Εις μνήμην
Η συνέντευξη του καρδιολόγου Θανάση Δρίτσα δημοσιεύτηκε εδώ προ τριετίας – 26/09/2018 – και επανέρχεται σήμερα, με τη Ζωή Κωσταρίδη να έχει πια μεταφερθεί σε άλλους κόσμους.
Η μνήμη οφείλει να είναι διαρκώς εν κινήσει….
Γνώρισα για πρώτη φορά τη Ζωή Κωσταρίδη, ως ασθενή πάσχουσα από καρδιακή ανεπάρκεια, κατά τη διάρκεια των νοσηλειών της στο Ωνάσειο στα πλαίσια του προ-μεταμοσχευτικού της ελέγχου. Συνέχισα να την βλέπω και μετά την επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς, την παρακολουθούσα ως καρδιολόγος στο εργαστήριο καρδιοαναπνευστικής κόπωσης όπου και προσέρχονταν σε ετήσια βάση προκειμένου να υποβληθεί στην τακτική εξέταση της εργοσπιρομετρίας.
Μου είχε κάνει εντύπωση το γαλήνιο της πρόσωπο, η απλότητα και η αφοπλιστική της ειλικρίνεια σε συνδυασμό με τις λακωνικού τύπου περιεκτικές απαντήσεις της στα εκάστοτε κλινικά ερωτήματα μου. Έχω αντιληφθεί ότι στη περίπτωση της Ζωής Κωσταρίδη το «φαίνεσθαι» και το «είναι», ο εξωτερικός και ο εσωτερικός άνθρωπος συντονίζονται απόλυτα. Την έχω χαρακτηρίσει ως μια εκ φύσεως «Ζεν» προσωπικότητα, ένα χαρακτηρισμό ο οποίος παραπέμπει σε βουδιστικού τύπου πνευματικότητα και απαιτεί πολύ άσκηση για την απόκτηση της. Ηταν παιδί 13 ετών όταν έμαθε για πρώτη φορά ότι η καρδιά της έχει κάποιο πρόβλημα αλλά η νεανική αθωότητα απέναντι στο πρόβλημα διαλύθηκε κάποια χρόνια αργότερα όταν άρχισαν οι καταιγίδες των καρδιακών αρρυθμιών και τα συγκοπτικά επεισόδια και η εμφύτευση ενός απινιδωτή που της προκαλούσε σεισμικές δονήσεις.
Η Ζωή δέχθηκε την ευλογία μιας επιτυχημένης μεταμόσχευσης καρδιάς το 2004 όταν αποδέχθηκε το σώμα της την υγιή καρδιά ενός 17χρονου παιδιού που υπήρξε (ένα ακόμη) θύμα τροχαίου ατυχήματος. Επιπλέον κατάφερε στη συνέχεια της ζωής της μετά τη μεταμόσχευση και παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της μεταμοσχευτικής ομάδας να αποφασίσει μιαν εγκυμοσύνη και να γίνει τελικά μητέρα. Πρόκειται για μιαν ιστορία ανάβασης στην κορυφή του προσωπικού της Έβερεστ, μια μυθιστορία υπέρβασης όλων των συμβατικών ορίων η οποία αξίζει να ακουστεί και να διαδοθεί. Ο διάλογος μου με τη Ζωή Κωσταρίδη ακολουθεί.
Πότε ανακάλυψες για πρώτη φορά ότι η καρδιά σου παρουσιάζει κάποιο σοβαρό πρόβλημα και πως το αντιμετώπισες αρχικά;
Στα 13 μου χρόνια με ενημερώνουν για την πάθηση της καρδιάς μου, η διάγνωση ήταν διατατατική μυοκαρδιοπαθεια. Ήταν ασυμπτωματική για τα επόμενα 10 χρόνια όπου και άρχισαν τα προβλήματα. Στα 23 μου χρόνια γεμάτη από ζωή αρχίζω να παθαίνω συγκοπτικά επεισόδια, ευτυχώς πάντα είχα κάποιον δίπλα μου να με συνεφέρει, συνήθως ήταν ο Ηλίας. Μια μεγάλη περιπέτεια ώσπου να καταλήξουν οι γιατροί πως όλα αυτά προέρχονταν από την καρδιά μου, το ανακάλυψαν στο Ωνάσειο ένα βράδυ που πήγα φορώντας ένα όμορφο φουστάνι (κάποιες νοσηλεύτριες το θυμούνται ακόμη) και με 200 παλμούς λόγω κοιλιακής ταχυκαρδίας. Εκεί ο κύριος Μαούνης μου ανακοινώνει πως πρέπει να αναβληθεί ο γάμος μου-ήταν προγραμματισμένος την επόμενη μερα- και ότι η εμφύτευση απινιδωτή ήταν απαραίτητη γιατί πλέον κινδύνευε η ζωή μου.
Ποια ήταν η πρώτη σου σκέψη όταν σου ανακοίνωσαν κάποια στιγμή ότι η μοναδική σου διέξοδος θα ήταν αποκλειστικά η μεταμόσχευση; Δώσε μου λίγο τα συναισθήματα εκείνης της καθοριστικής για τη ζωή χου χρονικής στιγμής;
Στα 30 μου αφού είχα ζησει με τον απινιδωτή 7 χρόνια και με αμέτρητα ηλεκτροσόκ που πυροδοτούσε ο απινιδωτής όταν είχα σοβαρή αρρυθμία, η πάθηση είχε εξελιχθεί με το χειρότερο σενάριο, βαριά καρδιακή ανεπάρκεια. Τότε εκεί στην εντατική μονάδα (για μια ακόμη φορά) ήρθε ο κύριος Πέτρος Αλιβιζάτος μαζί με τις συντονίστριες μεταμοσχεύσεων, μου συστήθηκαν και μου εξήγησαν πως η μοναδική διέξοδος μου ήταν η μεταμόσχευση. Δηλαδή θα μπορώ να τρέξω; Αυτή ήταν η πρώτη μου σκέψη γιατί είχα μάθει τα τελευταία χρόνια να ζω με μια άρρωστη καρδιά και ήθελα να μάθω πως θα είναι να ζω επιτέλους με μια υγιή καρδιά.
Είχες σκεφτεί την πιθανότητα να εγκαταλείψεις τα εγκόσμια; Δούλευες καθόλου μέσα στο μυαλό σου την ιδέα του θανάτου;
Βέβαια και είχα εξοικειωθεί με την ιδέα του θανάτου. Εντάξει έλεγα, σκεφτόμουν ότι τουλάχιστον μεγάλωσα σε μια υπέροχη οικογένεια, έκανα σπουδαίους φίλους, ερωτεύτηκα…δεν τα λες και άσχημα.
Οι δικοί σου άνθρωποι θεωρώ ότι είχαν αντιληφθεί την κρισιμότητα του προβλήματος σου. Πως αντιμετώπισε η οικογένεια σου το πρόβλημα της υγείας σου εκείνη τη δύσκολη εποχή πριν από την μεταμόσχευση;
Οι δικοί μου ήταν ενήμεροι προσπαθούσαν και εκείνοι να συλλέξουν όλες τις πληροφορίες που αφορούν στην μεταμόσχευση. Η μητέρα μου-βράχος- πάντα δίπλα μου, περίμενε το χαμόγελο μου για να ανασάνει, κάπως έτσι μπορώ να την περιγράψω. Ο πατέρας μου πάντα αντιμετώπιζε την κατάσταση με αισιοδοξία και θετική ενέργεια όπως και ο αδελφός μου. Επίσης και ο άντρας μου-ο δεύτερος βράχος της ζωής μου-όταν έμπαινε στο δωμάτιο έμπαινε ο ήλιος.
Και τώρα θα έρθω ίσως στο σημείο καμπής της ζωής σου. Εκείνο το τηλεφώνημα που δέχτηκες και μια γνώριμη φωνή (της συντονίστριας των μεταμοσχεύσεων του ΩΚΚ) σου ανακοίνωσε ότι έχει βρεθεί μια καρδιά για εσένα και θα πρέπει να μεταβείς άμεσα στο Ωνάσειο προκειμένου να υποβληθείς σε μεταμόσχευση. Περίγραψε μου εκείνο ακριβώς το συναίσθημα.
Ευτυχώς μπήκα άμεσα στην λίστα μετά τον απαραίτητο έλεγχο από διάφορες ειδικότητες ιατρών και μόλις 2 μήνες μετά χτύπησε το τηλέφωνο για το πολυπόθητο μόσχευμα. Δείλιασα, επειδή μετά την τελευταία μου έξοδο από το νοσοκομείο είχα αρχίσει να αισθάνομαι ελαφρώς καλύτερα. Λέω στη κα Χιλιδου μήπως να το αφήσουμε για αργότερα; Εκείνη με μεγάλη ψυχραιμία μου απάντησε πως αυτό που αισθάνομαι είναι πλασματικό, το κάνουν τα φάρμακα και σε λίγο καιρό πάλι θα έχω τα ίδια προβλήματα, (δηλαδή δεν θα μπορώ να περπατήσω πέντε βήματα θα δυσκολεύομαι να ανασαίνω θα γεμίσει το σώμα μου υγρά που θα πρέπει να βγουν με παρακεντησεις και σωλήνες). Έρχομαι της είπα αμέσως τότε.Στην προετοιμασία για το χειρουργείο σκεφτόμουν την άλλη οικογένεια που βίωνε κάτι τραγικό και όταν έμαθα πως πρόκειται για την καρδιά ενός 17 χρόνου νέου μου ήταν πολύ δύσκολο να το διαχειριστώ. Σήμερα ξέρω καλά πώς ο εγκεφαλικός θάνατος δεν έχει γυρισμό.
Η Ζωή Κωσταρίδη το 2004 λίγους μήνες μετά την μεταμόσχευση καρδιάς
Πως ήταν να ξυπνάς με μια καινούργια καρδιά στο στήθος σου και να κάνεις reset στο ρολόι της ζωής σου;
15 ημέρες έμεινα συνολικά στο Ωνάσειο μετά την επέμβαση και πήγαν όλα κατευχήν. Παίζει μεγάλο ρόλο σε τι κατάσταση βρίσκεσαι, και ανάλογη είναι και η αποκατάσταση μετά την μεταμόσχευση. Προσωπικά επανήλθα αμέσως, ήθελα να τρέξω, ήθελα να κολυμπήσω ήθελα να πάω αυτό το γαμήλιο ταξίδι που είχε αναβληθεί και έγιναν όλα όπως τα περίμενα. Αρχισα να εργάζομαι με μερική απασχόληση ως γραμματέας πάλι, πήγαινα γυμναστήριο και ήμουν διοικητικό μελος στο σύλλογο μας, σκυτάλη σύλλογος μεταμοσχεύσεων καρδιάς πνεύμονα. Ήταν υπέροχο το συναίσθημα να περπατάω μόνη μου στον δρόμο χωρίς να φοβάμαι μήπως χτυπήσει ο απινιδωτης, ήταν υπέροχο το συναίσθημα να αισθάνεσαι την νέα καρδιά να χτυπά χωρίς έκτακτες χωρίς αρρυθμίες, χωρίς ταχυκαρδίες να χτυπάει δυνατά και σταθερά!
Φαντάζομαι ότι σε όλη τη διάρκεια αυτής της δύσβατης διαδρομής υπήρξαν πρόσωπα που θα παραμείνουν ανεξίτηλα στη μνήμη σου και θα ήθελα να μου αναφέρεις.
Από όλο αυτό το δύσκολο ταξίδι, ένιωσα ποιοι άνθρωποι αξίζει να είναι κοντά μου, γνώρισα αξιόλογους και λαμπρούς επιστήμονες, με κάποιους από αυτούς έχω μάλιστα και προσωπική σχέση και έκανα νέους φίλους μέσα στο Ωνάσειο, φίλους καρδιάς όπως η Άννα, η Ειρήνη, η Κωνσταντίνα, ο Νίκος, ο Θοδωρής και ο Πέτρος.
Ας έρθουμε τώρα σε ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της ζωής σου το οποίο άνοιξε μετά τη μεταμόσχευση καρδιάς. Ισως-κόντρα στις πανθομολογούμενες ιατρικές συστάσεις-πήρες την απόφαση να προχωρήσεις σε μια εγκυμοσύνη μετά τη μεταμόσχευση. Τελικά η μεταμοσχευτική ομάδα σου έδωσε το πράσινο φως αλλά εσύ ήσουν εκείνη που πήρε πάνω της όλο το ρίσκο. Δώσε μας το στίγμα εκείνης της περιόδου πριν πάρεις την απόφαση να γίνεις μητέρα.
Η μεγάλη μου επιθυμία ήταν να φέρω στο κόσμο ένα παιδί, το προσπαθούσαμε όλα αυτά τα χρόνια με την μέθοδο της υιοθεσίας αλλά με το δικό μου ιατρικό ιστορικό ήταν αδύνατο. Δύο χρόνια μετά την μεταμόσχευση και αφού όλα πήγαιναν ρολόι άρχισα να συζητάω την πιθανότητα να μου επιτρέψουν να κυοφορησω, συνάντησα άρνηση από όλη την μεταμοσχευτικη ομάδα. Θυμάμαι πήγαινα κάθε χρόνο για τα επόμενα 4 χρόνια να τους ρωτήσω μήπως άλλαξαν γνώμη μέχρι και γραπτή έκθεση μου έδωσαν που ανέλυε όλα τα προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν σε μια έγκυο και μεταμοσχευμενη γυναίκα. Τίποτα εγώ, δεν μπορούσα να δεχθώ πως αφού είμαι μια χαρά, δυνατή και δραστήρια γιατί έστω να μην προσπαθήσω τώρα που ακόμη είμαι σε ηλικία που είναι πιθανό.
Ώσπου ένα πρωί, παίρνω τηλέφωνο την συντονιστρια κα Δέσποινα Χιλιδου και λεω αυτολεξεί: «Δέσποινα, εγώ θα το κάνω θα αλλάξω μόνη μου τα φάρμακα και θα προσπαθήσω, θα είστε μαζί μου;». «Μην κάνεις τίποτα πριν σε πάρω τηλέφωνο» μου απάντησε. Με πήρε την άλλη μέρα να μου πει πως με περίμενει ο κος Αθανάσιος Μαγγίνας (καρδιολόγος της μεταμοσχευτικης ομάδας) να μου μιλήσει. Πηγαίνω λοιπόν φανερά στεναχωρημένη γιατί θεωρούσα βέβαιο αυτό που θα μου πουν. «Πάρε χαρτί και στυλό και γράφε» μου λέει ο κος Μαγγίνας. «Τι ακριβώς να γράψω, τι εννοείτε;» του λέω απορημένη. «Τις αλλαγές των φαρμάκων Ζωή!» μου απαντά ο κος Μαγγίνας. Ένιωσα πως μου χαρίζει τον κόσμο, τον αγκάλιασα και έκλαψα μαζί με τις συντονίστριες,την Ειρήνη την Δέσποινα την Αλεξάνδρα.
Μετά από ένα χρόνο έμεινα έγκυος, αν πω πως δεν φοβήθηκα θα πω ψέμμα. Όμως ο φόβος και η αγωνία έμειναν εκεί, όσο προχωρούσε η εγκυμοσύνη τόσο περισσότερη θετική σκέψη είχα. Ώσπου έφθασε, ο Απρίλιος του 2011 και γεννήθηκε ο Αργύρης, η πιο ευτυχισμένη στιγμή της ζωής μου, όταν τον πρωτοαντίκρυσα. Σήμερα είναι ένα ψηλό 7χρονο αγόρι που πάει στην Δευτέρα Δημοτικού, παίζει μπάσκετ στον Ολυμπιακό και αγαπάει την Μπαρτσελόνα (και τον Ολυμπιακό βεβαίως).
Η Ζωή Κωσταρίδη με τον Αργύρη στην αγκαλιά της. Η Ζωή απέκτησε τον Αργύρη το 2011, 7 χρόνια μετά την μεταμόσχευση καρδιάς
Μέσα από τις σκοτεινές υπόγειες διαδρομές που πέρασες στη ζωή σου κατάφερες να βγείς στο φως. Μια επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς σου έδωσε ζωή και επιπλέον καταφέρες να πραγματοποιήσεις στη συνέχεια και την επιθυμία σου να γίνεις μητέρα. Μοιάζει σε εμένα ότι έχεις διανύσει μεγάλη ανηφοριά, σαν να ανέβηκες πάνω στο δικό σου Έβερεστ. Πως είναι σήμερα η ζωή σου;
Τα επιπρόσθετα πρόβλημα υγείας που έχω τον τελευταίο καιρό τα αντιμετωπίζω κάνοντας αυτό που ξέρω, μάχομαι. Στην παρούσα φάση μάχομαι όρθια και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί έχει διαφορά από το να είσαι σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου. Είμαι αισιόδοξη γιατί το πρόβλημα έχει φθίνουσα πορεία και γιατί θέλω να δω τον Αργύρη να μεγαλώνει.
Η Ζωή Κωσταρίδη γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1973 στον Πειραιά, μεγάλωσε στην Δραπετσώνα όπου και ζει σήμερα. Μετά το Λύκειο πήγε σε μια σχολή γραμματέων και αμέσως μετά εργάσθηκε σε δικηγορικό γραφείο του Πειραιά για τα επόμενα 10 χρόνια. Σήμερα απολαμβάνει να μεγαλώνει τον γιο της, και όποτε της δίνεται η ευκαιρία διαδίδει την ιδέα της δωρεάς οργάνων.
(*) Ο Θανάσης Δρίτσας είναι Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Συνθέτης και συγγραφέας