Αποδόθηκε το θραύσμα Fagan του Παρθενώνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης από το Μουσείο Antonino Salinas
Παρουσία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη αποδόθηκε σήμερα στο Μουσείο της Ακρόπολης το θραύσμα Fagan, από το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο. Tο θραύσμα πρόκειται να εκτεθεί στο Μουσείο της Ακρόπολης για διάστημα οκτώ ετών ως μακροχρόνια κατάθεση (‘deposito’) με προοπτική να παραμείνει σε μόνιμη βάση (‘sine die’) στο Μουσείο Ακρόπολης, μέσω της διαδικασίας που έχει ξεκινήσει από την περιφερειακή κυβέρνηση της Σικελίας προς το ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού.
Όπως δήλωσε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, «Το σημαντικό βήμα το οποίο γίνεται σήμερα πιστεύω ότι ανοίγει τον δρόμο έτσι ώστε και άλλα μουσεία να μπορέσουν να κινηθούν στην αντίστοιχη κατεύθυνση. Με πιο σημαντικό, φυσικά, το Βρετανικό Μουσείο, το οποίο θα πρέπει πια να αντιληφθεί ότι έχει έρθει ο καιρός τα μάρμαρα του Παρθενώνα τα οποία έφυγαν από την Ελλάδα σε συνθήκες που λίγο-πολύ είναι όλες γνωστές, να επιστρέψουν πια εδώ, στο φυσικό τους σπίτι».
Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε ότι «Το δημιούργημα του Φειδία εκπέμπει ασύγκριτη δύναμη, τελειότητα και ομορφιά. Αυτή την μοναδική σύνθεση της Δημιουργίας, της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας δικαιούται να δει στην ολότητά της η Ανθρωπότητα. Η διεθνής κοινότητα δικαιούται και απαιτεί να δει το αριστουργηματικής τέχνης δημιούργημα στο σύνολό του, επανενωμένο, εδώ, στο Μουσείο της Ακρόπολης, και όχι διαμελισμένο ανάμεσα στην Αθήνα και το Λονδίνο.
Ομως την επανένωση των παρθενωνείων γλυπτών δεν την απαιτεί μόνον η παγκόσμια κοινή γνώμη. Το ίδιο το χάσκον και ακρωτηριασμένο μνημείο αξιώνει την επιστροφή των αρχιτεκτονικών γλυπτών μελών του, προκειμένου να επανακτήσει την ενιαία και αδιαίρετη φυσική, αισθητική και νοηματική οντότητά του.
H επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα αποτελεί ηθική υποχρέωση για όλη την Ευρώπη, στο πλαίσιο της προστασίας της κοινής πολιτισμικής της κληρονομιάς. Και η μεγαλύτερη δύναμη για την επανένωσή τους είναι η πίστη των ίδιων των ευρωπαίων, όπως και των βρετανών, πολιτών για τη σημασία του Παρθενώνα, του μέγιστου αυτού μνημείου για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό».
Ο Πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμαλής υπογράμμισε ότι «Το γλυπτό φαίνεται ότι έπεσε από τη θέση του και βρέθηκε στον πρόποδα του Παρθενώνα με τους βομβαρδισμούς του Μοροζίνι ή με τους βομβαρδισμούς της πολιορκίας των Αθηνών. Αν το συγκρίνουμε με τα υπόλοιπα κομμάτια της ζωφόρου, αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι έχει την καλύτερα σωζόμενη επιφάνεια. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η επιφάνεια είναι ελαφρώς τριμμένη. Εδώ έχει τη φρεσκάδα που είχε το ίδιο το αρχαίο και γι’ αυτό είμαστε υπερήφανοι. Ο τρίτος λόγος είναι η φιλική διάθεση του Assessore και της Εφορείας στη διαχείριση αυτού του λεπτού ζητήματος. Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί αντί να συναντήσουμε κλειστές πόρτες βρήκαμε φίλους στη Σικελία – και η αρχαία Σικελία ήταν κομμάτι της αρχαίας Ελλάδας. Με πολλή χαρά θα συνεχίσουμε τις επαφές και νομίζω ότι τα μάρμαρα αντί να είναι ένα σημείο σύγκρουσης μπορούν να γίνουν ένα σημείο προόδου, μελέτης και προβολής».
Ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης Νίκος Σταμπολίδης τόνισε ότι «Το κομμάτι που κατατίθεται σήμερα εδώ για να προσαρμοστεί στη θέση που αιώνια ανήκε, φέρει πάνω του το πόδι της Αρτέμιδας, ώστε αυτό να επανενωθεί με το υπόλοιπο σώμα της θεάς.
Η συνένωση αυτή του θεϊκού σώματος εξυψώνει σε ανάλογο επίπεδο την ανθρώπινη επιθυμία και πράξη των Σικελών φίλων μας να αποδώσουν σήμερα εδώ το θραύσμα από το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο».
Η Διευθύντρια του Μουσείου Antonino Salinas Caterina Greco σημείωσε ότι «Η σημερινή μέρα είναι ιδιαίτερα σημαντική, τόσο για τον πολιτισμό όσο και για μένα προσωπικά. Η επανασύνδεση της “πλάκας Fagan” με τα υπόλοιπα φειδιακά θραύσματα που εκτίθενται σε αυτό το μεγαλειώδες μουσείο επισφραγίζει καταρχάς, στον υπέρτατο αντιπροσωπευτικό βαθμό, τα αισθήματα αδελφοσύνης και πολιτισμικής ταυτότητας που εδώ και αιώνες συνδέουν τη Σικελία με την Ελλάδα. Όπως έχει ήδη ειπωθεί, ελπίζουμε αυτή η “επιστροφή” στην Ελλάδα, στην Αθήνα, να γίνει σύντομα οριστική και, από τη στιγμή αυτή που βιώνουμε όλοι σήμερα, να διατηρηθεί για πάντα η ανάμνηση μιας χειρονομίας που θέλει να είναι κίνηση φιλίας και αμοιβαίας αναγνώρισης».
Όπως δήλωσε ο Alberto Samona, Σύμβουλος επί των Πολιτισμικών Αγαθών και της Σικελικής Ταυτότητας, «Πρόθεση της περιφερειακής κυβέρνησης της Σικελίας, όπως ξέρετε, είναι να παραμείνει επ’ αόριστον το θραύσμα στην Αθήνα, και ακριβώς γι’ αυτό, κατόπιν αιτήματος της Σικελικής Περιφέρειας στο ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού, έχει ανοίξει εδώ και πάνω από έναν χρόνο ο φάκελος με τον οποίο ζητούμε να υλοποιηθεί αυτή μας η πρόθεση. Τα λόγια εκτίμησης και υποστήριξης που εξέφρασαν τις προηγούμενες ημέρες ο Υπουργός Πολιτισμού Dario Franceschini και η Υφυπουργός Πολιτισμού Lucia Borgonzoni κάνουν να ευελπιστούμε για την οριστική θετική έκβαση του σχεδίου αυτού. Τις επόμενες ημέρες θα γιορτάσουμε στη Σικελία την άφιξη από την Αθήνα του περιώνυμου αγάλματος της θεάς Αθηνάς, που θα έρθει κοντά μας για να το θαυμάσει ο κόσμος στο Μουσείο Salinas. Πολύ παραπάνω από μια ανταλλαγή, πρόκειται για μια συμβολική χειρονομία μεταξύ των δύο χωρών μας: εξ ονόματος του Προέδρου τη Σικελίας Nello Musumeci, της σικελικής κυβέρνησης, ολόκληρης της Σικελίας και εμού προσωπικώς, θέλω να ευχαριστήσω την Υπουργό Λίνα Μενδώνη, η οποία ευθύς εξαρχής διέσχισε μαζί μας τον δρόμο αυτόν που μας οδήγησε μέχρι το σημείο όπου βρισκόμαστε σήμερα».
Το θραύσμα Fagan είναι απόσπασμα του λίθου VI της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα από πεντελικό μάρμαρο, όπου απεικονίζονται οι θεοί του Ολύμπου καθιστοί, παρακολουθώντας την παράδοση του πέπλου στην Αθηνά, την Πολιούχο θεά της Αθήνας. Απεικονίζει τα κάτω άκρα της Θεάς Αρτέμιδας, μεταξύ άλλων Θεάς του κυνηγιού, η οποία ατενίζει προς την πομπή των Παναθηναίων, που προσέρχεται προς τον μεγάλο ναό. Tο αριστερό κομμάτι του λίθου βρίσκεται στο Μουσείο Ακρόπολης ενώ το δεξιό στο Βρετανικό Μουσείο. Το θραύσμα με ύψος 0,355μ., πλάτος 0,31μ. και πάχος 0,105μ., ανήκε στη συλλογή του Robert Fagan, Βρετανού Πρόξενου στη Σικελία και στη Μάλτα, η οποία αγοράστηκε από το Πανεπιστήμιο του Παλέρμου μεταξύ 1818-1820. Περιήλθε στην κατοχή του Μουσείου Antonino Salinas το 1836. Από το 2008 έως το 2009, μέσω δανεισμού, επέστρεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της έκθεσης «Νόστοι» στο Μουσείο Ακρόπολης.
Η ομιλία της υπουργού Πολιτισμού
Αξιότιμε κ. Πρωθυπουργέ,
«Ο Παρθενώνας είναι μια σύλληψη σε κατάσταση υπέρτατης χάρης. Ένα αριστούργημα του ρασιοναλισμού, κι ένα μάθημα ανθρωπιάς ταυτοχρόνως. Ο Φειδίας χάρισε στον κόσμο τον πολιτισμό του. Το τέλειο σχέδιο με την πρώτη γραφή. 15 χρόνια έργων σαν να έγιναν σε 15 μέρες, σ΄ ένα χιλιοστό πνοής», έτσι περιγράφει ο Le Corbusier, το μνημείο που γέννησε ο ελληνικός κλασικός πολιτισμός και η Αθηναϊκή Δημοκρατία.
Στον Παρθενώνα μετουσιώνονται σε τέχνη, οι διάλογοι του Πλάτωνα, η αριστοτέλεια λογική, η μαθηματική επιστήμη, η πολιτική σκέψη του Περικλέους, όλες οι μετέπειτα αξίες του ουμανισμού και εν τέλει του Δυτικού Κόσμου. Στη ζωφόρο του Παρθενώνα αποτυπώνεται η πομπή των Παναθηναίων, της μεγαλύτερης γιορτής των αρχαίων Αθηναίων. Στην πραγματικότητα η ζωφόρος αποτελεί το απείκασμα της αθηναϊκής δημοκρατίας, υπέρτατες αξίες της οποίας είναι η Ειρήνη και η Δημιουργία.
Το δημιούργημα του Φειδία εκπέμπει ασύγκριτη δύναμη, τελειότητα και ομορφιά. Αυτή την μοναδική σύνθεση της Δημιουργίας, της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας δικαιούται να δει στην ολότητά της η Ανθρωπότητα. Η διεθνής κοινότητα δικαιούται και απαιτεί να δει το αριστουργηματικής τέχνης δημιούργημα στο σύνολό του, επανενωμένο, εδώ, στο Μουσείο της Ακρόπολης, και όχι διαμελισμένο ανάμεσα στην Αθήνα και το Λονδίνο.
Ομως την επανένωση των παρθενωνείων γλυπτών δεν την απαιτεί μόνον η παγκόσμια κοινή γνώμη. Το ίδιο το χάσκον και ακρωτηριασμένο μνημείο αξιώνει την επιστροφή των αρχιτεκτονικών γλυπτών μελών του, προκειμένου να επανακτήσει την ενιαία και αδιαίρετη φυσική, αισθητική και νοηματική οντότητά του. «Τα Μάρμαρα θα είναι το ίδιο ποιητικά στο Πικαντίλλι, όσο και στον Παρθενώνα, αλλά ο Παρθενώνας και ο Βράχος του θα είναι λιγότερο ποιητικοί χωρίς αυτά. Έτσι είναι η Ποίηση της Τέχνης», γράφει, από την Ραβέννα, ο Λόρδος Βύρων στον John Murray 200 χρόνια πριν. «Όλα τα ηλεκτρικά φώτα δεν θα εμποδίσουν (τα φειδιακά γλυπτά) ν’ αποζητούν αδιάκοπα το γλυκό φως του Ομήρου», δηλώνει ο Rodin στον Αγγελο Σικελιανό.
H επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα αποτελεί ηθική υποχρέωση για όλη την Ευρώπη, στο πλαίσιο της προστασίας της κοινής πολιτισμικής της κληρονομιάς. Και η μεγαλύτερη δύναμη για την επανένωσή τους είναι η πίστη των ίδιων των ευρωπαίων, όπως και των βρετανών, πολιτών για τη σημασία του Παρθενώνα, του μέγιστου αυτού μνημείου για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Γι αυτό και αποκτά ιδιαίτερη σημασία η πρωτοβουλία της Περιφερειακής Κυβέρνησης της Σικελίας και ιδιαίτερα του Assessore Alberto Samona και της Διευθύντριας του Αρχαιολογικού Μουσείου «A. Salinas» του Παλέρμο Caterina Greco, όχι μόνον να επιτρέψουν την έκθεση του θραύσματος Fagan μακρό χρονικό διάστημα (4+4 χρόνια) στο Μουσείο της Ακρόπολης, αλλά να ζητήσουν από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλικής Δημοκρατίας τον οριστικό επαναπατρισμό στην Αθήνα του αποτμήματος του Παλέρμο. Η εκπεφρασμένη αυτή πολιτική βούληση επιβεβαιώνει τους μακρότατους δεσμούς πολιτιστικής συνάφειας και αδελφοσύνης της Ελλάδας και της Σικελίας, καθώς και την εμπράγματη αναγνώριση μιας κοινής μεσογειακής ταυτότητας.
Αυτής της μεσογειακής ταυτότητας, που και σεις, κ. Πρωθυπουργέ, αναδείξατε πρόσφατα στην Σύνοδο Κορυφής των χωρών της Μεσογείου.
Οταν ο Σωκράτης, στον Φαίδρο του Πλάτωνος, παρομοιάζει τους Ελληνες με βατράχια που κατοικούν γύρω από μία λίμνη, αναδεικνύει την αντίληψη των Ελλήνων για τον κεντρικό ρόλο που κατέχει η Μεσόγειος στην ζωή τους, όχι μόνον γεωγραφικά, αλλά κυρίως πολιτισμικά. Η Μεσόγειος «δεν είναι μια χώρα, αλλά αναρίθμητες χώρες, δεν είναι μια θάλασσα, αλλά διαδοχικές θάλασσες, δεν είναι ένας πολιτισμός, αλλά πολιτισμοί συσσωρευμένοι ο ένας επάνω στον άλλον», σημειώνει 2.500 χρόνια μετά ο Φερνάν Μπρωντέλ. Η «εντός και καθ΄ημάς θάλασσα» του Στράβωνος, εξελίχθηκε στην mare nostrum των Ρωμαίων, για να μετονομασθεί αργότερα σε mare mediterraneum, δηλαδή στην θάλασσα που ενώνει δύο ηπείρους. Αυτή η θάλασσα ήταν και παραμένει ένα αμάλγαμα πολιτισμών και τρόπων ζωής. Ηταν και παραμένει ένας κόσμος που εξελίσσεται διαρκώς και ανοίγει δρόμους. Αυτό κάνει με την χειρονομία της η Περιφερειακή Κυβέρνηση της Σικελίας. Υποδεικνύει προς πάσα κατεύθυνση τον δρόμο για την οριστική επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα, στην πόλη που τα δημιούργησε.
Καταλήγοντας, κ. Πρόεδρε, επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Πρόεδρο της Περιφερειακής Κυβέρνησης της Σικελίας Nello Musumeci, τον Περιφερειακό Σύμβουλο για την Πολιτιστική Κληρονομιά και την Ταυτότητα της Σικελίας Δρ Alberto Samonà, την Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου «A. Salinas» του Παλέρμο Δρ Caterina Greco, για τη γενναιόδωρη προσφορά τους. «Μια κρυφή Ελλάδα υπάρχει στην καρδιά όλων των ανθρώπων της Δύσης».
Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Μουσείο της Ακρόπολης θεωρούν ότι μέσα από την συγκεκριμένη συνεργασία μας με το Περιφερειακό Συμβούλιο για την Πολιτιστική Κληρονομιά και την Ταυτότητα της Σικελίας και το Αρχαιολογικό Μουσείο «A. Salinas» του Παλέρμο, τους τελευταίους 14 μήνες, ανοίγονται νέοι δρόμοι για την ενίσχυση των πολιτιστικών σχέσεων μεταξύ της Σικελίας και της Ελλάδας.
Ευχαριστώ τον Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου και τον Γενικό Διευθυντή του Μουσείου Ακροπόλεως για την συνεχή συμμετοχή στις διεργασίες, καθώς και την αρμόδια υπηρεσία και τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου του Υπουργείου Πολιτισμού, που βάσει της αρχής της αμοιβαιότητας και κατ΄αντιστοιχία με την πρότασή σας προς τον Βρετανό ομόλογό σας, συμφώνησαν για την αποστολή δύο σημαντικών αρχαιοτήτων από τις Συλλογές του Μουσείου της Ακρόπολης στο Παλέρμο. Ένδειξη τιμής και σεβασμού προς τους σικελούς συνεργάτες μας.
Τέλος, ευχαριστώ την ελληνική κοινότητα της Σικελίας, που για χρόνια πρωτοστατεί στον οριστικό επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Οι Ελληνες, και όχι μόνον, ξέρουμε καλά ότι «αυτές οι πέτρες δεν βολεύονται με λιγότερο ουρανό».
Σας ευχαριστώ