ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY
Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970
Μια ομαδική, θεματική έκθεση για το αστικό βίωμα μέσα από το βλέμμα εικαστικών δημιουργών και κινηματογραφιστών.
Επιμέλεια: Συραγώ Τσιάρα
Κεντρικό Κτήριο – Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων
Διάρκεια: 21 Ιουνίου 2023 – 3 Μαρτίου 2024
Η Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου με χαρά προσκαλεί το κοινό στην έκθεση «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970», μια πρωτότυπη σύλληψη που παρακολουθεί τρεις δεκαετίες ραγδαίου μετασχηματισμού της μεταπολεμικής Ελλάδας και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην αστικοποίηση και τον τρόπο που ο άνθρωπος συμμετέχει ή αντιστέκεται στη νέα συνθήκη που του υπαγορεύει το ολοένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον του. Για την ανίχνευση της ανθρώπινης εμπειρίας του αστικού βιώματος η έκθεση φέρνει σε συνομιλία τις εικαστικές τέχνες –ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, σχέδια και αφίσες– με αποσπάσματα από τον δημοφιλή ελληνικό κινηματογράφο, τις ταινίες κριτικού ρεαλισμού και τις έκκεντρες αφηγήσεις.
Παρουσιάζοντας 79 δημιουργούς, 202 εικαστικά έργα και 21 ταινίες, η «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ» επιχειρεί να χαρτογραφήσει το συνολικό εύρος της έννοιας «αστικό βίωμα» σκιαγραφώντας το κοινωνικό υποκείμενο εντός της πόλης, με όλη τη γοητεία που μπορεί να του ασκεί αλλά και με όλους τους περιορισμούς ή και τους αποκλεισμούς που τη συνοδεύουν, «με την εκθεσιακή αφήγηση να μετακινείται διαρκώς από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα, από την πανοραμική λήψη στο κοντινό πλάνο», όπως εξηγεί η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ και επιμελήτρια της έκθεσης, Συραγώ Τσιάρα. 
«Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν την πόλη όχι μόνο ως δομημένο περιβάλλον που τους εμπεριέχει, αλλά και ως καθημερινό βίωμα, ένα πλαίσιο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι είτε με όρους αναγνώρισης, ασφάλειας και αποδοχής είτε με όρους ανίχνευσης, διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης», αναφέρει επίσης η κυρία Τσιάρα γι’ αυτήν την ιστορική όσο και επίκαιρη έκθεση σε έναν ρευστό, ζωντανό κόσμο που διαρκώς προσφέρει στα μέλη του –σε κάθε έναν από εμάς– προκλήσεις που τα καλούν να αναμετρηθούν με νέα δεδομένα και να διαμορφώσουν θέση και ταυτότητα.
Σύμφωνα με το επιμελητικό σκεπτικό, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αστικοποίηση, η ανοικοδόμηση και η μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– προσδιορίζουν καθοριστικά το πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία. Το αστικό τοπίο μεταβάλλεται ριζικά με την αντιπαροχή και τη σταδιακή εξαφάνιση της μονοκατοικίας. Η καθημερινή ζωή αλλάζει με την εξάπλωση της αστικής κουλτούρας, την ανάδυση της κοινωνίας του θεάματος και της κατανάλωσης, τις νέες εμπειρίες που προσφέρει η πόλη. Η πόλη γίνεται το κατεξοχήν πεδίο συγκρότησης ταυτοτήτων για εσωτερικούς και εξωτερικούς μετανάστες, ενώ η κλίμακα, ο ορίζοντας και η αίσθηση αλλάζουν δραματικά με την κατασκευή πολυκατοικιών και σύγχρονων εμπορικών καταστημάτων, τη διάνοιξη δρόμων, τη δημιουργία πλατειών, την πύκνωση της κυκλοφορίας ανθρώπων και οχημάτων. Διαμορφώνονται καινούργιες σχέσεις ανάμεσα στο μητροπολιτικό κέντρο, τη συνοικία, το προάστιο, τις προσφυγικές γειτονιές, την εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση. Ενώ το μέσο βιοτικό επίπεδο βελτιώνεται, ταυτόχρονα εμφανίζονται νέοι κοινωνικοί διαχωρισμοί και αποκλεισμοί.
Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στο αστικό τοπίο, την ανθρωπογεωγραφία και τη διασύνδεση υλικού και έμψυχου περιβάλλοντος, παρελθόντος και παρόντος. Αρχικά κυριαρχούν η νοσταλγία, οι στερεοτυπικές ή εξιδανικευτικές αφηγήσεις μιας ιδιαίτερης αστικής ταυτότητας που αλλοιώνεται μαζί με τα νεοκλασικά σπίτια που καταπίνουν οι οικοδομές, ενώ η τέχνη προσπαθεί να διασώσει την πόλη που εξαφανίζεται. Καθώς οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του αστικού μετασχηματισμού συλλαμβάνουν ένα νοερό παλίμψηστο εμπειριών και συναισθημάτων σε μια φαντασιακή συνύπαρξη διαφορετικών εποχών, το έργο τέχνης αποκτά σκηνογραφική διάσταση. Η πόλη επινοείται ως σκηνικό, οι δημιουργοί επιλέγουν την οπτική γωνία και συνθέτουν το κάδρο αντλώντας αναφορές από την πραγματικότητα, τη μνήμη και την επιθυμία. Κατά τη δεκαετία του 1960 αναδεικνύεται η ρεαλιστική πρόθεση ορισμένων δημιουργών να επισημάνουν τα προβλήματα και τις αντιθέσεις της καθημερινής ζωής στη μεγαλούπολη με κριτική ματιά. Προς το τέλος της ιστορικής περιόδου που εξετάζει η έκθεση, η υλικότητα αποκτά καινούργιο νόημα στο έργο καλλιτεχνών που εξετάζουν εννοιολογικά τη διάσταση του αστικού βιώματος.
Η έκθεση «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» θα φιλοξενείται από την 21η Ιουνίου 2023 έως και την 3η Μαρτίου 2024 στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων του Κεντρικού Κτηρίου της Εθνικής Πινακοθήκης. Περιλαμβάνει 202 εικαστικά έργα, εκ των οποίων τα μισά προέρχονται από τη Συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης και τα υπόλοιπα συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση κατόπιν δανεισμού από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Στην έκθεση προβάλλονται 21 κινηματογραφικές ταινίες (αποσπάσματα από 17 ταινίες μεγάλου μήκους και 4 πλήρεις ταινίες μικρού μήκους). Αρθρώνεται σε 7 ενότητες που φέρουν τους τίτλους: «Σκηνογραφία», «Νοσταλγία», «Γιαπί», «Κοντινό Πλάνο», «Θέαμα», «Όνειρα και Συγκρούσεις», «Υλικότητες».
Σύντομα θα ανακοινωθεί επίσης το δημόσιο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων που θα πλαισιώνει την έκθεση –ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, δημόσιες δράσεις θεωρητικού και διακαλλιτεχνικού χαρακτήρα κ.ά.–, ενώ θα παρουσιαστεί και ο κατάλογος της έκθεσης, μια έκδοση στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα.
Δημιουργοί: Ιωάννης Αβραμίδης / Θεόδωρος Αγγελόπουλος / Θεόδωρος Αδαμόπουλος / Αλέκος Αλεξανδράκης / Αχιλλέας Απέργης / Μίνως Αργυράκης / Μιχάλης Αρφαράς / Αγήνωρ Αστεριάδης / Γεώργιος Βακιρτζής / Σπύρος Βασιλείου / Γιώργος Βελισσαρίδης / Λουκάς Βενετούλιας / Νικόλαος Βεντούρας / Παντελής Βούλγαρης / Ανδρέας Βουρλούμης / Γιάννης Γαΐτης / Δανιήλ Γουναρίδης / Γρηγόρης Γρηγορίου / Δανιήλ (Παναγόπουλος) / Ντίνος Δημόπουλος / Διαμαντής Διαμαντόπουλος / Κλεοπάτρα Δίγκα / Νίκος Εγγονόπουλος / Γιώργος Ιωάννου / Μιχάλης Κακογιάννης / Λευτέρης Κανακάκις / Βλάσης Κανιάρης / Χρήστος Καπράλος / Νίκη Καραγάτση / Στέλιος Κασιμάτης / Τάκης Κατσουλίδης / Νίκος Κεσσανλής / Κλέαρχος Κονιτσιώτης / Δημοσθένης Κοκκινίδης / Αλέκος Κοντόπουλος / Αλέξανδρος Κορογιαννάκης / Νίκος Κούνδουρος / Πάνος Κουτρουμπούσης / Αριστέα Κριτσωτάκη / Γιώργος Λαζόγκας / Γιούλικα Λακερίδου / Κωνσταντίνος Μαλάμος / Ροβήρος Μανθούλης / Γεώργιος Μανουσάκης / Τώνια Μαρκετάκη / Φώτης Μαστιχιάδης / Δημήτρης Μεγαλίδης / Γιάννης Μιγάδης / Γιάννης Μίχας / Γιάννης Μόραλης / Χρόνης Μπότσογλου / Εύα Μπουλγουρά / Δημήτρης Μυταράς / Νίκος Νικολαΐδης / Ίρα Οικονομίδου / Κλεάνθης Παντιάς / Ρένα Παπασπύρου / Γιώργος Παραλής / Μαρία Πλυτά / Χρύσα Ρωμανού / Αλέκος Σακελλάριος / Γιώργος Σκαλενάκης / Δήμος (Δημοσθένης) Σκουλάκης / Βασίλης Σπεράντζας / Γιάννης Σπυρόπουλος / Άσπα Στασινοπούλου / Δημήτρης Σταύρακας / Παύλος Τάσιος / Τάσσος (Αλεβίζος Αναστάσιος) / Παναγιώτης Τέτσης / Γιώργος Τζαβέλλας / Γεώργιος Τούγιας / Γιάννης Τσαρούχης / Αλέκος Φασιανός / Κώστας Φέρρης / Δημήτρης Χαρισιάδης / Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας / Μαρία Χρουσάκη / Γιάννης Ψυχοπαίδης.
Σύλληψη – Επιμέλεια: Συραγώ Τσιάρα
Συμβολή στην Έρευνα: Έφη Αγαθονίκου, Ελπινίκη Μεϊντάνη, Κατερίνα Ταβαντζή, Άρτεμις Ζερβού, Μαρία Κομνηνού, Ιουλία Μέρμηγκα
Μουσειογραφική Μελέτη: Μαρία Μανέτα
Συντονισμός Παραγωγής: Ειρήνη Σάπκα
Επικοινωνία: Μαρία Ιωάννου
Σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος
