Προσανατολισμοι

VIRAL/ Η νεαρή Valerish δείχνει μέσα από το TIK TOK πώς είναι η ζωή της στο βομβαρδισμένο Τσερνίχιβ.

Τον γύρο του διαδικτύου κάνουν τα βίντεο ενός νεαρού κοριτσιού, που ζει τον εφιάλτη του πολέμου στην Ουκρανία.

Την ώρα που τα ρωσικά στρατεύματα πολιορκούν την χώρα της, η Valerish, όπως έχει συστηθεί στο κοινό, μέσω του TikTok δείχνει τις δραματικές στιγμές που περνά στο καταφύγιο του Τσερνίχιβ όπου βρίσκεται με την οικογένειά της, καθώς προσπαθούν να προστατευτούν από τους βομβαρδισμούς.

Η ηλικία της δεν έχει αναφερθεί ούτε έχουν γίνει περισσότερες πληροφορίες γνωστές. Ωστόσο, οι εικόνες που μεταφέρει συγκλονίζουν.

Έχει περισσότερους από 400.000 ακολούθους ενώ ένα βίντεό της, με τίτλο «Μία τυπική ημέρα σε ένα καταφύγιο για βόμβες», έχει προβληθεί 22 εκατομμύρια φορές.

Σε άλλες της αναρτήσεις φροντίζει το κατοικίδιό της, μαγειρεύει και παίρνει το ρίσκο να βγει έξω επιστρέφοντας στο σπίτι της για να μαζέψει κάποια από τα πράγματά της και να τα πάρει στο καταφύγιο.

Επίσης, δείχνει εικόνες από την κατεστραμμένη της πόλη. Παντού επικρατεί το χάος. Κτήρια και σπίτια έχουν βομβαρδιστεί. Στους δρόμους υπάρχουν μόνο συντρίμμια και ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει.

https://www.tiktok.com/@valerisssh/video/70

Εις μνήμην

Η συνέντευξη του καρδιολόγου Θανάση Δρίτσα δημοσιεύτηκε εδώ προ τριετίας – 26/09/2018 – και επανέρχεται σήμερα, με τη Ζωή Κωσταρίδη να έχει πια μεταφερθεί σε άλλους κόσμους.

Η μνήμη οφείλει να είναι διαρκώς εν κινήσει….

Γνώρισα για πρώτη φορά τη Ζωή Κωσταρίδη, ως ασθενή πάσχουσα από καρδιακή ανεπάρκεια, κατά τη διάρκεια των νοσηλειών της στο Ωνάσειο στα πλαίσια του προ-μεταμοσχευτικού της ελέγχου. Συνέχισα να την βλέπω και μετά την επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς, την παρακολουθούσα ως καρδιολόγος στο εργαστήριο καρδιοαναπνευστικής κόπωσης όπου και προσέρχονταν σε ετήσια βάση προκειμένου να υποβληθεί στην τακτική εξέταση της εργοσπιρομετρίας.

Μου είχε κάνει εντύπωση το γαλήνιο της πρόσωπο, η απλότητα και η αφοπλιστική της ειλικρίνεια σε συνδυασμό με τις λακωνικού τύπου περιεκτικές απαντήσεις της στα εκάστοτε κλινικά ερωτήματα μου. Έχω αντιληφθεί ότι στη περίπτωση της Ζωής Κωσταρίδη το «φαίνεσθαι» και το «είναι», ο εξωτερικός και ο εσωτερικός άνθρωπος συντονίζονται απόλυτα. Την έχω χαρακτηρίσει ως μια εκ φύσεως «Ζεν» προσωπικότητα, ένα χαρακτηρισμό ο οποίος παραπέμπει σε βουδιστικού τύπου πνευματικότητα και απαιτεί πολύ άσκηση για την απόκτηση της. Ηταν παιδί 13 ετών όταν έμαθε για πρώτη φορά ότι η καρδιά της έχει κάποιο πρόβλημα αλλά η νεανική αθωότητα απέναντι στο πρόβλημα διαλύθηκε κάποια χρόνια αργότερα όταν άρχισαν οι καταιγίδες των καρδιακών αρρυθμιών και τα συγκοπτικά επεισόδια και η εμφύτευση ενός απινιδωτή που της προκαλούσε σεισμικές δονήσεις.

Η Ζωή δέχθηκε την ευλογία μιας επιτυχημένης μεταμόσχευσης καρδιάς το 2004 όταν αποδέχθηκε το σώμα της την υγιή καρδιά ενός 17χρονου παιδιού που υπήρξε (ένα ακόμη) θύμα τροχαίου ατυχήματος. Επιπλέον κατάφερε στη συνέχεια της ζωής της μετά τη μεταμόσχευση και παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της μεταμοσχευτικής ομάδας να αποφασίσει μιαν εγκυμοσύνη και να γίνει τελικά μητέρα. Πρόκειται για μιαν ιστορία ανάβασης στην κορυφή του προσωπικού της Έβερεστ, μια μυθιστορία υπέρβασης όλων των συμβατικών ορίων η οποία αξίζει να ακουστεί και να διαδοθεί. Ο διάλογος μου με τη Ζωή Κωσταρίδη ακολουθεί.

Πότε ανακάλυψες για πρώτη φορά ότι η καρδιά σου παρουσιάζει κάποιο σοβαρό πρόβλημα και πως το αντιμετώπισες αρχικά;

Στα 13 μου χρόνια με ενημερώνουν για την πάθηση της καρδιάς μου, η διάγνωση ήταν διατατατική μυοκαρδιοπαθεια. Ήταν ασυμπτωματική για τα επόμενα 10 χρόνια όπου και άρχισαν τα προβλήματα. Στα 23 μου χρόνια γεμάτη από ζωή αρχίζω να παθαίνω συγκοπτικά επεισόδια, ευτυχώς πάντα είχα κάποιον δίπλα μου να με συνεφέρει, συνήθως ήταν ο Ηλίας. Μια μεγάλη περιπέτεια ώσπου να καταλήξουν οι γιατροί πως όλα αυτά προέρχονταν από την καρδιά μου, το ανακάλυψαν στο Ωνάσειο ένα βράδυ που πήγα φορώντας ένα όμορφο φουστάνι (κάποιες νοσηλεύτριες το θυμούνται ακόμη) και με 200 παλμούς λόγω κοιλιακής ταχυκαρδίας. Εκεί ο κύριος Μαούνης μου ανακοινώνει πως πρέπει να αναβληθεί ο γάμος μου-ήταν προγραμματισμένος την επόμενη μερα- και ότι η εμφύτευση απινιδωτή ήταν απαραίτητη γιατί πλέον κινδύνευε η ζωή μου.

Ποια ήταν η πρώτη σου σκέψη όταν σου ανακοίνωσαν κάποια στιγμή ότι η μοναδική σου διέξοδος  θα ήταν αποκλειστικά η μεταμόσχευση; Δώσε μου λίγο τα συναισθήματα εκείνης της καθοριστικής για τη ζωή χου χρονικής στιγμής;

Στα 30 μου αφού είχα ζησει με τον απινιδωτή 7 χρόνια και με αμέτρητα ηλεκτροσόκ που πυροδοτούσε ο απινιδωτής όταν είχα σοβαρή αρρυθμία,  η πάθηση είχε εξελιχθεί με το χειρότερο σενάριο, βαριά καρδιακή ανεπάρκεια. Τότε εκεί στην εντατική μονάδα (για μια ακόμη φορά) ήρθε ο κύριος Πέτρος Αλιβιζάτος μαζί με τις συντονίστριες μεταμοσχεύσεων, μου συστήθηκαν και μου εξήγησαν πως η μοναδική διέξοδος μου ήταν η μεταμόσχευση. Δηλαδή θα μπορώ να τρέξω; Αυτή ήταν η πρώτη μου σκέψη γιατί είχα μάθει τα τελευταία χρόνια να ζω με μια άρρωστη καρδιά και ήθελα να μάθω πως θα είναι να ζω επιτέλους με μια υγιή καρδιά.

 Είχες σκεφτεί την πιθανότητα να εγκαταλείψεις τα εγκόσμια; Δούλευες καθόλου μέσα στο μυαλό σου την ιδέα του θανάτου;

Βέβαια και είχα εξοικειωθεί με την ιδέα του θανάτου. Εντάξει έλεγα, σκεφτόμουν ότι τουλάχιστον μεγάλωσα σε μια υπέροχη οικογένεια, έκανα σπουδαίους φίλους, ερωτεύτηκα…δεν τα λες και άσχημα.

Οι δικοί σου άνθρωποι θεωρώ ότι είχαν αντιληφθεί την κρισιμότητα του προβλήματος σου. Πως αντιμετώπισε η οικογένεια σου το πρόβλημα της υγείας σου εκείνη τη δύσκολη εποχή πριν από την μεταμόσχευση;

Οι δικοί μου ήταν ενήμεροι προσπαθούσαν και εκείνοι να συλλέξουν όλες τις πληροφορίες που αφορούν στην μεταμόσχευση. Η μητέρα μου-βράχος- πάντα δίπλα μου, περίμενε το χαμόγελο μου για να ανασάνει, κάπως έτσι μπορώ να την περιγράψω. Ο πατέρας μου πάντα αντιμετώπιζε την κατάσταση με αισιοδοξία και θετική ενέργεια όπως και ο αδελφός μου. Επίσης και ο άντρας μου-ο δεύτερος βράχος της ζωής μου-όταν έμπαινε στο δωμάτιο έμπαινε ο ήλιος.

Και τώρα θα έρθω ίσως στο σημείο καμπής της ζωής σου. Εκείνο το τηλεφώνημα που δέχτηκες και μια γνώριμη φωνή (της συντονίστριας των μεταμοσχεύσεων του ΩΚΚ) σου ανακοίνωσε ότι έχει βρεθεί μια καρδιά για εσένα και θα πρέπει να μεταβείς άμεσα στο Ωνάσειο προκειμένου να υποβληθείς σε μεταμόσχευση. Περίγραψε μου εκείνο ακριβώς το συναίσθημα.

Ευτυχώς μπήκα άμεσα στην λίστα μετά τον απαραίτητο έλεγχο από διάφορες ειδικότητες ιατρών και μόλις 2 μήνες μετά χτύπησε το τηλέφωνο για το πολυπόθητο μόσχευμα. Δείλιασα,  επειδή μετά την τελευταία μου έξοδο από το νοσοκομείο είχα αρχίσει να αισθάνομαι ελαφρώς καλύτερα. Λέω στη κα Χιλιδου μήπως να το αφήσουμε για αργότερα; Εκείνη με μεγάλη ψυχραιμία μου απάντησε πως αυτό που αισθάνομαι είναι πλασματικό, το κάνουν τα φάρμακα και σε λίγο καιρό πάλι θα έχω τα ίδια προβλήματα, (δηλαδή δεν θα μπορώ να περπατήσω πέντε βήματα θα δυσκολεύομαι να ανασαίνω θα γεμίσει το σώμα μου υγρά που θα πρέπει να βγουν με παρακεντησεις και σωλήνες). Έρχομαι της είπα αμέσως τότε.Στην προετοιμασία για το χειρουργείο σκεφτόμουν την άλλη οικογένεια που βίωνε κάτι τραγικό και όταν έμαθα πως πρόκειται για την καρδιά ενός 17 χρόνου νέου μου ήταν πολύ δύσκολο να το διαχειριστώ. Σήμερα ξέρω καλά πώς ο εγκεφαλικός θάνατος δεν έχει γυρισμό.

Η Ζωή Κωσταρίδη το 2004 λίγους μήνες μετά την μεταμόσχευση καρδιάς

Πως ήταν να ξυπνάς με μια καινούργια καρδιά στο στήθος σου και να κάνεις reset στο ρολόι της ζωής σου;

15 ημέρες έμεινα συνολικά στο Ωνάσειο μετά την επέμβαση και πήγαν όλα κατευχήν. Παίζει μεγάλο ρόλο σε τι κατάσταση βρίσκεσαι, και ανάλογη είναι και η αποκατάσταση μετά την μεταμόσχευση. Προσωπικά επανήλθα αμέσως, ήθελα να τρέξω, ήθελα να κολυμπήσω ήθελα να πάω αυτό το γαμήλιο ταξίδι που είχε αναβληθεί και έγιναν όλα όπως τα περίμενα. Αρχισα να εργάζομαι με μερική απασχόληση ως γραμματέας πάλι, πήγαινα γυμναστήριο και ήμουν διοικητικό μελος στο σύλλογο μας, σκυτάλη σύλλογος μεταμοσχεύσεων καρδιάς πνεύμονα. Ήταν υπέροχο το συναίσθημα να περπατάω μόνη μου στον δρόμο χωρίς να φοβάμαι μήπως χτυπήσει ο απινιδωτης, ήταν υπέροχο το συναίσθημα να αισθάνεσαι την νέα καρδιά να χτυπά χωρίς έκτακτες χωρίς αρρυθμίες, χωρίς ταχυκαρδίες να χτυπάει δυνατά και σταθερά!

Φαντάζομαι ότι σε όλη τη διάρκεια αυτής της δύσβατης διαδρομής υπήρξαν πρόσωπα που θα παραμείνουν ανεξίτηλα στη μνήμη σου και θα ήθελα να μου αναφέρεις.

Από όλο αυτό το δύσκολο ταξίδι, ένιωσα ποιοι άνθρωποι αξίζει να είναι κοντά μου, γνώρισα αξιόλογους και λαμπρούς επιστήμονες, με κάποιους από αυτούς έχω μάλιστα και προσωπική σχέση και έκανα νέους φίλους μέσα στο Ωνάσειο, φίλους καρδιάς όπως η Άννα, η Ειρήνη, η Κωνσταντίνα, ο Νίκος, ο Θοδωρής και ο Πέτρος.

Ας έρθουμε τώρα σε ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της ζωής σου το οποίο άνοιξε μετά τη μεταμόσχευση καρδιάς. Ισως-κόντρα στις πανθομολογούμενες ιατρικές συστάσεις-πήρες την απόφαση να προχωρήσεις σε μια εγκυμοσύνη μετά τη μεταμόσχευση. Τελικά η μεταμοσχευτική ομάδα σου έδωσε το πράσινο φως αλλά εσύ ήσουν εκείνη που πήρε πάνω της όλο το ρίσκο. Δώσε μας το στίγμα εκείνης της περιόδου πριν πάρεις την απόφαση να γίνεις μητέρα.

Η μεγάλη μου επιθυμία ήταν να φέρω στο κόσμο ένα παιδί, το προσπαθούσαμε όλα αυτά τα χρόνια με την μέθοδο της υιοθεσίας αλλά με το δικό μου ιατρικό ιστορικό ήταν αδύνατο. Δύο χρόνια μετά την μεταμόσχευση και αφού όλα πήγαιναν ρολόι άρχισα να συζητάω την πιθανότητα να μου επιτρέψουν να κυοφορησω, συνάντησα άρνηση από όλη την μεταμοσχευτικη ομάδα. Θυμάμαι πήγαινα κάθε χρόνο για τα επόμενα 4 χρόνια να τους ρωτήσω μήπως άλλαξαν γνώμη μέχρι και γραπτή έκθεση μου έδωσαν που ανέλυε όλα τα προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν σε μια έγκυο και μεταμοσχευμενη γυναίκα. Τίποτα εγώ, δεν μπορούσα να δεχθώ πως αφού είμαι μια χαρά, δυνατή και δραστήρια γιατί έστω να μην προσπαθήσω τώρα που ακόμη είμαι σε ηλικία που είναι πιθανό.

Ώσπου ένα πρωί, παίρνω τηλέφωνο την συντονιστρια κα Δέσποινα Χιλιδου και λεω αυτολεξεί: «Δέσποινα, εγώ θα το κάνω θα αλλάξω μόνη μου τα φάρμακα και θα προσπαθήσω, θα είστε μαζί μου;». «Μην κάνεις τίποτα πριν σε πάρω τηλέφωνο» μου απάντησε. Με πήρε την άλλη μέρα να μου πει πως με περίμενει ο κος Αθανάσιος Μαγγίνας (καρδιολόγος της μεταμοσχευτικης ομάδας) να μου μιλήσει. Πηγαίνω λοιπόν φανερά στεναχωρημένη γιατί  θεωρούσα βέβαιο αυτό που θα μου πουν. «Πάρε χαρτί και στυλό και γράφε» μου λέει ο κος Μαγγίνας. «Τι ακριβώς να γράψω, τι εννοείτε;» του λέω απορημένη. «Τις αλλαγές των φαρμάκων Ζωή!» μου απαντά ο κος Μαγγίνας. Ένιωσα πως μου χαρίζει τον κόσμο, τον αγκάλιασα και έκλαψα μαζί με τις συντονίστριες,την Ειρήνη την Δέσποινα την Αλεξάνδρα.

Μετά από ένα χρόνο έμεινα έγκυος, αν πω πως δεν φοβήθηκα θα πω ψέμμα. Όμως ο φόβος και η αγωνία έμειναν εκεί, όσο προχωρούσε η εγκυμοσύνη τόσο περισσότερη θετική σκέψη είχα. Ώσπου έφθασε, ο Απρίλιος του 2011 και γεννήθηκε ο Αργύρης, η πιο ευτυχισμένη στιγμή της  ζωής μου, όταν τον πρωτοαντίκρυσα. Σήμερα είναι ένα ψηλό 7χρονο αγόρι που πάει στην Δευτέρα Δημοτικού, παίζει μπάσκετ στον Ολυμπιακό και αγαπάει την Μπαρτσελόνα (και τον Ολυμπιακό βεβαίως).

Η Ζωή Κωσταρίδη με τον Αργύρη στην αγκαλιά της. Η Ζωή απέκτησε τον Αργύρη το 2011, 7 χρόνια μετά την μεταμόσχευση καρδιάς

Μέσα από τις σκοτεινές υπόγειες διαδρομές που πέρασες στη ζωή σου κατάφερες να βγείς στο φως. Μια επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς σου έδωσε ζωή και επιπλέον καταφέρες να πραγματοποιήσεις στη συνέχεια και την επιθυμία σου να γίνεις μητέρα. Μοιάζει σε εμένα ότι έχεις διανύσει μεγάλη ανηφοριά, σαν να ανέβηκες πάνω στο δικό σου Έβερεστ. Πως είναι σήμερα η ζωή σου;

Τα επιπρόσθετα πρόβλημα υγείας που έχω τον τελευταίο καιρό τα αντιμετωπίζω κάνοντας αυτό που ξέρω, μάχομαι. Στην παρούσα φάση μάχομαι όρθια και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί έχει διαφορά από το να είσαι σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου. Είμαι αισιόδοξη γιατί το πρόβλημα έχει φθίνουσα πορεία και γιατί θέλω να δω τον Αργύρη να μεγαλώνει.

Η Ζωή Κωσταρίδη γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1973 στον Πειραιά, μεγάλωσε στην Δραπετσώνα όπου και ζει σήμερα. Μετά το Λύκειο πήγε σε μια σχολή γραμματέων και αμέσως μετά εργάσθηκε σε δικηγορικό γραφείο του Πειραιά για τα επόμενα 10 χρόνια. Σήμερα απολαμβάνει να μεγαλώνει τον γιο της, και όποτε της δίνεται η ευκαιρία διαδίδει την ιδέα της δωρεάς οργάνων.

(*) Ο Θανάσης Δρίτσας είναι Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Συνθέτης και συγγραφέας

Πώς θα επηρεάσει η διαφήμιση της Pantene την κοινή γνώμη;

Το σύνθημα «Hair has no gender» ας μην ερμηνευθεί με τρόπο που επαναφέρει παρωχημένες αντιλήψεις. Ας αφήσουμε τον καθένα να εκφράσει την ταυτότητά του όπως ακριβώς επιθυμεί.

Γράφει η Εύα Στάμου

Σχόλιο με αφορμή τη διαφήμιση της Pantene με πρωταγωνιστές αληθινά μέλη της ελληνικής LGBTQ+ κοινότητας και το σύνθημα «Hair has no gender».

Δεν είναι μυστικό ότι πολλά μέλη της LGBTQ+ κοινότητας διστάζουν να επισκεφθούν το πατρικό τους σπίτι ή ακόμα και την ιδιαίτερη πατρίδα τους, ντυμένα και χτενισμένα με τον τρόπο που συνηθίζουν να εμφανίζονται στις καθημερινές εξόδους και συναναστροφές τους. Αυτό που τα σταματά είναι ο φόβος είτε ότι η ταυτότητά τους δεν θα γίνει αποδεκτή από την οικογένειά τους, είτε ότι θα αποκαλυφθεί ξαφνικά, «σοκάροντας» τους δικούς τους με τις αρνητικές συνέπειες που αυτό μπορεί να έχει σε συναισθηματικό, κοινωνικό, και οικονομικό επίπεδο.

Κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, η Pantene έριξε στην αμερικάνικη αγορά μια διαφήμιση που συζητήθηκε πολύ με τίτλο «Coming Home should be beautiful» με αυτό ακριβώς το θέμα, διάθεση ελαφρώς μελό και πρόθεση, με όχημα την συγκίνηση, να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό.

Πριν από λίγες μέρες μια διαφήμιση με ανάλογο σκεπτικό, πρωταγωνιστές αληθινά μέλη της ελληνικής LGBTQ+ κοινότητας και το σύνθημα «Hair has no gender» έγινε viral στη χώρα μας προκαλώντας έντονη συζήτηση σε τηλεοπτικά κανάλια και ΜΜΔ. Η τόλμη του κειμένου και της σκηνοθετικής οπτικής του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου που είναι κατά τη γνώμη μου πιο ενδιαφέρουσα και αιχμηρή από την αντίστοιχη αμερικάνικη, ενθουσίασε πολλούς, τρόμαξε αρκετούς, και προβλημάτισε ορισμένους.

Κάποιοι ενοχλήθηκαν από το γεγονός ότι η προβολή μελών μιας κοινότητας χρησιμοποιείται για τη διεύρυνση ενός αγοραστικού κοινού που θα αυξήσει την κερδοφορία της συγκεκριμένης εταιρίας. Η προσπάθεια όχι μόνο κάποιων επιχειρήσεων αλλά και της κινηματογραφικής και μουσικής βιομηχανίας να εκμεταλλευτούν την ανάγκη των μελών της LGBTQ+ κοινότητας για αποδοχή και ορατότητα, ώστε να αυξήσουν την αναγνωρισιμότητα των προϊόντων τους, και να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη δεν είναι άλλωστε κάτι καινούργιο.

Το θέμα είναι αν η ενασχόληση των εικαστικών τεχνών και της διαφήμισης με τα ζητήματα που απασχολούν τα μέλη της LGBTQ+ κοινότητας μπορεί να αποτελέσει κοινωνική προσφορά, επηρεάζοντας την κοινή γνώμη -τον μέσο καταναλωτή- ώστε να αποδεχθεί τα δίκαια αιτήματά τους. Η απάντηση πιστεύω είναι θετική. Η συγκεκριμένη διαφήμιση καθιστά μέρος της κανονικότητας εικόνες που για αρκετούς τηλεθεατές είναι ανοίκειες, «παράξενες» ή «απαγορευμένες». Με τον τρόπο αυτό γίνεται σαφές ότι τα μέλη της LGBTQ+ δεν ανήκουν στο περιθώριο αλλά αποτελούν οργανικό μέρος μιας σύγχρονης κοινωνίας που σέβεται όλους τους πολίτες δίνοντας τους χώρο να εκφραστούν.

Αν και διαφορετικοί θεατές θα προσλάβουν τα μηνύματα της διαφήμισης με διαφορετικό τρόπο, είναι σημαντικό σε μια κοινωνία όπου κάποιοι άνθρωποι υποβλήθηκαν σε βάναυσο bullying ή έφτασαν να χάσουν τη ζωή τους λόγω της διαφορετικότητάς τους, να υπάρχουν εικόνες στον δημόσιο χώρο που να επιβεβαιώνουν το δικαίωμα των πολιτών στη σεξουαλική διαφορετικότητα.

Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε τη σπουδαιότητα που έχει για τα παιδιά και τους εφήβους που η σεξουαλικότητά τους βρίσκεται υπό διαμόρφωση, η έκθεση σε εικόνες που απενοχοποιούν αισθήματα που μπορεί να βιώνουν και οι ίδιοι και δεν ξέρουν πώς να τα διαχειριστούν με αποτέλεσμα συχνά να οδηγούνται στην απομόνωση, την κατάθλιψη και τις διατροφικές ή άλλες διαταραχές.

Να επισημάνω, πάντως, ότι η θηλυκότητα και ο ανδρισμός μπορεί να εκφράζονται, αλλά δεν καθορίζονται, από τα ρούχα ή τα μαλλιά. Η αναγωγή της ταυτότητάς μας σε ζητήματα στιλιστικών επιλογών, περιορίζει συχνά τις αντιλήψεις για το πώς «οφείλει» να δείχνει ένα άτομο για να είναι άντρας ή γυναίκα, ετεροφυλόφιλος, ή ομοφυλόφιλος, οδηγώντας συχνά σε συντηρητικές απόψεις που αναπαράγουν ακριβώς τα στερεότυπα που θέλουμε πλέον να καταρρίψουμε.

Το ωραίο σύνθημα Hair has no gender ας μην ερμηνευθεί με τρόπο που επαναφέρει παρωχημένες αντιλήψεις – όπως ότι για να πληροί τον ρόλο της ομοφυλόφιλης, μια γυναίκα πρέπει να κουρεύεται a la garçon, ή ότι ένας γκέι άντρας οφείλει να έχει μακριά μαλλιά. Ας αφήσουμε τον καθένα να εκφράσει την ταυτότητά του όπως ακριβώς επιθυμεί.

athensvoice.gr/

Το Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων 1923-1981 αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στη διαμόρφωση του τοπίου της Αθήνας.

Οι (αυτο)βιογραφίες 76 Ελληνίδων αρχιτεκτόνων που σε χαλεπούς καιρούς σπούδασαν στο ανδροκρατούμενο Πολυτεχνείο και αργότερα δημιούργησαν και άφησαν το αποτύπωμά τους στην ελληνική αρχιτεκτονική

Ο κατάλογος των γυναικών αρχιτεκτόνων που ανέλαβαν μεγάλα έργα στην Αθήνα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ακόμα περισσότερο μετά τη Μεταπολίτευση, μεγαλώνει.

Γιατί μεγαλώνει τώρα;

Διότι τώρα, μέσα από την πρωτοβουλία του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ), συγκροτήθηκε και δημοσιοποιείται το «Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων» 1923-1981.

Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι εντυπωσιακά. Το 1923 είναι η ημερομηνία ορόσημο καθώς τότε αποφοίτησε η πρώτη γυναίκα αρχιτέκτων και πρώτη γυναίκα μηχανικός του ΕΜΠ, η Ελένη Πατρικίου Κανελλοπούλου.

Σημειωτέον, η  Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου ιδρύθηκε το 1917. Την εποχή εκείνη η μέση εκπαίδευση στις γυναίκες ήταν το παρθεναγωγείο και η κυρίαρχη άποψη του κόσμου ότι τα γυναικεία μυαλά δεν “σηκώνουν” τις θετικές επιστήμες.

Ελένη Πατρικίου Κανελλοπούλου, η πρώτη γυναίκα αρχιτέκτων και πρώτη γυναίκα μηχανικός του ΕΜΠ © Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων

Ρίχνοντας μια ματιά στον κατάλογο και στη συστηματική και πολυεπίπεδη αποτύπωση των στοιχείων, το να έρθω σε επαφή με τις “αρχιτέκτονες” του εγχειρήματος ήταν μονόδρομος. Συναντήθηκα με την κα. Αντωνία Πάνου, αρχιτέκτων μηχανικό και συντονίστρια του Αρχείου σ’ ένα καφέ στο κέντρο. Διστακτικές απ’τα σημεία των καιρών και με τις διπλές μάσκες για πανοπλία, αψηφήσαμε το κρύο και το ψιλόβροχο και καθίσαμε στον εξωτερικό χώρο. Στο τηλέφωνο, η κα. Πάνου μου είχε πει “Θα με αναγνωρίσεις, είμαι καστανή και 70something” αλλά όσο συζητάω μαζί της και μου αναλύει την ιδέα και το όραμα γύρω από το Αρχείο επιβεβαιώνω ότι τα πραγματικά “νιάτα” δεν έχουν ηλικία. Όσο μου αναλύει τα αποτελέσματα της μελέτης, βρίσκω ότι οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους “Όπως καταλήξαμε, από το 1923 έως το 1949, δηλαδή στη διάρκεια 26 χρόνων, αποφοίτησαν μόνο 26 γυναίκες αρχιτέκτονες. Αμέσως μετά, μέχρι και το 1955, έχουμε περί τις 40, μέχρι και το 1960 έχουμε 52, μέχρι και το 1965 πάνω από 170, και μετά έρχεται βέβαια η έκρηξη”.

Είναι σαφές ότι το δύσκολο αυτό εγχείρημα, το οποίο έτυχε της θετικής αξιολόγησης και της αρωγής του ΥΠΠΟΑ, φέρνει στο φως τη μέχρι σήμερα άγνωστη συμβολή των γυναικών στον πολεοδομικό και περιφερειακό σχεδιασμό, στα κοινωνικά προγράμματα ανοικοδόμησης, στα δημόσια και τα ιδιωτικά κτίρια και σε πολλούς άλλους τομείς του δομημένου χώρου “Οι γυναίκες σήκωσαν το βάρος του Δημόσιου Τομέα τότε που ήταν παραγωγικός. Ήταν γυναίκες πίσω από τη διαμόρφωση του βασικού ελεύθερου χώρου στην Αθήνα και αργότερα στις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, ήταν επίσης γυναίκες αρχιτέκτονες οι οποίες εργάζονταν στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων, στα έργα του ΕΟΤ όπως για παράδειγμα τα θρυλικά ¨ΞΕΝΙΑ¨”, αναφέρει η κα. Πάνου. Αναρωτιέμαι γιατί μέχρι σήμερα δεν γνωρίζαμε για τον ρόλο όλων αυτών των γυναικών και η απάντηση βγαίνει αβίαστα “Εδώ βλέπεις εν έτη 2022 ότι η γυναίκες παλεύουν ακόμα για τα βασικά τους δικαιώματα, σκέψου πώς αντιμετωπίζονταν μια γυναίκα εκείνα τα χρόνια μέσα στην οικοδομή. Τροφοδοτούσαν μια μόνιμη εσωτερική αμφιβολία και μας προόριζαν για τους δεύτερους ρόλους”.

Μέσα από αυτο το έργο, όπου κάθε πληροφορία και καταχώρηση κρύβει από πίσω εκατοντάδες ώρες έρευνας και διασταύρωσης στοιχείων, αποκαλύφθηκαν επίσης γυναίκες αρχιτέκτονες που ήταν δίπλα σε λαμπρά ονόματα της αρχιτεκτονικής όπως ο Άλβαρ Άαλτο αλλά και ζευγάρια αρχιτεκτόνων όπου συνήθως την φήμη απολάμβαναν οι άνδρες “Το Αρχείο είναι μια αναγνώριση σε αυτές τις γυναίκες, μια δικαίωση και ένα εφαλτήριο για τις νέες αρχιτέκτονες οι οποίες δια της Ιστορίας παίρνουν κουράγιο και πιστεύουν στους εαυτούς τους” εξηγεί η κα. Πάνου και προσθέτει “Θα ήθελα τα νέα κορίτσια να βγουν στην αγορά και να πουν “Θα τα καταφέρω!”.

Στόχος του Αρχείου δεν είναι μόνο η καταγραφή του άγνωστου έργου των Ελληνίδων αρχιτεκτόνων, αλλά και η ανάδειξη της προσωπικότητάς τους, ο αγώνας τους να συνδυάσουν πολλαπλούς ρόλους ως σύζυγοι και μητέρες, ο υψηλού επιπέδου επαγγελματισμός τους και, σε αρκετές περιπτώσεις, η συμμετοχή τους στους κοινωνικούς αγώνες. “Το Αρχείο είναι δυναμικό καθώς διαρκώς θα συμπληρώνεται και θα εμπλουτίζεται. Με νέα στοιχεία στις υπάρχουσες αναρτήσεις, με καινούργιες αναρτήσεις για συναδέλφισσες που δεν έχουν ακόμα περιληφθεί και εφόσον το επιθυμούν, καθώς και με τη συμπερίληψη γυναικών αρχιτεκτόνων των νεότερων γενιών”, καταλήγει η κα. Πάνου.

Το Αρχείο συγκροτήθηκε χάρη στην εθελοντική εργασία αρκετών μελών της επιστημονικής επιτροπής του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ. Η διαδικασία συγκρότησής του ξεκίνησε τον Μάιο του 2020 και συνεχίζεται μέσα από τις προσπάθειες της Προέδρου του ΣΑΔΑΣ κας Τζούλιας Τσακίρη, της γ.γ. κας Ουρανίας Οικονόμου ενώ η κα. Ελένη Φέσσα Εμμανουήλ έχει την επιστημονική επιμέλεια.

© Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων

Μετά από αυτή τη συνάντηση επέστρεψα στο Ψηφιακό Αρχείο για δεύτερη φορά και ξεκίνησα να διαβάσω τις βιογραφίες και αυτοβιογραφίες των γυναικών αρχιτεκτόνων. Ένιωσα περήφανη για όλες αυτές τις γυναίκες, η συμβολή των οποίων στη μεταπολεμική αρχιτεκτονική παραγωγή, στον εκσυγχρονισμό της αρχιτεκτονικής σκέψης και τέλος στο ελεύθερο επάγγελμα, δεν μένει πλέον στην αφάνεια.

«Πηγή: athensvoice.gr

Ένα συναρπαστικό ιστορικό ταξίδι με αφετηρία την Επανάσταση του 1821 και τερματικό σταθμό την πανδημία και το κίνημα MeToo 2021. Μία βασική ιστορική και πολιτική γνώση για τα 200 χρόνια του νεοελληνικού έθνους-κράτους, που κάθε Έλληνας και Ελληνίδα χρειάζεται να κατέχει.

Μεγάλα ιστορικά γεγονότα, ο ρόλος της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, οι θρίαμβοι και οι εθνικές συμφορές, ο ρόλος των γυναικών, αλλά και ποιες ιδέες διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα καταγράφονται αναλυτικά.

Μέσα στον αχό της πολιτικής και των ιστορικών γεγονότων, παρακολουθούμε την ειρηνική εξέγερση των θηλυκών σάπιενς που με σημαία τις οικουμενικές αξίες διεκδικούν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματά τους και δικαιοσύνη των φύλων.
– Ποια ήταν η επιρροή του ευρωπαϊκού και νεοελληνικού Διαφωτισμού;
– Ποιος ο ρόλος της ελληνικής διασποράς και της Δύσης;
– Ποια ήταν η δυναμική συμμετοχή των γυναικών στον νικηφόρο Αγώνα κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στους μετέπειτα πολέμους; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

“Το βιβλίο αποκαλύπτει τους αποσιωπημένους φεμινιστικούς αγώνες και τη σημαντική συμβολή των θηλυκών ανθρώπων στην επέκταση και θεσμική θεμελίωση του νεοελληνικού κράτους από τους Ιωάννη Καποδίστρια, Βασιλιά Όθωνα, Χαρίλαο Τρικούπη και Ελευθέριο Βενιζέλο, μέχρι και τη σύγχρονη ευρωπαϊκή εποχή. Προσφέρει άφθονη ύλη για περηφάνια και για δάκρυα, για αναστοχασμό και αυτογνωσία!” (A. Κ.)

«Irish Work» από τον φωτογράφο Tom Wood

Ενα εσωτερικό ταξίδι του φωτογράφου Tom Wood στην Ιρλανδία, τη χώρα του, είναι το λεύκωμα «Irish Work», το οποίο κυκλοφόρησε προσφάτως από τον εκδοτικό οίκο RRB PhotoBooks. Γεννημένος στις 14 Ιανουαρίου του 1951 στο County Mayo, στη δυτική ακτή της Ιρλανδίας, ο Wood συνέθεσε τη ζωή του αλλά και την καλλιτεχνική προσέγγισή του ωσάν να έγραφε μια μουσική σύνθεση. Και αυτό αποτυπώνεται στο λεύκωμα.

Ξεφυλλίζοντας το «Irish Work», συναντάμε κόκκινα λούπινα, φωλιές κορακιών και αυτοκίνητα για πέταμα αφημένα σαν σκιάχτρα δίπλα σε αγρούς. Απολαμβάνουμε την υπομονή της Angie όταν φροντίζει απεριποίητους τάφους και τα τρία ρολόγια της που το κάθε ένα δείχνει διαφορετική ώρα. Αποθαυμάζουμε τις γεροντοκόρες Jane και Rebecca που κάποτε είχαν παίξει βιολί για τη Βασίλισσα Βικτώρια. Θαυμάζουμε τη Jaqueline να ποζάρει με την Julia, μια φοράδα που πιστά την υπηρέτησε για 32 ολόκληρα χρόνια.

Μέσα από τις σελίδες του λευκώματος διατρέχουμε όλη την Ιρλανδία μεταξύ 1970 και 2019. Τραβηγμένες σε διάστημα πέντε δεκαετιών με 22 διαφορετικές φωτογραφικές μηχανές, μαυρόασπρες, έγχρωμες, οι φωτογραφίες του Tom Wood σκιαγραφούν ένα πορτρέτο της χώρας του, την οποία εγκατέλειψε με τους γονείς του για την Αγγλία. Ζούσε στο Λίβερπουλ έως την πρόσφατη μετακίνησή του στην Ουαλία. Ούτε νοσταλγική επιστροφή στα πάτρια εδάφη ούτε φωτογραφικός τουριστικός οδηγός, με άδεια αγροκτήματα και παραλίες με κόσμο και τα συναφή, το «Irish Work» βαδίζει στα χνάρια κάποιου που εξερευνά τις αναμνήσεις του χωρίς να τον απασχολούν οι χρονολογίες (https://www.instagram.com/p/CXyp0lmsqxo/ ).

Στον λογαριασμό του στο Instagram ( https://www.instagram.com/tomwoodarchive/ ) συνταξιδεύουμε με τις αναμνήσεις του Tom Wood από την Ιρλανδία.

ΑΠΕ