Ιβο Πογκορέλιτς και Sonata nο 3 op. 58 συνεπήραν το κοινό χθες στο Μέγαρο Μουσικής
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 30 Σεπτεμβρίου 2021 Η τρίτη συναυλία των μεγάλων σολίστ του πιάνου. Ο Ιβο Πογκορέλιτς και Sonata nο 3 op. 58
Γράφει η πιανίστα Εφη Αγραφιώτη
Παρακολουθώ εδώ και πάρα πολλά χρόνια τις εντυπωσιακές και τόσο ενδιαφέρουσες ερμηνείες έργων του Σοπέν του μεγάλου αυτού μουσικού.
Κάθε φορά αναγνωρίζω στιγμές ποιοτικής ωριμότητας που δεν είχα εκτιμήσει την προηγούμενη φορά. Κάθε βήμα του είναι μια νέα αποκάλυψη. Τα τελευταία χρόνια είναι και γλαφυρός όταν καταθέτει τις χρήσιμες και ενδιαφέρουσες απόψεις του για τον Σοπέν.
Τον Γνώρισα στη Μόσχα όταν ήταν 16 ετών κι εγώ 19. Ήταν φανερό ότι ο ιδιοφυής νέος καθόριζε ήδη, σιγά σιγά, την απάντηση στο ερώτημα «τι είναι η μουσική για αυτόν». Στο Μέγαρο το ερώτημα της νεότητας, εκφράστηκε έκδηλα ως απάντηση: είναι η αναζήτηση του Κάλλους, ακόμα και όταν το πιάνο δεν είναι αυτό που θα έπρεπε.
Ο Σοπέν, (Ο Πογκορέλιτς το έλεγε εδώ και πολλά χρόνια) δεν είναι απλώς ένας ρομαντικός συνθέτης, είναι ένας συνθέτης όλων των εποχών, των πριν και των μετα από την εποχή του. Με τον συχνά εκτός ισχυόντων κανόνων τρόπο που συνέθετε, έδινε δύναμη και σε άλλους συνθέτες να τολμούν. Μας το απέδειξε και αυτή τη φορά, στην ερμηνεία της σονάτας που τόσες δεκάδες φορές έπαιξε στο κοινό και όμως συνεχώς την ερευνά.
Η φωτ. είναι από την πρόβα της συναυλίας στο Μέγαρο Μουσικής
Στο Μέγαρο έπαιξε την Σονάτα για πιάνο αρ. 3 σε σι ελάσσονα, έργο 58, την Φαντασία σε φα ελάσσονα, έργο 49, την Πολωνέζα-Φαντασία σε λα ύφεση μείζονα, έργο 61 και την Βαρκαρόλα σε φα δίεση μείζονα έργο 60.
Η Σονάτα Νο 3 είναι η τελευταία από τις σονάτες πιάνου του συνθέτη. Ολοκληρώθηκε το 1844 και το έργο θεωρείται μία από τις πιο δύσκολες συνθέσεις του Σοπέν, τεχνικά και μουσικά. Η κοσμαγάπητη Fantaisie in F minor, Op. 49, είναι σύνθεση του 1841. Από τα γράμματα του Σοπέν γνωρλιζουμε ότι χρησιμοποίησε το όνομα “φαντασία” για να περιγράψει την ελευθερία γραφής που επέλεξε και να προτείνει μια προσωπική έκφραση. Η Polonaise-fantaisie ήταν αφιερωμένη στην κυρία A. Veyret. Γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1846. Η Barcarolle γράφτηκε μεταξύ φθινοπώρου 1845 και καλοκαιριού 1846. Ο συνθέτης πέθανε τρία χρόνια μετα. Βασισμένο στο ύφος και το ρυθμό μιας Barcarolle, διαθέτει μια πλούσια ρομαντική, γοητευτική αύρα από την αρχή μέχρι το τέλος. Όλα τα έργα παίχτηκαν τόσο μα τόσο προσωπικά και όμορφα!
Θέλω να γράψω όμως περισσότερα για την Σονάτα γιατί έτσι θα δώσω τα χρώματα της ερμηνείας του Πογκορέλιτς σε όλο το πρόγραμμα.
Ήταν ένα αριστούργημα η Σονάτα αρ 3 op. 58 (1844). Λεπτές γραμμές, τραγικές εξάρσεις, ανάμειξη ήχων υποβλητική, συγκλονιστικό φινάλε. Νομίζω ότι μπορώ να τολμήσω να γράψω ότι ακούσαμε την σονάτα Σοπέν / Πογκορέλιτς. Ήταν ένας θεατρικός μονόλογος στη σκηνή, που μας έπαιρνε μαζί του, από την πρώτη μέχρι την τελευταία πινελιά.
Ανέδειξε για πολλοστή φορά ότι εκτός από το εκφραστικό μελωδικό σχήμα, το ρομαντικό τραγούδι, υπάρχουν δεκάδες παράμετροι για να οδηγήσουν σε μια ανθεκτική στο χρόνο, πανανθρώπινη ερμηνεία. Το παίξιμο του Πογκορέλιτς θυμίζει ατόφια τον Πογκορέλιτς. Η κάθε λεπτομέρεια στη θέση της, το παίξιμο κυλιστό, αποφασιστικό, αυθόρμητα αληθινό, ελκυστικό. Τα δύο χέρια δεν παίζουν μόνα τους νότες, υποστηρίζονται από την ψυχή, το μυαλό, την καρδιά, την μνήμη της αφής του, από τη γνώση εις βάθος του τι μπορεί να του δώσει, σαν πρώτη ύλη, σαν εργαλείο, το σημερινό πιάνο.
Δεξιά, το ψηλό αγόρι, στην τάξη του E. M. Timakin, στη Μόσχα
Τον ακούσαμε να ζωγραφίζει εσωτερικές κινήσεις, να μεταβάλλει λίγες, ελάχιστες, πολλές νότες σε εικαστικό πίνακα, να απαγγέλει στίχους για τη θλίψη, τη χαρά, τη φύση, το θυμό, τη μοναξιά και το αδιέξοδο, την προσμονή, αλλά κάποιες στιγμές αξιοποιούσε εντυπωσιακά ακόμα και την υπερβολική εσωστρέφεια του. Έχτισε νότα-νότα και άγγιγμα με άγγιγμα στο πλήκτρο, σκηνές εκπληκτικής έκφρασης και έντασης. Ο ήχος του μιλούσε ασταμάτητα αν και το γερασμένο πιάνο δεν βοηθούσε.
Συμβολικά θα αναφερθώ και στην εκπληκτική απόδοση του στην Βαρκαρόλα σε φα δίεση μείζονα έργο 60, χωρίς να υποτιμήσω τις άλλες εξαίσιες ερμηνείες της βραδιάς.
Ένας πιανίστας μαγικός, ποιητής αφιερωμένος στην λεπτομέρεια των ήχων και των παύσεων, των κορυφώσεων και της ευαισθησίας που δένει σταθερά τη μουσική με το σύμπαν. Δεν υπάρχουν λόγια!
Η ιδιότητα μου ως μουσικού, με ωθεί στο να γράψω αφενός σελίδες για τη συναυλία αυτή, αλλά εγώ μου απαντώ ότι δεν υπάρχει λόγος.
Θα χειροκροτήσω μαζί με τους αμέτρητους ακροατές της συναυλίας στην Αθήνα, με τις λίγες αυτές γραμμές, αυτόν τον άνθρωπο – πρότυπο, που επέλεξε να αφιερωθεί στην Μουσική, και υπηρετεί με απόλυτη συνέπεια και σοβαρότητα την επιλογή του. Τιμά όλους όσοι ασχολούμαστε με τη μουσική εφ’ όρου ζωής. Ελπίζω να πήραν οι νεότεροι ακροατές, την παρότρυνση, τη στήριξη από την καθαρά αναβλύζουσα οπτική και ακουστική εικόνα του Πογκορέλιτς. Χαίρομαι γιατί ήταν εντυπωσιακά μεγάλος ο αριθμός τους στην αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης.
Ο Πογκορέλιτς έχει πολλές φορές πει: «Η ουσιαστική ερμηνεία δεν έρχεται από μόνη της. Είναι μια κατάκτηση που συνδέεται με τον χρόνο που θα αφιερώσει ο μουσικός »- «Στην προσπάθεια επίτευξης του καλύτερου αποτελέσματος, ο κανόνας είναι να ακούς και να φαντάζεσαι».
Εγώ και όχι βέβαια μόνον εγώ, νιώθω ευτυχής για τον Σοπέν της 30ης Σεπτεμβρίου, αλλά και για τον Σούμπερτ του, που άκουσα μαζί με τον Σοπέν, πρόσφατα στο Μιλάνο , όπως επίσης και για τον Ραχμάνινοφ και τον Μπετόβεν της τελευταίας του (2019) δισκογραφικής παρουσίας.
Μακάρι να τον υποδεχτούμε και πάλι στην Ελλάδα σύντομα.
2020-Madrid