Η Ισραηλινή επίθεση στο Ιράν: Μια πρώτη αποτίμηση
Κωνσταντίνος Νιζάμης, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
Τα ξημερώματα της 13 Ιουνίου 2025, η Ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία χρησιμοποιώντας σχεδόν το σύνολο των μαχητικών της έπληξε μια πλειάδα στόχων εντός του Ιράν. Οι στόχοι περιελάμβαναν την ανώτατη στρατιωτική ηγεσία, σε μια προσπάθεια αποκεφαλισμού της, εγκαταστάσεις του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, σε μια προσπάθεια καθυστέρησης της Ιρανικής πορείας προς την απόκτηση πυρηνικών όπλων και διάφορων στρατιωτικών στόχων, (αεροπορικές βάσεις, θέσεις αεράμυνας κλπ).
Μέχρι την στιγμή που γράφεται το άρθρο δεν έχει υπάρξει ουσιαστική στρατιωτική απάντηση από το Ιράν, πλήν της εκτόξευσης 100 – 200 drones πιθανόν τύπου Saheed ή αντιστοίχων. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξει και επίθεση με σαφώς ισχυρότερους βαλλιστικούς πυραύλους. Ειρήσθω εν παρόδω φαίνεται ότι το συμβάν της μεγάλης έκρηξης στις 26 Απριλίου στο Ιρανικό Λιμάνι Shahid Rajaee, στο οποίο εκφορτώνονταν και αποθηκεύονταν σύμφωνα με πληροφορίες υγρά καύσιμα βαλλιστικών πυραύλων, μάλλον σχετίζεται με την χθεσινή επίθεση. Το Ισραήλ, με αυτήν την αιφνιδιαστική αεροπορική επίθεση, στοχεύει μεν την στρατιωτική και πυρηνική δύναμη του Ιράν, ωστόσο παράλληλα φαίνεται ότι προσπαθεί να απαξιώσει στα μάτια των Ιρανών των καθεστώς και να προκαλέσει την πτώση του μέσω της λαϊκής δυσαρέσκειας.
Εν πολλοίς φαίνεται μια δικαιολογημένη προσέγγιση καθώς όντως το ισλαμικό αυταρχικό καθεστώς δεν είναι δημοφιλές και έχει προκαλέσει κατά καιρούς έντονες διαμαρτυρίες και πολιτικές ταραχές, όπως στην περίπτωση της δολοφονίας της Mahsa Amini. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές μια στρατιωτική επίθεση ακόμα και σε χώρες με σκληρά καταπιεστικά καθεστώτα, οδηγεί στο φαινόμενο του rally around the flag, στην συσπείρωση δηλαδή των πολιτών, γύρω από την Κυβέρνηση για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό. Η συσπείρωση στην Σοβιετική Ένωση μετά την χιτλερική εισβολή το 1941 αλλά και η συσπείρωση του Ελληνικού λαού μετά το ιταλικό τελεσίγραφο το 1940, αποτελούν παραδείγματα του φαινομένου.
Όσον αφορά αυτή καθαυτή την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα της επίθεσης, το ακριβές μέγεθος της ζημιάς στις στρατιωτικές και πυρηνικές ικανότητες του Ιράν, δεν μπορεί ακόμα να αποτιμηθεί. Μερικές ωστόσο αρχικές γενικές παρατηρήσεις, είναι οι εξής: Ο αποκεφαλισμός της ηγεσίας, ενός μεγάλου οργανισμού όπως οι Ιρανικές Ένοπλες Δυνάμεις με την στοχοποίηση και εκτέλεση έστω του αρχηγού ή μιας δεκάδας ανώτατων αξιωματικών, δεν αναμένεται να έχει σοβαρή επίπτωση στο σύνολο και το έργο ενός ιεραρχικά δομημένου οργανισμού, με πολλαπλά επίπεδα διοίκησης και δυνατότητα αναπλήρωσης ακόμα και αυτών των απωλειών.
Δεν θα πρέπει να συγχέουμε την επιχείρηση εναντίον της Λιβανικής Χεσμπολά, μιας σχετικά μικρής οργάνωσης, κατά την οποία δεν εκτελέστηκε μόνο η ηγεσία αλλά το σύνολο των επιχειρησιακών και τακτικών διοικητών (2000 περίπου άτομα), η οποία κυριολεκτικά συνέτριψε ολόκληρο το «νευρικό σύστημα» της Χεσμπολά και δεν αποκεφάλισε απλά την ηγεσία.
Περαιτέρω σε διεθνές επίπεδο, ήδη από το 2023 έχουν εξομαλυνθεί οι σχέσεις Ιράν και Αραβικών κρατών του Κόλπου, τα οποία μέχρι τώρα πίεζαν για μια ανανέωση της συμφωνίας JCPOA, μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν, φοβούμενοι ότι μια σύρραξη θα αποσταθεροποιήσει εκ νέου ολόκληρη την περιοχή, καθώς είναι νωπές οι μνήμες από τις Ιρανικές επιθέσεις εναντίον των διυλιστηρίων τους στην περιοχή του Κόλπου και θα αποτελέσει ένα βαρύ πλήγμα στις οικονομίες του. Η Ισραηλινή επίθεση ανατρέπει λεπτές ισορροπίες και πιθανόν να αναζωπυρώσει τους Αραβικούς φόβους για ένα Ισραήλ κυρίαρχο στην Μέση Ανατολή, με τους Άραβες εκ νέου περιθωριοποιημένους και αδύναμους, ανατρέποντας τις ελπίδες για μια μακροπρόθεσμη Αραβοϊσραηλινή προσέγγιση, κυρίως με την Σαουδική Αραβία.
Η αιτία της χθεσινής επίθεσης ανάγεται στην αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς και στην μετέπειτα ολοκληρωτική στρατιωτική επικράτηση του Ισραήλ, όχι μόνο στην Λωρίδα της Γάζας και στην Δυτική όχθη αλλά και στον Νότιο Λίβανο και σε τμήμα της Συρίας. Η αυτοπεποίθηση των Ισραηλινών μετά τις θεαματικές τους επιτυχίες και η πίστη στην ανωτερότητα των Ισραηλινών Δυνάμεων, υπήρξε καταλυτικός παράγοντας για την απόφαση επίθεσης εναντίον του Ιράν. Ωστόσο, τόσο η Χαμάς, όσο και η Χεζμπολά αλλά και η Συρία, δεν διέθεταν το μέγεθος και την ισχύ του Ιράν, ενώ παράλληλα με τις αεροπορικές επιθέσεις, το Ισραήλ χρησιμοποίησε και τις χερσαίες δυνάμεις του για την επίτευξη των στρατιωτικών του στόχων, κάτι που δεν μπορεί να κάνει εναντίον του Ιράν.
Ποτέ και καμία αεροπορική επίθεση χωρίς να συνοδεύεται από την αντίστοιχη χερσαία δεν κατάφερε να επιτύχει ουσιαστικά αποτελέσματα εναντίον ενός αποφασισμένου αντιπάλου. Οι πρόσφατες επιχειρήσεις των ΗΠΑ εναντίον των Χούθι, επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Συνεπώς το Ιράν δεν πρόκειται να σταματήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, μάλλον θα το επιταχύνει και χωρίς την εξωτερική επέμβαση των ΗΠΑ, η Μέση Ανατολή βαδίζει προς μια περίοδο αστάθειας. Όσον αφορά την Ελλάδα, ένα πυρηνικό Ιράν θα αποτελέσει την δικαιολογία για μια πυρηνική Τουρκία, η οποία θα σπεύσει να αδράξει την ευκαιρία, και η οποία θα επωφεληθεί πολλαπλώς από την αστάθεια στην περιοχή, προωθώντας τα συμφέροντά της στην Συρία και το Ιράκ.
