“Ω Γε” | “Oh Yeah”, Ατομική έκθεση, ΡΑΝΙΑ ΡΑΓΚΟΥ, γκαλερί ΑΛΜΑ
Εγκαίνια Πέμπτη 2/11, 19:00 – 22:00 
Στη σειρά αυτή έργων των τελευταίων τεσσάρων χρόνων η Ράνια Ράγκου αναμιγνύει αριστοτεχνικά εικόνες της σύγχρονης ζωής με ίχνη από το παρελθόν της πόλης. Στο φαινομενικά διφορούμενο παρόν κρύβεται η βεβαιότητα της διάρκειας. Μία ιστορική διαδοχή, ένα χρονικό παλίμψηστο ξεδιπλώνεται ως θαύμα, αποκαλύπτοντας μία συμμετρία μέσα στο χάος, δημιουργώντας ένα υποδόριο αίσθημα ασφάλειας, διάρκειας, αντοχής.
Ο Χριστόφορος Μαρίνος, επιμελητής της έκθεσης, σημειώνει στο κείμενο του καταλόγου.
«..Η Ράγκου ζωγραφίζει πέντε έργα σε ένα, εικόνες μέσα σε εικόνες. Το έργο για εκείνη είναι όντως ένα παλίμψηστο, το οποίο δομείται με στρώσεις, διαγραφές, επικαλύψεις και σκόπιμα λάθη που επαναλαμβάνονται με διαφορετικά αποτελέσματα…
…Για τη Ράγκου δεν υπάρχει ιδανική ή ολοκληρωμένη ζωγραφική εικόνα. Το φαινομενικά ρεαλιστικό ή φυσιολογικό -ένας χώρος για παράδειγμα- γίνεται αίφνης εντελώς εξωπραγματικό, αλλά και το αντίστροφο. Οι εικόνες που ζωγραφίζει κινούνται, όπως λέει, μεταξύ μη πραγματικού και απόλυτα πραγματικού. Γι’ αυτό και την ενδιαφέρει το κολλάζ, το οποίο, πέρα από τεχνική, ως πρωταρχική μορφή του μεταμοντέρνου λόγου, διέπει την ετερογενή, πολλαπλή και παράδοξη πραγματικότητα. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι το κόνσεπτ της σύνθεσης ετερόκλητων εικόνων και μοτίβων την απασχολεί ήδη από το ξεκίνημά της – και δεν είναι τυχαίο ότι το θέμα της πτυχιακής της στην ΑΣΚΤ ήταν η διασταύρωση πολιτισμών.»
Η Ράνια Ράγκου σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα (1989-1994), στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Μαδρίτη (1994-1995), στο School of Visual Arts (MA in Music and Sound Techniques) και στο New School University (ΜΑ in Video Art) στη Νέα Υόρκη.
Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, ανάμεσα στις οποίες στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Εικαστικό Κέντρο Ρεθύμνης και στο ίδρυμα Θρακικής Τέχνης. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
Foundation of Thracian Art, Museum Vorre, DESTE Dakis Ioannou, Felios, Beltsios, Emfietzoglou, Evgenides, Kopelouzos collections, Fryssiras museum, Cultural Heritage Foundation of Corfu, συλλογή Πόλλυς και Χρήστου Κολλιαλή κλπ
Ολόκληρο το κείμενο του ιστορικού τέχνης και επιμελητή Χριστόφορου Μαρίνου
Ράνια Ράγκου «Ω γε»
Ο αινιγματικός τίτλος της έκθεσης «Ω γε» αποδίδει εύστοχα τη διφορούμενη ματιά
της Ράνιας Ράγκου, εκφράζοντας παράλληλα μια λυτρωτική αυτοειρωνεία, η οποία
συνυπάρχει με την ανάγκη -την αγωνία- διατήρησης μιας στιβαρής ζωγραφικής
ταυτότητας και γλώσσας. Αυτό το «Ω γε», που φέρνει αβίαστα στον νου το τραγούδι
«Oh Υeah» των Yello, θα μπορούσε κάλλιστα να δηλώνει μια πανηγυρική έκβαση
(«τα καταφέραμε»), την ανακουφιστική αίσθηση της συνέχειας και της
καλλιτεχνικής επιβίωσης, ή απλώς τη μέθεξη. Χρησιμοποιώντας μια άκλιτη λέξη
όπως το «γε», δηλαδή ένα μόριο με τη σημασία του «βέβαια», του «μάλιστα» και
του «τουλάχιστον», η Ράγκου εντοπίζει το ιδανικό λεξιλόγιο για να περιγράψει τη
συγκεχυμένη νεορεαλιστική πραγματικότητα που εξετάζει στη ζωγραφική της. Με
άλλα λόγια, ο τίτλος της έκθεσης αντικατοπτρίζει ιδανικά τον αποσπασματικό,
υβριδικό χαρακτήρα των εικόνων της.
Σύμφωνα με το συντακτικό της αρχαίας
ελληνικής γλώσσας, τα μόρια έχουν ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις και
μπορεί να δηλώνουν βεβαίωση, άρνηση, δισταγμό, πιθανότητα, ερώτηση, ευχή ή
προτροπή. Αυτές οι έννοιες διατρέχουν, θα λέγαμε, και την ανοιχτή σε ερμηνείες
ζωγραφική της.
Η Ράγκου επιβεβαιώνει ότι «η έκθεση “Ω γε” πραγματεύεται την ανθρώπινη ανάγκη
για βεβαιότητα με στόχο τη διαχείριση των δεδομένων δεινών και την ευδαιμονία.
Η βεβαιότητα ενισχύεται από τη γνώση, την εξέλιξη, την επαναληπτικότητα της
ιστορίας, την αίσθηση ασφάλειας και την έμφυτη αισιοδοξία. Ως εικόνα, ο
βηματισμός με φόντο ένα παλίμψηστο περιβάλλον προωθεί κατά κάποιο τρόπο το
θέμα μου». Πράγματι, στους πίνακές της βλέπεις συχνά ανθρώπους να περπατούν
(εικόνα ενδεικτική της μονότονης πραγματικότητας) αλλά να μην πατάνε πάντα στο
έδαφος. Αεροβατούν και πολλαπλασιάζονται, λες και είναι κλώνοι ή σωσίες,
ενισχύοντας έτσι την ονειρική διάσταση. Η ανώνυμη γυναικεία φιγούρα στο Today
& Today (2021) εμφανίζεται και στο Yes (2021-22), ενώ walkers συναντάμε και σε
άλλα έργα, όπως στο Sunday (2022) και στο Back to Back (2023).
Δεν χρειάζεται να
σκεφτούμε τον Ιησού να περπατάει επί των υδάτων για να υποψιαστούμε ότι αυτοί
οι walkers συνδέονται πρωτίστως με την έννοια του θαύματος και δευτερευόντως
με τη φυγή. Όπως τα ζώα στα έργα της, έτσι κι αυτές οι φιγούρες υποδηλώνουν,
σύμφωνα με τη ζωγράφο, ότι «είμαστε μέρος ενός όλου και ότι το θαύμα, στην
ουσία, ίσως να είναι όλο αυτό που ζούμε». Ενταγμένοι σε έναν πολυδιάστατο χώρο,
οι walkers καθιστούν τις εικόνες της μεταβλητές, ρευστές: τίποτα εδώ δεν είναι
σταθερό και παγιωμένο, υπάρχει μια ακατανίκητη διάθεση για κίνηση και αλλαγή.
Η Ράγκου ζωγραφίζει πέντε έργα σε ένα, εικόνες μέσα σε εικόνες. Το έργο για
εκείνη είναι όντως ένα παλίμψηστο, το οποίο δομείται με στρώσεις, διαγραφές,
επικαλύψεις και σκόπιμα λάθη που επαναλαμβάνονται με διαφορετικά
αποτελέσματα. Την ώρα που δουλεύει ένα έργο η ζωγράφος «παίζει» με διάφορες
σκέψεις και, μοιραία, αυτό το παιχνίδι αποτυπώνεται στον καμβά. «Θέλω να φτάνει
σε ένα σημείο η ζωγραφική. Όταν το έργο αρχίζει και γίνεται φωτορεαλιστικό, είναι
νεκρό. Σε αυτή την περίπτωση, όταν μου ξεφύγει, το καταστρέφω» ομολογεί η ίδια.
Για τη Ράγκου δεν υπάρχει ιδανική ή ολοκληρωμένη ζωγραφική εικόνα. Το
φαινομενικά ρεαλιστικό ή φυσιολογικό -ένας χώρος για παράδειγμα- γίνεται αίφνης
εντελώς εξωπραγματικό, αλλά και το αντίστροφο. Οι εικόνες που ζωγραφίζει
κινούνται, όπως λέει, «μεταξύ μη πραγματικού και απόλυτα πραγματικού». Γι’ αυτό
και την ενδιαφέρει το κολλάζ, το οποίο, πέρα από τεχνική, ως πρωταρχική μορφή
του μεταμοντέρνου λόγου, διέπει την ετερογενή, πολλαπλή και παράδοξη
πραγματικότητα. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι το κόνσεπτ της σύνθεσης
ετερόκλητων εικόνων και μοτίβων την απασχολεί ήδη από το ξεκίνημά της – και δεν
είναι τυχαίο ότι το θέμα της πτυχιακής της στην ΑΣΚΤ ήταν η διασταύρωση
πολιτισμών.
Στους πίνακες της Ράγκου, όπως και στην πραγματική ζωή, οι εποχές, οι χώροι και οι
χρόνοι αναμειγνύονται. Η ζωγράφος αποδίδει αυτή τη μείξη με τη βοήθεια της
φωτογραφίας, ως βασικό στοιχείο αναφοράς. Στο Thought no 5 (2022), που θυμίζει
έντονα τα κολλάζ του John Stezaker, ένας κροπαρισμένος Ερμής λειτουργεί ως
μάσκα που καλύπτει το πρόσωπο ενός κουστουμαρισμένου άντρα.
Σε άλλα έργα ο χώρος αναδιπλώνεται (ο ουρανός γίνεται οθόνη) ή δημιουργείται μια ώσμωση
ανάμεσα σε διαφορετικούς χώρους. Στο Locals (2023), μια λεπτομέρεια
απροσδιόριστου εξωτερικού χώρου, από δική της φωτογραφία τραβηγμένη στο
Θησείο, συνδυάζεται με τη γνώριμη εικόνα ενός αποκεφαλισμένου γυναικείου
αγάλματος της Δήλου, βασισμένη σε φωτογραφία που έχει αλιεύσει από το
διαδίκτυο. Ενώ στο Episode 3 (2022) το απεικονιζόμενο τοπίο, που αρχίζει
κυριολεκτικά να ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας, είναι ομολογουμένως
ασυνήθιστο, εξίσου οικείο και εξωπραγματικό, ανήκει και δεν ανήκει στον δικό μας
κόσμο. Τέλος, σε έργα όπως το Sunday (2023) αναμειγνύονται αυτή τη φορά τα
είδη: έτσι, ένα πορτρέτο του αγνώριστου David Bowie ως εφήβου συγχωνεύεται με
ένα φανταστικό τοπίο.
Οι πίνακες της Ράγκου δεν μοιράζονται μια κοινή χρωματική γκάμα. Από πίνακα σε
πίνακα το χρώμα αλλάζει, όπως αλλάζει η διάθεση, η δική της και η δική μας.
Παραδόξως, όμως, υπάρχει ένας συνδετικός κρίκος, μια συνέχεια ανάμεσα στα
έργα. Αυτή η υπόγεια σύνδεση εκφράζεται με ένα μοτίβο που εμφανίζεται
ποικιλοτρόπως: συγκεκριμένα στο The Locals (2019-23), στο A Small Change (2021-
22) και στο Depends (2022) ενσωματώνεται στην εικόνα το (υπερμέγεθες) χέρι της
ζωγράφου, ενώ στο Two (2019-22) και στο Earth! (2022-23) τα χέρια έχουν έναν
διακριτικό αλλά σημαντικό ρόλο. Άραγε τι άλλο να υποδηλώνουν αυτά τα χέρια που
εμμονικά επανέρχονται στις εικόνες της, αν όχι τη φροντίδα και το θαύμα; Ή μήπως
είναι κρυμμένες υπογραφές που προσδίδουν στις εικόνες της μια πιο προσωπική
χροιά; «Η δουλειά μου», δήλωνε η Ράγκου το 2015, «είναι σαν ένα εικονοποιημένο
ημερολόγιο όπου γράφω για αυτό που ζω, καθώς και για το ιδεατό».
Η ζωγράφος
έχει καταφέρει (όλα αυτά τα χρόνια) να κατασκευάσει μια δική της
πραγματικότητα, έναν δικό της ρεαλισμό, ένα δικό της ύφος. Την ελκύει το
φευγαλέο, το απαρατήρητο, το ανοίκειο, ίσως κι αυτό που απωθεί τους άλλους.
Βγάζει κλεφτά φωτογραφίες από το παράθυρο κατά τη διάρκεια πολύωρων
διαδρομών με το αυτοκίνητο. Φωτογραφίζει ανθρώπους που περπατούν για να
βρει το κατάλληλο βάδισμα. Φωτογραφίζει με το κινητό ατάκες από ταινίες, όπως
μια ατάκα από τη σειρά The Walking Dead. «Μαύρες εικόνες με ατάκες, σαν
ημερολόγιο, σαν φλασιές, σαν σκέψεις». Της κινούν το ενδιαφέρον οι αδιάφορες,
τετριμμένες εικόνες, οι σχετικές με την καθημερινή ρουτίνα, όπως μια παλιά 70s
φωτογραφία που δείχνει μια χαρούμενη αμερικανική οικογένεια να βολτάρει με τη
βάρκα της σε μια πισίνα – και τους ζωγραφίζει, αλλά σαν να έχει πέσει ο ουρανός
στα κεφάλια τους.
«The Sky is Back» σκέφτεται αρχικά και προσγειώνεται στην
πραγματικότητα. «Είναι σαν να είμαστε περαστικοί και να προχωράμε πολύ ωραία
και χαριτωμένα μέσα από χρόνους που αλλάζουν», μου λέει η Ράγκου καθώς
κοιτάμε μαζί τα έργα στο εργαστήριο. Κι όλα αυτά, ας μην ξεχνάμε, με απώτερο
σκοπό την ευδαιμονία και το ζωντανό έργο τέχνης (όχι το νεκροζώντανο), αυτό που
εξελίσσεται και κάπου σε πάει και σε ταξιδεύει. Η έκθεση «Ω γε» δικαιολογεί
λοιπόν τον περίεργο τίτλο της: μας προτρέπει να περπατήσουμε άφοβα στα
μονοπάτια του μυαλού της Ράνιας Ράγκου.
Χριστόφορος Μαρίνος
Ιστορικός τέχνης και επιμελητής
