H ιστορία της Νάννερλ, αδελφής του Αμαντέους Μότσαρτ
18ος αιώνας. Η ιστορία της Μαρία Άννα Μότσαρτ, μεγαλύτερης αδερφής του Βόλφγκανγκ Αμαντέους, την οποία αναγνωρίζουμε κυρίως με το χαϊδευτικό της όνομα, Νάννερλ, μας ξαναλέει ότι οι προσδοκίες των ταλαντούχων γυναικών είχαν ανέκαθεν περιορισμένη επιτυχία.
Γράφει η πιανίστα Εφη Αγραφιώτη
Ήταν ένα μουσικό φαινόμενο η Νάννερλ. Η μουσική της διαδρομή διακόπηκε νωρίς γιατί δεν ήταν αποδεκτό για μια γυναίκα να είναι επαγγελματίας μουσικός. Στα 18 έπρεπε να παντρευτούν τα κορίτσια κι από τα 15 έπρεπε να εκπαιδευτούν για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους και να κρατήσουν το σπίτι που θα άνοιγαν.
Η Μαρία Άννα και ο Βόλφγκανγκ, γεννήθηκαν στο Ζάλτσμπουργκ, και η Μαρία Άννα, ήταν η μεγαλύτερη από τα επτά στο σύνολο παιδιά της οικογένειας. Μόνο τα δυο παιδιά όμως, ο Βόλφγκανγκ και η Μαρία Άννα, επέζησαν. Γεννήθηκε στις 30 Ιουλίου 1751 η αδελφή και ο αδερφός της στις 27 Ιανουαρίου 1756.
Ο πατέρας τους ο Leopold Mozart, ήταν επαγγελματίας μουσικός. Συνέθετε, διηύθυνε, δίδασκε, έπαιζε βιολί. Η μητέρα της, Anna Maria Walburga Mozart, φρόντιζε την οικογένεια. Η δύσκολη εγκυμοσύνη της στη γέννηση του Βόλφγκανγκ και τα παιδάκια της που δεν επέζησαν, της στέρησαν το να φέρει στον κόσμο περισσότερα παιδιά.
Πάνω στις παρτιτούρες της Νάννερλ έμαθε μουσική ο αδελφός της, ένιωθε λοιπόν περήφανη και ευτυχής για την τύχη της! Η ίδια ήταν μια από τις καλύτερες σολίστ, μέχρι που τα κοινωνικά «μη και όχι» την έβαλαν στην διαδικασία απομάκρυνσης από τις συναυλίες και τις συνθέσεις..
Ως τότε εντυπωσίαζε στην Ευρώπη & έκανε τους μουσικόφιλους σε πόλεις όπως το Μόναχο, το Παρίσι και η Βιέννη να υποκλίνονται στη μουσικότητα και τη δεξιοτεχνία της.
«Το κοριτσάκι μου παίζει τα δυσκολότερα έργα που γράφτηκαν με τελειότητα» και έχει σημασία ότι είναι 12 ετών, και μια από τους καλύτερους πιανίστες της Ευρώπης», δήλωνε με καμάρι ο πατέρας της το 1764.
Όταν η Μαρία Άννα ήταν επτά ετών, ο πατέρας της άρχισε να την διδάσκει τσέμπαλο. Το πήρε πρόθυμα, όπως και ο αδελφός της. Ο πατέρας τους συνειδητοποίησε γρήγορα το βάθος του ταλέντου τους και συνέχισε να τους διδάσκει. Το 1762, ο Leopold Mozart πήρε την οικογένειά του σε μια μουσική περιοδεία σε ευρωπαϊκές πόλεις. Έπαιζαν σε συναυλίες για ευγενείς και σε δημόσιες συναυλίες για το ευρύτερο κοινό. Το αν οι συναυλίες στις περιοδείες ήταν οικονομικά επιτυχημένες ή κόστιζαν σχεδόν όσα χρήματα απαιτούσαν οι μετακινήσεις, αμφισβητείται από ιστορικούς και βιογράφους. Τα παιδιά δέχονταν μεν δώρα όταν έπαιζαν για τους εντυπωσιασμένους ευγενείς, αλλά μερικές φορές ήταν μόνο αυτό ή κι ένα ελάχιστο χρηματικό ποσό που πλήρωναν σαν εισιτήριο οι ακροατές.
Η Μαρία Άννα όταν πήγαινε για συναυλίες μαζί με τον αδελφό της, από τα οκτώ της χρόνια, λάμβανε υψηλότερη αμοιβή από αυτόν. Δεν πήγαινε όμως πάντα μαζί. Έμενε στο σπίτι με τη μητέρα της ενίοτε, όταν ο αδερφός της πήγαινε περιοδεία με τον πατέρα του, επίσης αυτή έμενε σπίτι με τον πατέρα της όταν ο αδερφός της πήγαινε ταξίδι με τη μητέρα του ως συνοδό. Η μητέρα πέθανε το 1778 ενώ βρισκόταν στο Παρίσι μαζί με τον γιο της.
Γνωρίζουμε από τις επιστολές του Leopold ότι η Μαρία Άννα συνέθεσε πολλή μουσική, αλλά καμία από τις συνθέσεις δεν έχει διασωθεί με το όνομά της. Γιατί; Ειπώθηκε συχνά ότι οι συνθέσεις της διασώθηκαν ως συνθέσεις του αδελφού της. Δεν αποδεικνύεται.
Όταν η Μαρία Άννα έφτασε στα 18 της, ηλικία στην οποία αναμενόταν όπως όλα τα κορίτσια, να παντρευτεί, σταμάτησε τις συναυλίες. Η μητέρα της είχε πεθάνει και ο πατέρας της ήθελε να κρατάει η κόρη το σπίτι τους. Σύμφωνα με τουλάχιστον ορισμένους βιογράφους, ήταν πιο αυστηρός ο πατέρας με την κόρη. Ο Βόλφγκανγκ τελικά έφυγε πρώτος από το σπίτι το 1781, αφήνοντας τη Μαρία Άννα με τον πατέρα της.
Η Μαρία Άννα ερωτεύτηκε τον Franz Armand d’Ippold, αλλά δεν τον παντρεύτηκε. Τον Αύγουστο του 1784, σε ηλικία 33 ετών, παντρεύτηκε τον Johann Baptist Franz von Berchtold zu Sonnenberg, ένα δικαστή που ζούσε έξι ώρες μακριά από το Ζάλτσμπουργκ. Μετακόμισε στο St. Gilgen, όπου φρόντιζε και τα πέντε παιδιά του συζύγου της, από προηγούμενους γάμους του. Το ζευγάρι απέκτησε τρία δικά του παιδιά που έζησαν λίγα χρόνια.
Το μεγαλύτερο παιδί της γεννήθηκε στο σπίτι του Λεοπόλντ Μότσαρτ, του παππού του. Η Μαρία Άννα τον άφησε στον παππού και ίσως ο Leopold να ήλπιζε να μεγαλώσει ένα ακόμα μουσικό θαύμα. Ο Leopold Mozart όμως πέθανε τον Μάιο του 1787 και ο νεαρός Leopold Berchtold επέστρεψε στη φροντίδα της μητέρας του.
Η σχέση μεταξύ Nannerl και Wolfgang, λόγω του χρόνου που περνούσαν μεγαλώνοντας μαζί ήταν ιδανική στην παιδική τους ηλικία. Απομακρύνθηκαν στην ενηλικίωση, κυρίως μετά το γάμο του Wolfgang. Μετά το 1788 σταματούν ακόμη και να επικοινωνούν με επιστολές. Σε μια επιστολή του 1800, έγραψε η Νάννερλ:
Η βιογραφία του καθηγητή Νίμετσεκ αναζωογονεί βαθειά τα αδελφικά μου συναισθήματα προς τον τόσο αγαπημένο αδερφό μου, που συχνά λυνόμουν στα δάκρυα διαβάζοντας την. Τώρα εξοικειώθηκα με τη θλιβερή κατάσταση στην οποία βρέθηκε ο αδερφός μου στο τέλος της ζωής του και δεν γνώριζα τίποτα σχετικό.