Η φινλανδική σάουνα και το μυστικό της ευτυχίας
Το να βρεθείς γυμνός μαζί με άγνωστους σε ένα μικρό δωμάτιο σε θερμοκρασία 80-100C και ύστερα να βουτήξεις σε μια παγωμένη λίμνη για τους Φινλανδούς είναι αναπόσπαστο μέρος του ευ ζην.
Στη σκανδιναβική χώρα των 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων -που βρίσκεται πρώτη στην κατάταξη ευτυχίας εδώ και έξι χρόνια- υπάρχουν περισσότερες από τρία εκατομμύρια σάουνες. Όπως λένε οι κάτοικοι της, το όφελος δεν είναι μόνο σωματικό, αλλά και πνευματικό. Εκεί, όλοι νιώθουν ίσοι.
Η παράδοση της σάουνας θεωρείται τόσο πολύτιμη που το 2020 προστέθηκε στη λίστα άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco. «Η κουλτούρα της σάουνας, η οποία μπορεί να λάβει χώρα σε σπίτια ή δημόσιους χώρους, περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από το απλό πλύσιμο» αναφέρει η Unesco. «Στη σάουνα, οι άνθρωποι καθαρίζουν το σώμα και το μυαλό τους και ασπάζονται μια αίσθηση εσωτερικής γαλήνης. Παραδοσιακά, η σάουνα θεωρείται ιερός χώρος – μια “εκκλησία της φύσης”». Σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου η εμπειρία της σάουνας είναι συνδεδεμένη με την επίσκεψη σε γυμναστήριο ή σε σπα, στη Φινλανδία έχει καθημερινό ρόλο και είναι προσιτή σε όλους, ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη. Είτε πρόκειται για ηλεκτρικές είτε για παραδοσιακές σάουνες καπνού, δε χρειάζεται να έχεις οικονομική άνεση για να απολαύσεις αυτή την εξαγνιστική εμπειρία.
Παραδοσιακή φινλανδική σάουνα στην περιοχή Rovaniemi.
Στη Φινλαδία, οι σάουνες είναι περισσότερες από τα αυτοκίνητα και οι κάτοικοι της σκανδιναβικής χώρας τις επισκέπτονται περίπου μία φορά την εβδομάδα – μετά τη δουλειά για να χαλαρώσουν, τα Σαββατοκύριακα με την οικογένεια ή τους φίλους τους. Όπως αναφέρει η Finnish Sauna Society, συνηθίζεται oι οικογένειες να μπαίνουν στη σάουνα του σπιτιού τους όλοι μαζί, ενώ σε δημόσιες σάουνες σε κολυμβητήρια και αθλητικά κέντρα, υπάρχει ξεχωριστός χώρος για άνδρες και γυναίκες – στις μικτές σάουνες είναι απαραίτητο να είσαι τυλιγμένος με μια πετσέτα.
«Πρωτεύουσα της σάουνας» θεωρείται το Τάμπερε, μια πόλη 250.000 κατοίκων βόρεια του Ελσίνκι, που έχει περίπου 60 δημόσιες σάουνες. Η παλιότερη είναι η Rajaportti, που χτίστηκε το 1906 και εξακολουθεί να θερμαίνεται με τον παραδοσιακό τρόπο – κούτσουρα μήκους ενός μέτρου θερμαίνουν μια γιγάντια σόμπα με πέτρες. Ο ρόλος της στην τοπική κοινωνία είναι πολυσχιδής – τόπος χαλάρωσης και πνευματικής ηρεμίας, μπαρ, παιδική χαρά, σημείο συνάντησης για ανθρώπους όλων των ηλικιών. Στην αυλή του café συναντιούνται από πανκ και καλλιτέχνες μέχρι τραπεζίτες για μια μπύρα και ένα makkara, παραδοσιακό λουκάνικο που ψήνεται στις πέτρες της σάουνας, που ονομάζονται kiuas.
Η σάουνα Rajaportti στο Τάμπερε χτίστηκε το 1906 και είναι η παλιότερη της Φινλανδίας.
H σάουνα δεν είναι πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα. Στην καρδιά της εμπειρίας βρίσκεται το löyly – ο ατμός που απελευθερώνεται από τη ρίψη νερού σε μια στοίβα από θερμαινόμενες πέτρες. Όσοι δεν είναι Φινλανδοί, δυσκολεύονται να αντιληφθούν τη σημασία του – κάποιοι συγκρίνουν το καλό löyly με μια ζεστή αγκαλιά. Σε κάποιες σάουνες, νερό στις πέτρες ρίχνει όποιος βρίσκεται εκείνη τη στιγμή πιο κοντά, ενώ σε άλλες υπάρχει υπεύθυνος γι’ αυτή τη δουλειά. Η ποιότητα του löyly ίσως διαφέρει από μέρα σε μέρα ή από ώρα σε ώρα ∙ το πρωί μπορεί να είναι αυστηρό και στεγνό, το βράδυ υγρό και απαλό, όπως αναφέρει το Rajaportti.
Tο πιο συναρπαστικό κομμάτι της εμπειρίας είναι όταν βγαίνεις έξω. Για κολύμπι το καλοκαίρι, για κύλισμα στο φρέσκο χιόνι ή για μια στιγμιαία βουτιά σε μια τρύπα μιας παγωμένης λίμνης. Στην αρχή φαίνεται αδιανόητο∙ όταν, όμως, το τολμήσεις, νιώθεις ευφορία και είσαι έτοιμος να το ξανακάνεις από την αρχή. Οι Φινλανδοί συμβουλεύουν όσους δεν είναι συνηθισμένοι στις συνθήκες της σάουνας να κάθονται ψηλότερα ή κοντά στην πόρτα. Και θεωρούν το διάλειμμα δροσιάς απαραίτητο – όσοι δεν αντέχουν στην ιδέα της βουτιάς σε κρύο νερό μπορούν να κάνουν ντους ή να πιούν ένα παγωμένο μηλίτη. Σύμφωνα με την εθιμοτυπία, έντονες συζητήσεις για πολιτική, οικονομία και θρησκεία πρέπει να αποφεύγονται∙ άλλωστε ένα παλιό ρητό λέει να συμπεριφέρεσαι στη σάουνα όπως στην εκκλησία.
H Sky Sauna με θέα από τις καμπίνες της ρόδας λούνα παρκ Sky Wheel στο Ελσίνκι. Photo: @original_skysauna
Allas Sea Pool, με εντυπωσιακή θέα στο λιμάνι του Ελσίνκι.
H σάουνα Löyly, σε εμβληματικό design κτίριο από ξύλο.
Η Kiilopää Sauna World στη Λαπωνία.
Στις όχθες της λίμνης Jerisjärvi, το Αrctic Sauna World.
To Arctic Snow Hotel στο Ροβανιέμι, διαθέτει σάουνα πάγου και υπαίθριο τζακούζι.
Η σάουνα επινοήθηκε για να ικανοποιήσει την ανάγκη για ζέστη και υγιεινή∙ είναι μια παράδοση πολλών αιώνων. Ήταν το πιο καθαρό δωμάτιο του σπιτιού και χρησίμευε σε πολλά – από το μαγείρεμα και το πλύσιμο των ρούχων, μέχρι τον τοκετό. Μετά τη δεκαετία του 1950, οι περισσότερες παραδοσιακές δημόσιες σάουνες έκλεισαν. Σήμερα η κουλτούρα έχει αναβιώσει, και πολλές νέες σάουνες έχουν κατασκευαστεί χάρη σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες.
Εκτός από τις παραδοσιακές, υπάρχουν και high-end επιλογές, όπως η Sky Sauna που προσφέρει σάουνα και θέα από τις καμπίνες της τεράστιας ρόδας λούνα παρκ Sky Wheel, και οι σάουνες του Allas Sea Pool, με παράθυρα με εντυπωσιακή θέα στο λιμάνι του Ελσίνκι.
Η πιο φημισμένη είναι η Löyly, σε εμβληματικό design κτίριο από ξύλο, με εξωτερική πισίνα και μεγάλες βεράντες πάνω στη Βαλτική.
Για μια εμπειρία ζωής, η Kiilopää Sauna World στη Λαπωνία είναι μια παραδοσιακή σάουνα καπνού δίπλα σε ένα κρυστάλλινο ρέμα, ιδανικό για κολύμπι με φόντο το Βόρειο Σέλας. Στις όχθες της λίμνης Jerisjärvi, το Αrctic Sauna World διαθέτει τέσσερις σάουνες∙ το highlight τους χειμερινούς μήνες, εκτός από τον φαντασμαγορικό ουρανό, είναι η βουτιά σε μια τρύπα στην παγωμένη λίμνη. Τέλος, το Arctic Snow Hotel στο Ροβανιέμι, εκτός από παραδοσιακή σάουνα, διαθέτει σάουνα πάγου και υπαίθριο τζακούζι με φόντο τις απέραντες χιονισμένες εκτάσεις της Λαπωνίας.
Eξωτερική φωτογραφία: Getty Images /Ideal Image