέτος, λίγο πριν την κυκλοφορία του «Πες της». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.
[Κάτι θα γίνει, θα δεις: δημοσίευση για τη συλλογή διηγημάτων του που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος]
[Το καλό θα ‘ρθει από τη θάλασσα, Πόλις]
Δημήτρης Καταλειφός, Επί κλίνης κρεμάμενος, Πατάκης
Πάλι
Κάθε πρωί χτυπάει το καταραμένο το κουδούνι και την ξυπνά. Μισό αιώνα πριν. Για σκέψου, κι αυτός υπήρξε κάποτε δεκαοχτώ χρονών! Είναι η θεία Έλλη. Έρχεται να πιει καφέ με τη μαμά. Κάθε πρωί το κουδούνισμα. Κελαηδάνε κοινοτοπίες. «Τι θα μαγειρέψεις σήμερα;» Αυτός στριφογυρίζει στο κρεβάτι. Πότε θα αποκτήσει επιτέλους ένα δικό του σπίτι, όπου δεν θα τον ξυπνάει κανείς; Οι δυο γυναίκες έχουν πεθάνει. Μόνο αυτός ζει. Στο δικό του σπίτι πια. Εύχεται καμιά φορά, καθώς στριφογυρίζει και πάλι, να χτυπούσε, λέει, το κουδούνι η θεία Έλλη, και ας ήταν και χαράματα.
Πολύ αγαπημένος ηθοποιός ο Δημήτρης Καταλειφός. Κάποια από τα ποιήματα του μίλησαν μέσα μου. Διαβάστηκαν στην Πλατεία Προσκόπων, ένα μεσημέρι Σαββάτου, με ωραίο καφέ και γλυκό.
*-*
Ευχές για μια καλή νέα χρονιά γεμάτη υγεία, αγάπη, δημιουργία, ωραία διαβάσματα, τύχη και αληθινούς ανθρώπους κοντά μας!
Μια διαδρομή σε βιβλία της ελληνικής και της ξένης (μεταφρασμένης) λογοτεχνίας που είχαν κάθε λόγο να ξεχωρίσουν το 2023: Για την πρωτοτυπία και την τεχνική τους, για το ιστορικό τους βάρος σήμερα, καθώς και για τους καινούργιους δρόμους τους οποίους διερεύνησαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στη γραφή τους. Σήμερα, λίγες επιλογές από την ελληνική λογοτεχνική παραγωγή του 2023.
*** *** ***
Ο Κύριος Πρόεδρος: Αρχή με μια πολύτιμη παρακαταθήκη της νεοελληνικής λογοτεχνίας, τον Κύριο Πρόεδρο του Γεράσιμου Βώκου, τον οποίο είχαμε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε πριν από είκοσι περίπου χρόνια, όταν τον ανέσυρε από τη λήθη ο Παν. Μουλλάς. Οι εκδόσεις Σοκόλη προχώρησαν το 2023 σε δεύτερη έκδοση του βιβλίου («Ο Κύριος Πρόεδρος. Πρωτότυπον πολιτικο-κοινωνικόν μυθιστόρημα». Φιλολογική επιμέλεια: Παν. Μουλλάς, εκδόσεις Σοκόλη). Ο Βώκος γεννιέται το 1868 στον Πειραιά και ζει βίο πολυκύμαντο. «Ο Κύριος Πρόεδρος» είναι προϊόν της νεανικής φάσης της πολυσχιδούς προσωπικότητας του Βώκου και αντανακλά το πνευματικό περιβάλλον και τις αναζητήσεις της Ακροπόλεως του Βλάση Γαβριηλίδη, όπου και προδημοσιεύεται. Σαφώς επηρεασμένος (όπως προσφυώς παρατηρεί στα εμπεριστατωμένα του προλεγόμενα ο Παν. Μουλλάς) από την επικοινωνία του Γαβριηλίδη με τη γαλλική πεζογραφία και τον νατουραλισμό, αλλά και με ρεύματα όπως ο φεμινισμός και ο κοινωνισμός ή με ζητήματα όπως το αθηναιογραφικό και το επιφυλλιδικό μυθιστόρημα, ο Βώκος βγάζει το βιβλίο του στη χειρότερη ώρα του τρικουπισμού – στις ημέρες τού «δυστυχώς, επτωχεύσαμεν». Και η γλώσσα του προκύπτει αυτομάτως ανυπόφορα πικρή, σκληρή και δυσάρεστη μια κι όπως φαίνεται το τόσο ταπεινωτικό και αποκαρδιωτικό αυτό «επτωχεύσαμεν» ο συγγραφέας το εννοεί και το επιφυλάσσει για όλους τους παραλήπτες του μηνύματός του: για τους λάτρες, τους οπαδούς και τους απλούς ψηφοφόρους τόσο του Χαρίλαου Τρικούπη όσο και του μεγάλου ανταγωνιστή του, Θεόδωρου Δηλιγιάννη.
Μάνα πατρίδα, κακιά μητριά: Βασισμένος σε ιστορικά δεδομένα του Τύπου της δεκαετίας του 1920 και σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές ιστορικών αρχείων, με κοφτό, αδιακόσμητο λόγο και με ρεαλιστικές, σκληρές σκηνές, ο Γιάννης Σιώτος γράφει στο μυθιστόρημά του «Μάνα πατρίδα, κακιά μητριά», Εκδόσεις Καστανιώτη, για τις καθημερινές εξελίξεις των γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής, από τον Αύγουστο του 1922 μέχρι και τον Αύγουστο του 1923. Προκειμένου να παρακάμψει τις άμεσες, συναισθηματικού τύπου εθνικές εμπλοκές, αλλά και να φωτίσει την εσωτερική κρίση μέσω της αναγωγής της σε διεθνές επίπεδο, ο συγγραφέας συγκεντρώνει ψυχρά, δίκην απογραφής, τους αριθμούς των προσφύγων που μετακινούνται στην Ελλάδα με τα καράβια, ξεπερνώντας μέσα σε έναν χρόνο το ένα εκατομμύριο ψυχές. Ας τονιστεί η πρωτοτυπία και ο δραστικός μυθιστορηματικά ρόλος των δημοσιογραφικών χαρακτήρων. Ξένοι σε ξένοι χώρα, καταφέρνουν μέσω των ημερολογίων, των δημοσιευμάτων, των άρθρων και των σημειώσεών τους να υποδείξουν και να στηρίξουν την πολιτική κριτική του Σιώτου, χωρίς να την αφήσουν ποτέ να ξεπέσει σε ιδεολόγημα περί ελληνικού δικαίου και ξένου αδίκου.
Ήλιος με ξιφολόγχες: Μια πόλη με πλήθος εφημερίδες και πολλαπλές γλώσσες ή κουλτούρες και ο εμπρησμός της εβραϊκής συνοικίας του Κάμπελ. Η μαζική αντίδραση κατά των εβραίων θα συνδέσει ευθέως τον φασισμό με τον αντισημιτισμό, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, προαναγγέλλοντας τη ναζιστική Γερμανία. Αυτό είναι το ιστορικό πλαίσιο του μυθιστορήματος του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες», Εκδόσεις Πατάκη. Ένα μυθιστόρημα που καταβυθίζεται στην ιστορία της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης, χωρίς να μπορεί να χαρακτηριστεί ευθέως ιστορικό ενόσω ανοίγει διαύλους επικοινωνίας τόσο με το κατασκοπικό όσο και με το αστυνομικό -ή και με το ερωτικό- μυθιστόρημα.
Μια Μαρίνα Τζάφου: Ήρωες που καταφέρουν να μείνουν μακριά από το άπατο πηγάδι του κενού, περιβάλλοντας τη μελαγχολία τους με τρόπους οι οποίοι αγγίζουν τα όρια της κωμωδίας. Μια γραμμή που συνδέει την αθωότητα με την απόγνωση είναι η γραμμή που συνέχει τα διηγήματα της συλλογής του Σωτήρη Δημητρίου «Μια Μαρίνα Τζάφου», Εκδόσεις Πατάκη. Πρωταγωνιστές που εκπέμπουν κινδύνους ή υποψίες και επιφυλάξεις, αλλά και εμπνέουν συγκατάνευση ή συμπάθεια, παραμένοντας κάτι μεταξύ βαριάς σκιάς και ανάλαφρου πετάγματος, αν και πρέπει να ομολογηθεί πως ο συγγραφέας ρέπει λιγότερο προς την αγαθή κωμωδία και περισσότερο προς το γυμνό δράμα.
Το αλάτι του Bad Ischl: Στα πεζά κείμενα του Κώστα Μαυρουδή «Το αλάτι του Bad Ischl», Κίχλη, επικρατούν οι εικόνες των τόπων και τα τοπία της μνήμης, οι μυρωδιές και οι αισθήσεις που κατακλύζουν το σώμα όταν η συνείδηση βυθίζεται στο παρελθόν, η λειτουργία και η επίδραση των χρηστικών αντικειμένων στον περίγυρό τους, αλλά και το πώς χαράσσονται (αν όντως χαράσσονται στο συγκεκριμένο βιβλίο) τα όρια ανάμεσα στην πεζογραφία, στην ποίηση και στο δοκίμιο.
Πράγματα που σκέφτεται η παρθένος Μαρία καπνίζοντας κρυφά στο μπάνιο: Η γλώσσα της Αλεξάνδρας Κ* στη συλλογή διηγημάτων «Πράγματα που σκέφτεται η παρθένος Μαρία καπνίζοντας κρυφά στο μπάνιο», Εκδόσεις Πατάκη, είναι παιγνιώδης, με εξαιρετικά ταχείς ρυθμούς, μα και κατά τόπους δεόντως συμπεριληπτική – ιδίως όταν επιζητεί να κατανοήσει εις βάθος τις πιο αντιφατικές στάσεις και αντιδράσεις αμφοτέρων των φύλων, αποσαρθρώνοντας κοινούς τόπους και στερεότυπα πολλών δεκαετιών για όλους.
‘Εξι νύχτες στην Ακρόπολη. Γιώργος Σεφέρης,εκδόσεις Ερμής
Το πεζογράφημα του Γιώργου Σεφέρη “Έξι νύχτες στην Ακρόπολη” εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1974, τρία χρόνια μετά το θάνατό του, σε επιμέλεια του Γ. Π. Σαββίδη, με βάση ένα χειρόγραφο και δύο δακτυλόγραφα που βρέθηκαν στο αρχείο του ποιητή.
Και στα δύο δακτυλόγραφα προτάσσεται το ακόλουθο σημείωμα του Σεφέρη:
“Το Γενάρη (’54), γυρεύοντας να ταχτοποιήσω παλιά χαρτιά, βρήκα ένα φάκελο χειρογράφων των χρόνων 1926-1928. Ήταν κομμάτια από μια αφήγηση αρκετά προχωρημένη, από “μυθιστόρημα”, όπως το έλεγα τότε. Αυτά μου έδωσαν την παράτολμη ιδέα να τα συναρμολογήσω και να τα συγκολλήσω με τέτοιο τρόπο που να μπορούν να διαβαστούν. Έτσι με συνεπήρε η παρούσα εργασία που δεν προορίζω για δημοσίευση. Δουλεύοντάς την, προσπάθησα να μείνω αυστηρά πιστός στα χαρτιά εκείνα και ν’ αποκλείσω ιδέες και αισθήματα, που θα μου είχαν δημιουργήσει πρόσωπα ή πράγματα, ύστερα από τα ’30. Ο καιρός της δράσης είναι τα χρόνια ’25-’27· τα φεγγάρια είναι το 1928· έκανα γλωσσικές διορθώσεις για λόγους ομοιομορφίας.
Περιττό να τονίσω πως όλα τα πρόσωπα είναι πλάσματα της φαντασίας”.
Γιώργος Σεφέρης, Βηρυτός 15 Αυγούστου 1954
Πέθανε η Μαρία Λαϊνά, εξέχουσα Ελληνίδα ποιήτρια, τιμημένη με το Βραβείο Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη Ακαδημίας Αθηνών το 2014 και το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων 2022. Ήταν 76 ετών. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη ποιητική φωνή, χαμηλόφωνη και αντιδραματική, όπου το μυστήριο της ζωής αναφαίνεται χωρίς μεγάλα λόγια, με γυμνές λέξεις και γυμνές εικόνες, και τη διαρκή αίσθηση της απουσίας του άλλου.
Όταν η LIFO τής είχε ζητήσει να ορίσει η ίδια την ποίησή της, απάντησε με ανάλογο τρόπο: «Δυσκολεύομαι να μιλώ για τα έργα μου. Θα πω κάτι που θα φανεί ίσως περίεργο: δεν μπορώ να περιγράφω με λέξεις τις λέξεις μου. Θα πω, λοιπόν, μόνο δυο κουβέντες: Μιλά για τη μοναξιά και γι’ αυτό που μπορεί να βλέπουν κάποιοι άνθρωποι και να μην το βλέπουν κάποιοι άλλοι.»
Αυτοβιογραφούμενη στη LIFO, είπε: «Γεννήθηκα στην Πάτρα. Ο πατέρας μου ήταν καπνοβιομήχανος. Είχε στρέμματα καπνού και ένα εργοστάσιο. Η μεγαλύτερη αδερφή μου πέρασε την Κατοχή χωρίς να της λείψει τίποτα. Το ίδιο κι εγώ. Δεν καταλάβαμε στερήσεις γιατί έρχονταν οι Ιταλοί, παίρνανε τσιγάρα και μας έδιναν διάφορα. Έχω ακόμα ένα ακορντεόν. Δηλαδή ό,τι έχουμε, από τα τσιγάρα προέρχεται. Όμως, στην πορεία ο πατέρας μου τα έχασε όλα».
Ίσως το ποιητικό της ύφος σμιλεύτηκε από τα πράγματα και τους ανθρώπους που θαύμαζε. Όπως είχε πει στη LIFO: «Οι πιο φωτισμένοι δάσκαλοί μου ήταν μαθηματικοί και φυσικοί. Τα πιο λαμπρά παραδείγματα αργότερα στη Νομική ήταν ο Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, ο Πεσμαζόγλου, ο Ζολώτας, που μας δίδασκε πολιτική οικονομία κι όταν έμπαινε στην αίθουσα έτριζαν τα παπούτσια του. Αριστοκράτης, πολύ στυλάτος. Αυτοί ήταν τα αστέρια. Επίσης, θυμάμαι ότι στον Μαγκάκη κατέφθανε ακροατήριο και από άλλες σχολές. Συνωστιζόμασταν στους διαδρόμους. Εξαιρετικής ευγλωττίας, γνώσης, ευγένειας άνθρωπος. Χαιρόσουν να τον ακούς.
Όταν τελείωσα, σκέφτηκα να γίνω δικηγόρος, αλλά το απέρριψα διότι δεν μπορούσα να ντύνομαι όπως έπρεπε. Δεν άντεχα το κοστουμάκι. Πήγα μια φορά στο δικαστήριο και τα παράτησα. Με το τακουνάκι και το ταγέρ δεν μπορούσα. Είπα «φεύγω».
Η Μαρία Λαϊνά ήταν απόφοιτος της Νοµικής του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Εργάστηκε σε διάφορες δουλειές, σε σχέση πάντα µε την τέχνη (µετάφραση δοκιµίων και λογοτεχνίας, επιµέλεια εικαστικών, φιλοσοφικών και λογοτεχνικών βιβλίων, εκποµπές και σενάρια στην κρατική ραδιοφωνία-τηλεόραση, διδασκαλία ελληνικής γλώσσας και ποίησης σε αγγλόφωνα κολέγια, διδασκαλία µετάφρασης, δηµοσιογραφία σε λογοτεχνικά ένθετα εφηµερίδων). Το έργο της περιλαµβάνει εννιά ποιητικές συλλογές, έντεκα θεατρικά, πέντε πεζογραφήµατα, τέσσερις κριτικές και µελετήµατα, σύνταξη ανθολογίας ξένης ποίησης του 20ού αιώνα (επιλογή από ελληνικές µεταφράσεις).
Έργα της έχουν µεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, αυτοτελή και σε ανθολογίες. Εκπροσώπησε πολλές φορές επίσηµα την Ελλάδα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Το 1993 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο ποίησης για την ποιητική της συλλογή, “Ρόδινος φόβος”. Η μετάφραση στα Γερμανικά της ίδιας συλλογής απέσπασε το βραβείο της Πόλης του Μονάχου. Το 1996 επίσης τιμήθηκε με το βραβείο Καβάφη και το 1998 με το βραβείο Μαρία Κάλλας του Γ΄ προγράμματος της ελληνικής Ραδιοφωνίας. Το 2014 τιμήθηκε με το Βραβείο του Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη για το σύνολο του έργου της. Ιδρυτικό µέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Στην συλλογή ποιημάτων της που κυκλοφόρησε το 2020 από τις εκδόσεις Πατάκη με τίτλο «Ό,τι έγινε – άνθρωποι και φαντάσματα» είχε γράψει ένα πικρό ποίημα με το οποίο ταιριάζει να την αποχαιρετίσουμε.
ΤΙ ΚΡΙΜΑ
Ο ρεμβασμός μου έχει χαθεί
κι οι λεπτεπίλεπτες αισθήσεις.
Σ’ άλλα παλιότερα φθινόπωρα
κυλούσα μέσα στη βροχή και την ομίχλη
νωχελικά και μάλιστα
με κάποια αβροφροσύνη
προς τους άλλους.
Τώρα πια, όχι·
τώρα, η θλίψη και ο πόνος
με κάνουν άξεστη
προτού καν γράψω δύο λέξεις.
Τι κρίμα
ο καιρός μου πέρασε
πρέπει να επιστρέψω το αηδόνι μου στο δέντρο.
https://www.lifo.gr/podcasts/anagnoseis/i-maria-laina-diabazei-poiimata-tis
Lifo.gr
Σε ηλικία 98 ετών έφυγε από την ζωή ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζακ Ντελόρ. Η πορεία του “πατέρα” του ευρώ.
Πέθανε ο Ζακ Ντελόρ, ο Γάλλος πολιτικός που είχε διατελέσει πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Την είδηση θανάτου του επιβεβαίωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο η κόρη του, σύμφωνα με την οποία, ο Ντελόρ πέθανε στο σπίτι του στο Παρίσι.
“Πέθανε στον ύπνο του σήμερα το πρωί (Τετάρτη) στο σπίτι του στο Παρίσι”, δήλωσε η Μαρτίν Ομπρί, δήμαρχος της πόλης Λιλ.
Ο Ζακ Ντελόρ εργάστηκε στην Τράπεζα της Γαλλίας, υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού και ευρωβουλευτής.
Από το 1969 έως το 1972 ήταν Σύμβουλος του γκωλικού Γάλλου πρωθυπουργού Σαμπάν – Ντελμάς. Στη συνέχεια προσχώρησε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα.
Το 1981 έγινε Υπουργός Οικονομικών υπό τον Φρανσουά Μιτεράν. Ήταν ένας από τους πρωτεργάτες του σχεδίου της ευρωπαϊκής ενοποίησης ενώ υπήρξε αξιόλογος οικονομολόγος με εκμοντερνιστικές τάσεις. Εργαζόταν συνεχώς και είχε αποκτήσει μεγάλο κύρος, επιρροή και δύναμη. Από το 1985 μέχρι το 1995 διετέλεσε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Podcast: Η γνώση είναι δύναμη. Με τον Πάνο Δημάκη
https://pod.gr/xilies-kai-mia-lekseis/i-gnosi-einai-dinami/
Η γνώση είναι δύναμη. Η γλώσσα είναι ενέργεια. Δεν είχαν άδικο οι αρχαίοι σοφοί όταν μιλούσαν για το γνώθι σαυτόν! Ο Κικέρων έλεγε ότι αρκεί στη ζωή να έχεις έναν κήπο και μια βιβλιοθήκη. Για τη γνώση λοιπόν αυτό το επεισόδιο! Τι σχέση έχουν άραγε ο ευγνώμων με το διάβασμα και γιατί το συγγνώμη έχει μια από τις πιο συγκλονιστικές ετυμολογίες στην ελληνική γλώσσα; Καλώς ήρθατε στον κόσμο του γιγνώσκω, του οίδα και του ξέρω!
Πέθανε σε ηλικία 81 ετώνό το Βόλφγκανγκ Σοίμπλε, απις πλέον εμβληματικές προσωπικότητες της γερμανικής πολιτικής σκηνής τις τελευταίες δεκαετίες και επί σειρά ετών υπουργός Οικονομικών της χώρας.
Ο Σόιμπλε απεβίωσε στο σπίτι του το απόγευμα της Τρίτης γύρω στις 8 μ.μ., δήλωσε η οικογένειά του στο Γερμανικό Πρακτορείο.
Στη μακρόχρονη πολιτική του καριέρα, ο Σόιμπλε υπήρξε υπουργός, αρχηγός του CDU, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας και πρόεδρος της γερμανικής Bundestag. Οπως σημειώνει η γερμανική «Die Welt», κανείς δεν παρέμεινε βουλευτής για μεγαλύτερο διάστημα από ό,τι εκείνος.
Ο Σόιμπλε γεννήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1942 στο Φράιμπουργκ. Σπούδασε Νομική, αλλά σύντομα επέλεξε να ακολουθήσει τον δρόμο της πολιτικής. Εντάχθηκε στο CDU το 1965. Το 1972 ανέλαβε για πρώτη φορά θητεία στην Bundestag, όπου υπηρέτησε χωρίς διακοπή μέχρι τον θάνατό του.
Η γερμανική πολιτική συνδέθηκε σε μεγάλο βαθμό με το όνομα του Σόιμπλε για δεκαετίες. Υπό τον Καγκελάριο Χέλμουτ Κολ (CDU), ήταν αρχικά επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Καγκελαρίας και Ομοσπονδιακός Υπουργός Ειδικών Καθηκόντων και από το 1989 έως το 1991 Ομοσπονδιακός Υπουργός Εσωτερικών.
Ο Σόιμπλε βοήθησε στη διαπραγμάτευση για τη συνθήκη ενοποίηση στη ΛΔΓ μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου.
Μετά την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του από έναν ψυχικά διαταραγμένο άνδρα τον Οκτώβριο του 1990, ο Σόιμπλε είχα καθηλωθεί σε αναπηρικό καροτσάκι, αλλά η πολιτική του καριέρα συνεχίστηκε.
Η Παρακαταθήκη του Σόιμπλε
Δύο ήταν οι κορυφαίες στιγμές του χθεσινού Eurogroup: η συζήτηση για τον μετασχηματισμό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, πρώτη φορά σε επίπεδο υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, και ο αποχαιρετισμός στον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, τον υπουργό ο οποίος διαμόρφωσε καθοριστικά όλες τις αποφάσεις του Eurogroup από τα τέλη του 2009 έως σήμερα.
Δεν ανήκω σε όσους αισθάνονται ανακούφιση που ο κ. Σόιμπλε αποχωρεί από το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, αλλά ούτε και σ’ εκείνους που πιστεύουν πως σύντομα θα λέμε «πού είσαι, Σόιμπλε» ή πως κάποια μέρα θα του στήσουμε άγαλμα, όπως είπε ο ίδιος.
Επίσης, περισσότερο από τον επόμενο υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας με προβληματίζουν ο Ελληνας ομόλογός του και τα υπόλοιπα μέλη της κυβέρνησης Τσίπρα, που έχουν ολοκληρώσει μόνο 18 από τα 49 προαπαιτούμενα που συμφώνησαν ότι θα είχαν υλοποιήσει έως το τέλος Σεπτεμβρίου. Θέλω να πω ότι δεν χρειάζεται ένας σκληρός Γερμανός υπουργός για να ξαναβυθιστούμε στην κρίση. Μπορούμε και μόνοι μας, το έχουμε κατ’ επανάληψη αποδείξει. Αλλωστε, δεν βρεθήκαμε σε τούτη τη θέση από τα λάθη του Σόιμπλε, αλλά από τα δικά μας. Δεν ήταν έργο του Σόιμπλε το έλλειμμα του 15% του ΑΕΠ, αλλά του Καραμανλή. Κι αν κατορθώσουμε να ξεφύγουμε, δεν θα είναι γιατί ο Σόιμπλε έκανε πάντα αυτό που έπρεπε, αλλά επειδή εμείς κάναμε ό,τι χρειάστηκε.
Ο Σόιμπλε έκανε λάθη. Για παράδειγμα, ενώ ανεδείκνυε την παραβίαση των κανόνων από τα κράτη-μέλη που έχουν δημοσιονομικά ελλείμματα, επέλεγε να αγνοεί το γερμανικό υπερπλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο επίσης παραβιάζει τους κανόνες. Ο Σόιμπλε ήταν αυτός που έβαλε στο τραπέζι το Grexit, το 2012 και το 2015. Πιθανότατα, το 2012 το Grexit αποτελούσε διαπραγματευτική τακτική, για να απαντήσει στον Βενιζέλο, που ήθελε πολιτική διαπραγμάτευση για να μη γίνουν όσα είχαν συμφωνηθεί και ταυτόχρονα μια προειδοποίηση προς την Ιταλία πως υπάρχει κι ο δρόμος της εξόδου από το κοινό νόμισμα. Το 2015, με Τσίπρα και Βαρουφάκη, ενδεχομένως ήταν πεποίθησή του ότι η Ελλάδα και το πολιτικό σύστημά της απλώς δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συμμετοχή στην Ευρωζώνη. Είτε μπλόφαρε είτε το εννοούσε, προτείνοντας έξοδο ενός κράτους-μέλους από μια νομισματική ένωση που δεν είχε καν ρήτρα εξόδου, έφερε την Ευρωζώνη στα όριά της. Κι αν σώθηκε τότε, το 2012, δεν ήταν επειδή απέσυρε την πρότασή του, αλλά επειδή ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μ. Ντράγκι είπε πως είναι έτοιμος να κάνει ό,τι χρειάζεται για να προστατέψει το ευρώ.
Από την άλλη, χθες, το Eurogroup συζήτησε για πρώτη φορά το σχέδιο δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού νομισματικού ταμείου. Στις 28 Οκτωβρίου του 2009, όταν ο Σόιμπλε περνούσε ως υπουργός Οικονομικών τη βαριά καγκελόπορτα του Bundesministerium der Finanzen, στη Wilhemstrasse 97, στο Βερολίνο, για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης που αντιμετώπιζαν προβλήματα, υπήρχε μόνον η ρήτρα μη διάσωσης του άρθρου 125 της Συνθήκης της Λισσαβώνας, το no bail out clause που είχαν επιβάλει οι Γερμανοί.
Από τότε η Ευρωζώνη έκανε πολλά βήματα, φτάνοντας πλέον να σχεδιάζει ένα ευρωπαϊκό ΔΝΤ. Πιθανότατα, η συζήτηση αυτή δεν θα γινόταν χθες αν ο Σόιμπλε, που παραμένει ο πιο δημοφιλής πολιτικός στη χώρα του, δεν εξασφάλιζε τη γερμανική υποστήριξη στο σχέδιο.
Ο Σόιμπλε δεν είπε ποτέ αυτό που είχε πει, τον Φεβρουάριο του 2009, ο προκάτοχός του Πέερ Στάινμπρουκ, για να καθησυχάσει τις αγορές και να προλάβει τη χρεοκοπία της Ελλάδας: «Οι συνθήκες της Ευρωζώνης δεν προβλέπουν κάποια βοήθεια σε χώρες που θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα επισφάλειας, αλλά στην πραγματικότητα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη θα πρέπει να τις διασώσουν». Δεν το είπε, αλλά το έκανε – ενδεχομένως λόγω των λαθών του, με υψηλότερο κόστος, για τους Γερμανούς, τους Ελληνες, τους Κύπριους, τους Πορτογάλους και τους Ιρλανδούς. Δεν θα μάθουμε ποτέ αν ο Στάινμπρουκ ή κάποιος άλλος θα εξασφάλιζε τη συναίνεση, πολιτική και κοινωνική, για να το κάνει. Προσωπικά, αμφιβάλλω…