«Τζενίν» ή, αλλιώς, οι Κουρτς στην Παλαιστίνη
Η Τζενίν είναι μια μικρή πόλη στη Δυτική Οχθη του Ιορδάνη. Και η Δυτική Οχθη είναι γεωγραφική ζώνη του οιονεί Κράτους της Παλαιστίνης, η οποία τελεί υπό ισραηλινή κατοχή. Η περιοχή απλώνεται βόρεια της Νεκράς Θάλασσας και συμπεριλαμβάνει τις πόλεις Τζενίν και Ναμπλούς. Τζενίν, Ναμπλούς, Γάζα κ.ά. είναι τοπωνύμια του πολέμου. Η Τζενίν είναι περίπτωση. Είχε υπάρξει πεδίο μαχών ήδη από το 1948 κατά την Παλαιστινιακή Καταστροφή (Νάκμπα), δηλαδή, τη βίαιη εκδίωξη των Παλαιστινίων από τις εστίες τους παράλληλα με την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ.
Βέβαια, τότε οι Παλαιστίνιοι και οι Αραβες σύμμαχοί τους είχαν απορρίψει το ψήφισμα 181/1947 του ΟΗΕ για τη δημιουργία δύο κρατών στην περιοχή της Παλαιστίνης (Εβραϊκό Κράτος 55%, Παλαιστινιακό Κράτος 43%, Ιερουσαλήμ διεθνής πόλη). Ξεκίνησαν τον Α’ Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο, με αποτέλεσμα –μεταξύ άλλων– την καταστροφή εκατοντάδων παλαιστινιακών πόλεων και χωριών. Λάθος, όπως αποδείχθηκε αργότερα, γιατί σήμερα υπάρχει ένα μόνο κράτος, αυτό του Ισραήλ. Και συντηρεί τη σύγκρουση Δύσης – Αραβικού κόσμου.
Το 2003, ο Γερμανός καλλιτέχνης Τόμας Κλίπερ έφτασε στην Τζενίν και έφτιαξε ένα δημόσιο γλυπτό σε ανάμνηση της βίας του 2002. Με παλιοσίδερα από σπίτια και αυτοκίνητα που είχαν καταστραφεί από τις ισραηλινές δυνάμεις, φιλοτέχνησε το «Al Hissan» (Το άλογο) με τη βοήθεια 12 νεαρών Παλαιστινίων που επιλέχθηκαν από την πόλη και τον προσφυγικό καταυλισμό από ένα κέντρο νεολαίας και τα Ηνωμένα Εθνη.
Την ίδια περίοδο, της Δεύτερης Ιντιφάντα, φύτρωσε το Τείχος της Δυτικής Οχθης – ένα αρκετά αμφιλεγόμενο ντεσού της ισραηλο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, που ορίζει ένα de facto μελλοντικό σύνορο μεταξύ Ισραήλ και Κράτους της Παλαιστίνης. Το Ισραήλ το περιγράφει ως αναγκαίο φράκτη ασφαλείας ενάντια στην παλαιστινιακή βία. Οι Παλαιστίνιοι το περιγράφουν ως στοιχείο φυλετικού διαχωρισμού και μνημείο του ισραηλινού απαρτχάιντ.
Τον Ιούνιο του 2023 οι ισραηλινές δυνάμεις σφυροκόπησαν ξανά την Τζενίν ως φωλιά τρομοκρατών (πολύ πριν από την επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου 2023) – είκοσι χρόνια μετά τα αιματηρά γεγονότα του 2002. Σήμερα, δεν υπάρχει στην Τζενίν το «Al Hissan» του Τόμας Κλίπερ.
Χάνονται τα μνημεία; Οχι. Την Τετάρτη που μας πέρασε, όσοι βρεθήκαμε στο φιλόξενο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει» της οδού Ακαδημίας, συναντηθήκαμε μ’ ένα μνημείο της παγκόσμιας γραμματείας: το «Τζενίν» της πιο διάσημης σύγχρονης Λιβανοαμερικανίδας ποιήτριας Ετέλ Αντνάν (πέθανε στα 96 στο Παρίσι το 2021). Η Αντνάν –ένα παιδί του πολέμου και της διασποράς– έγραψε το συγκλονιστικό ποίημά της για την Παλαιστίνη, σε πρόζα το 2002, μετά τη μάχη της Τζενίν.
Το εξέδωσε ο Σταύρος Πετσόπουλος (εκδόσεις Αγρα), στην υπέροχη μετάφραση από τα γαλλικά του συγγραφέα και πολύτιμου φίλου Σπύρου Γιανναρά. Μας το διάβασε ολόκληρο, εν είδει αναλογίου, η ηθοποιός Αγλαΐα Παππά. Η Παλαιστίνια συγγραφέας Salma Sawa μάς μίλησε για τη Γάζα και ο στοχαστής Σάββας Μιχαήλ ξεκαθάρισε: «Οχι άλλη αιματοχυσία, στο όνομά μας» (ο Μιχαήλ είναι Ελληνοεβραίος).
Στο ποίημά της η Αντνάν δίνει σώμα και φωνή στην Παλαιστίνη. Αναδεικνύει την εμβέλεια του Κακού, τη φρίκη και την κτηνωδία των Ισραηλινών Κουρτς, την επιθυμία της ολοσχερούς εξαφάνισης ενός λαού «για να πουν στον κόσμο των νεκροζώντανων ότι δεν υπήρχαμε, ότι δεν είχαμε υπάρξει ποτέ και πως έτσι λοιπόν, δικαίως… μας εξολόθρευσαν». Θυμηθείτε τον παράφρονα συνταγματάρχη Γουόλτερ Ε. Κουρτς (τον Μάρλον Μπράντο) στο «Αποκάλυψη Τώρα» του Φράνσις Κόπολα. Η ταινία είχε προκύψει από προσαρμογή στον πόλεμο του Βιετνάμ της νουβέλας του Τζόζεφ Κόνραντ «Η καρδιά του σκότους» (1899).
Αλλά θυμηθείτε και τον Τ. Σ. Ελιοτ στο «Κούφιοι άνθρωποι» (στη μετάφραση του Σεφέρη): «Ετσι είναι τα πράγματα / Στου θανάτου την άλλη βασιλεία / Ξυπνάς μοναχός […] Ετσι τελειώνει ο κόσμος / Οχι με έναν βρόντο / μα μ’ ένα λυγμό». Ομως, σκεφτείτε: τα ποιήματα μπορεί να έχουν μεγαλύτερη εμβέλεια από τους πυραύλους και δεν σκότωσαν ποτέ κανέναν. Διαβάστε το «Τζενίν» της Ετέλ Αντνάν.