Οι κρυφοί κήποι της Γιαζντ στο Ιράν και οι πλίνθινοι ουρανοξύστες της Υεμένης
Η έννοια του παραδείσου γεννήθηκε στο Ιράν περίπου το 550 π.Χ., όταν ο Κύρος Β΄ της Περσίας, την περίοδο της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας, επέβλεπε την κατασκευή μιας περιτειχισμένης όασης με το όνομα Πασαργάδες.
Η συμμετρική πόλη με τα ανθισμένα δέντρα και τα γαλήνια νερά αποτελούσε παράδειγμα του πώς ο άνθρωπος μπορεί να κάμψει τη φύση αναζητώντας την απόλυτη ομορφιά. Οι ιρανικές ρίζες της νιρβάνα είναι τόσο βαθιές, που ακόμα και η αγγλική λέξη «paradise» για τον παράδεισο προέρχεται από τον αρχαίο περσικό όρο «paridaida», που σημαίνει περιτειχισμένος κήπος.
Για εκείνους που αναζητούν μια Εδέμ, δεν υπάρχει καλύτερο μέρος από την ιρανική πόλη Γιαζντ, ηλικίας 1.600 ετών, στην έρημο που κάποτε αποτελούσε σημαντική στάση του Δρόμου του Μεταξιού.
Τα ξενοδοχεία της τιμούν την ιρανική κληρονομιά του παραδείσου με τους κρυμμένους κήπους τους. Από το κατάφυτο Kohan και το επιβλητικό Moshir Al Mamalek μέχρι το οικογενειακό Dad Hotel, στη Γιαζντ των 530.000 κατοίκων μπορεί κανείς να βρει διαμονή για όλα τα γούστα. Υπέροχα σιντριβάνια και λουλούδια –κάλλες, τουλίπες και ρόδα της ερήμου– περιμένουν τους επισκέπτες που θα βγουν από τις πόρτες των ξενοδοχείων στους περίκλειστους κήπους τους.― D.K.
P.I.: Μετά από μια ζωή γεμάτη ταξίδια, μπορώ πια να πω πως το Ιράν είναι το πιο πλούσιο, εκλεπτυσμένο και γεμάτο εκπλήξεις μέρος που έχω επισκεφθεί. Είναι ο προορισμός στον οποίο παροτρύνω συνέχεια τους φίλους μου στην Καλιφόρνια να ταξιδέψουν – εν μέρει επειδή ανησυχώ ότι, όπως συμβαίνει και με την Κούβα και άλλα μέρη της Μέσης Ανατολής, αφήνουμε να μας επηρεάσουν μονοδιάστατα στερεότυπα από μακριά. Επιπλέον, θέλω ο κόσμος να μπορεί να βιώσει από πρώτο χέρι την ανθρώπινη πραγματικότητα. Πολλές φορές, φίλοι με ρωτάνε: «Είναι ασφαλές να ταξιδέψουμε εκεί;». Τι να πω, μένω στο Λος Άντζελες, που για το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη είναι ένας τρομακτικός τόπος. Προτού επισκεφθώ το Ιράν, άνθρωποι που είχαν ήδη πάει μου έλεγαν ότι πρέπει να ανησυχώ μόνο για δύο πράγματα: παντού θα με αντιμετωπίζουν με υπερβολική φιλικότητα και όλοι θα με καλούν σε δείπνο. Ο μόνος λόγος που δεν μου συνέβη αυτό τελικά είναι γιατί ο κόσμος με περνούσε για Ιρανό, οπότε δεν έδειχναν τον ίδιο ενθουσιασμό που θα έδειχναν σε κάποιον φανερά ξένο.
A.T.: Λάτρεψα τη Γιαζντ. Οφείλω να παραδεχθώ ότι ήρθα σε σύγκρουση με τις τοπικές αρχές, οι οποίες μου έδωσαν 48 ώρες να φύγω από τη χώρα, με αποτέλεσμα μάλλον να μην την ξαναεπισκεφθώ ποτέ, αλλά στηρίζω στο έπακρο όσα είπε ο Pico. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχα αντιμετωπίσει μονάχα εξαιρετική φιλοξενία και φιλικότητα, ενώ η Γιαζντ ήταν από τις κορυφαίες στιγμές του ταξιδιού μου.
Κολυμπήστε σε μια όαση στην έρημο του Ομάν
Πολλές από τις «ουάντι», δηλαδή τις κοιλάδες της ερήμου, ξεραίνονται κατά τους καυτούς καλοκαιρινούς μήνες, αλλά στο Wadi Bani Khalid μεγάλες λίμνες νερού λαμποκοπούν όλο τον χρόνο. Οδηγείς μέσα στην έρημο και ξαφνικά τις βλέπεις: είναι το απόλυτο κλισέ ενός λαμπερού αντικατοπτρισμού στην έρημο. Δεν πρόκειται, όμως, για οφθαλμαπάτη.
Πάνω από τις ανέγγιχτες φυσικές πισίνες, οι χουρμαδιές λικνίζονται από το ελαφρύ αεράκι και οι βραχώδεις, λευκές, απόκρημνες πλαγιές των ορέων Αλ Χατζάρ αποκαλύπτουν φαράγγια και σπηλιές. Αν τα περπατήσετε, θα βρείτε εντυπωσιακούς καταρράκτες. Χιλιάδες μικροσκοπικά ψαράκια του γένους Garra rufa λαμπυρίζουν κάτω από την επιφάνεια των λιμνών αυτών, περιμένοντας να καθαρίσουν το νεκρό δέρμα των δαχτύλων των ποδιών σας. Το Wadi Badi Khalid απέχει τρεις ώρες με το αυτοκίνητο από τη Μουσκάτ και αποτελεί ιδανικό προορισμό για μια ημερήσια εκδρομή, αν και υπάρχουν πολλά οικονομικά ξενοδοχεία και κάμπινγκ της ερήμου στην περιοχή. Πολλοί επισκέπτες σταματούν αρχικά στο αμμώδες camp του Al Wasil για βόλτες με καμήλες και μια διανυκτέρευση σε σκηνή Βεδουίνων. Από εκεί, ο ορεινός δρόμος διασχίζει διάφορα μικρά χωριά μέχρι να καταλήξει στο απέραντο Wadi Bani Khalid, με το νερό να εκτείνεται κατά μήκος περίπου 20 χιλιομέτρων.
Η φυσική ομορφιά του τοπίου παραμένει το ίδιο ακέραιη όπως όταν οι φυλές Βεδουίνων του Ομάν ζούσαν από αυτό και μια επίσκεψη εδώ μπορεί να σας προσφέρει άμεση σύνδεση με τη βαθιά ιστορία της περιοχής. Η κυβέρνηση του Ομάν συνέβαλε στην ανάπτυξη του χώρου τα τελευταία χρόνια, κατασκευάζοντας πάρκινγκ, γέφυρες και δημόσιες τουαλέτες.― D.K.
T.M.: Συμμερίζομαι την άποψη του Pico ότι ο κόσμος πρέπει να κάνει ταξίδια στη Μέση Ανατολή. Η γεωγραφική ποικιλομορφία είναι απίστευτη και το Ομάν είναι ένα μέρος ειρηνικό και σταθερό. Είναι πανέμορφο, ο αέρας πεντακάθαρος, το φαγητό εξαιρετικό και το κλίμα υπέροχο. Είναι πολύ εύκολο να πάει κανείς εκεί, αλλά οι περισσότεροι τουρίστες προτιμούν το Ντουμπάι.
Χαίρομαι πάρα πολύ που βλέπω το Ομάν στη λίστα. Για μένα είναι κάτι σαν το Μπουτάν της Μέσης Ανατολής: ένας προορισμός που αναπτύχθηκε με καλαισθησία και διατηρείται με ωραίο τρόπο.
<Βουτήξτε σε 6.000 χρόνια ιστορίας στην ακρόπολη της Ερμπίλ O μακροβιότερος οικισμός στον κόσμο που κατοικείται χωρίς διακοπή, η ακρόπολη της Ερμπίλ, βρίσκεται στην καρδιά της σύγχρονης πρωτεύουσας του Ιρακινού Κουρδιστάν. Από τον βορρά τα όρη Ζάγκρος δείχνουν να προσκαλούν τον επισκέπτη. Η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν ανοίγει μονοπάτια για να προωθήσει την πεζοπορία σε μια οροσειρά που ανταγωνίζεται σε μέγεθος τις Άλπεις και αποτελεί ένα εντυπωσιακό φόντο πίσω από ένα λίκνο πολιτισμού. Το ηλικίας 6.000 ετών οχυρό βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου ύψους 30 μέτρων, έχει μέγεθος που αντιστοιχεί σε 19 γήπεδα ποδοσφαίρου και δημιουργήθηκε από πολλές γενιές μουσουλμανικών, χριστιανικών και εβραϊκών κοινοτήτων που έχτιζαν η μία πάνω στην προηγούμενη. Σπίτια με αυλές, φτιαγμένα από πυρότουβλα, εμπνευσμένα από τον κυκλικό σχηματισμό με σκηνές που έφτιαχναν κάποτε οι νομάδες γύρω από τα κοπάδια τους, βρίσκονται μέσα στα τείχη της ακρόπολης.
Οι απλές προσόψεις των σπιτιών κρύβουν πίσω τους πολλά ξεχωριστά δωμάτια που πρόσφεραν ιδιωτικότητα στις πολυμελείς οικογένειες που ζούσαν κάποτε εδώ. Η καλύτερη ώρα να επισκεφθείτε την ακρόπολη της Ερμπίλ είναι το απόγευμα. Επισκεφθείτε την ακρόπολη με οδηγό νωρίς το απόγευμα, όταν οι τοίχοι παίρνουν το χρώμα του κεχριμπαριού, και στη συνέχεια περάστε από το Qaysari Bazaar, μία από τις παλαιότερες σκεπαστές αγορές στον κόσμο. Χτίστηκε την οθωμανική εποχή και φιλοξενεί πάγκους με κοσμήματα, υφάσματα, χειροτεχνήματα και γλυκά. Η Ερμπίλ και η ακρόπολή της έχουν αντέξει πολλά κύματα κατακτητών, όπως Σουμέριους, Ακκάδιους, Ασσύριους, Βαβυλώνιους, Αχαιμενίδες, Έλληνες, Πάρθες, Ρωμαίους, Σασσανίδες, Τιμουρίδες, Μογγόλους και Οθωμανούς.
Προκειμένου να επισκευαστεί και να συντηρηθεί ο οικισμός, δημιουργήθηκε το 2007 η Ύπατη Αρμοστεία για την Αποκατάσταση της Ακρόπολης της Ερμπίλ. Η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν έχει διαθέσει περισσότερα από 30 εκατομμύρια δολάρια για το εγχείρημα. Αλλά ενώ η ακρόπολη χαρακτηρίστηκε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το 2014, η αποκατάσταση διακόπηκε προσωρινά λόγω της ανόδου του ISIS. Οι εργασίες, ωστόσο, προχώρησαν και ο λόφος παραμένει ανοιχτός για επισκέπτες. Και παρότι έχουν περάσει αιώνες κατακτήσεων και παραμέλησης, η ακρόπολη εξακολουθεί να στέκει επιβλητική, μαρτυρώντας τη δύναμη και την αντοχή του ανθρώπινου πνεύματος.
Ποπ κορν και κουβέντα κάτω από την ακρόπολη της Ερμπίλ.ΝΥΤT.M.: Οι Κούρδοι λένε: «Φίλοι μου είναι τα βουνά». Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς χωρίς κράτος που βρίσκεται διαρκώς σε κίνδυνο, σε μια λωρίδα γης μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράν. Στην ακρόπολη γίνονται ακόμη εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης. Δεν θα έλεγα πως είναι πανέμορφο θέαμα, αλλά σου προσφέρει μια αληθινή αίσθηση του τόπου και μια εικόνα τού πώς είναι να ζεις σε μια περιοχή που αντιμετωπίζει επιθέσεις του ISIS. Ως επιλογή δεν είναι ασφαλής, όμως το Κουρδιστάν είναι μια ισχυρή και ανθεκτική κοινωνία που έχει επιβιώσει μετά από συνεχείς αλλά και περιοδικές επιθέσεις. Υπάρχουν προοδευτικές γυναίκες σε εξέχουσες θέσεις στην κυβέρνηση, καθώς και πολλοί ανέγγιχτοι αρχαιολογικοί χώροι.
Το Μανχάτταν της Ερήμου.Υεμένη/getty image
Σε έναν αρχαίο σημιτικό κόσμο που δεν είχε διχαστεί ακόμη από τις σύγχρονες διαφορετικές μορφές πίστης, πολύ πριν από την άνοδο του χριστιανισμού ή του Ισλάμ, οι πόλεις που αποτελούσαν τη σημερινή Υεμένη εμφανίστηκαν από την έρημο, καθώς οι κάτοικοί τους απέκτησαν περιουσίες εμπορευόμενοι λιβάνι και μύρο. Ενώ το εμπόριο μεταξύ του νότιου τμήματος της Αραβικής χερσονήσου και της Μεσογείου ανθούσε από τον 3ο αιώνα π.Χ., αυτά τα νέα αστικά κέντρα αναπτύσσονταν κατά μήκος του Δρόμου του Εμπορίου Μπαχαρικών και οι κάτοικοί τους με τον καιρό ανέπτυξαν ευρηματικά συστήματα άρδευσης και αστικού σχεδιασμού που παραμένουν μέχρι σήμερα το ίδιο εντυπωσιακά όσο ήταν χιλιάδες χρόνια πριν.
Στο ιστορικό κέντρο της Σαναά, της πρωτεύουσας της σύγχρονης Υεμένης, ηλικίας 2.500 ετών, οι κάτοικοι διακοσμούσαν τους τοίχους των πολυόροφων σπιτιών τους από ώχρα με γύψινες γιρλάντες. Στην πόλη Shibam, που τον 16ο αιώνα πήρε τη μορφή που έχει μέχρι σήμερα, επταώροφοι πύργοι χτισμένοι με την τεχνική της «πεπιεσμένης γης» υψώνονταν στο χείλος μιας πλαγιάς, βλέποντας προς το Wadi Hadhramaut, ένα ζαλιστικό τοπίο όπου τα όρια μεταξύ του φυσικού και του τεχνητού δείχνουν να χάνονται.
Εδώ και δεκαετίες, αυτοί οι αρχαίοι οικισμοί και οι κάτοικοί τους έχουν υποφέρει από απανωτές κρίσεις –πλημμύρες και λιμούς–, καθώς κι έναν πολυετή εμφύλιο πόλεμο που από τη στιγμή που ξέσπασε, το 2014, έχει φέρει υποσιτισμό, ενώ ιστορικές γειτονιές καταστρέφονται από σαουδαραβικούς βομβαρδισμούς με τη στήριξη των ΗΠΑ. Μερικοί από τους πιο εκπληκτικούς ανθρώπινους οικισμούς στον κόσμο, οι πόλεις με τους πύργους της Υεμένης, καθώς και οι κοινότητες που επί χιλιετίες κατοικούν εκεί, κινδυνεύουν πλέον να εξαφανιστούν.
ΑΤ. Αναμφίβολα, ήταν το πιο απίστευτο ταξίδι της ζωής μου. Πρόκειται για μια σπάνια χώρα, που έχει μείνει στο παρελθόν: όπως η προ-ισλαμική Αραβία, φάνταζε βαθιά σημιτική. Η Υεμένη, για μένα, ήταν αυτό το μέρος που δεν έχει πληγεί από την παγκοσμιοποίηση. Ήταν απίστευτα αγνό. Υπήρχαν και τότε κάποιοι κίνδυνοι, αλλά όχι όπως τώρα. Διστάζω να την προτείνω λόγω της κατάστασης ασφάλειας.
P.I.Ενθουσιάστηκα που την είδα στη λίστα. Κι αν πρέπει να ξεχωρίσω ένα στοιχείο της Υεμένης, θα ξεκινούσα από αυτούς τους ουρανοξύστες. Όποιος τους έχει δει δεν πρόκειται να τους ξεχάσει ποτέ. Νομίζω πως δεν χρειάζεται να μας ανησυχεί το θέμα της ασφάλειας. Είναι μία από τις σπουδαιότερες χώρες στον κόσμο και, όπως έλεγε ο Aatish, κάτι το μοναδικό.
Από τους: Debra Kamin, Miguel Morales, Michael Snyder © 2022 The New York Times Company