Τρία σενάρια για την Ουκρανία: Να περιμένουμε το πρώτο, να δουλέψουμε για το δεύτερο και να ελπίζουμε για το τρίτο.
«Πες μου πώς τελειώνει αυτό;» Eίναι μία από εκείνες τις ερωτήσεις που λένε οι άνθρωποι όταν πρόκειται για κάποια ταινία. Μερικές φορές όμως ισχύει το ίδιο και στην πραγματική ζωή. Αυτό άλλωστε τούτη την περίοδο είναι το κρίσιμο ερώτημα για τον πόλεμο στην Ουκρανία,που όμως αρκετές φορές σκεπάζεται από το δράμα των ανθρώπων και τη φρίκη των καθημερινών γεγονότων.
Λίγο πριν το ξέσπασμα του πολέμου, οι περισσότεροι στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες περίμεναν μια γρήγορη ρωσική στρατιωτική νίκη. Αυτό αποδείχθηκε λάθος – και νομίζω ότι θα υπάρχουν περισσότερες εκπλήξεις. Άρα όλες οι προβλέψεις πρέπει να γίνονται με προσοχή.
Σήμερα υπάρχουν τρία σενάρια για την Ουκρανία που φαίνονται πιο πιθανά.
Το πρώτο — το πιο τραγικό και το πιο πιθανό — είναι ότι αυτός ο πόλεμος θα συνεχιστεί για πολλούς μήνες.
Το δεύτερο — ίσως στο 30 τοις εκατό — είναι να υπάρξει ειρηνευτική διευθέτηση.
Το τρίτο σενάριο — ίσως 10%— είναι ότι υπάρχει κάποιο είδος πολιτικής αναταραχής στη Ρωσία, που περιλαμβάνει την ανατροπή του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και μια νέα προσέγγιση στην Ουκρανία.
Το μακροχρόνιο, συντριπτικό σενάριο πολέμου προϋποθέτει ότι ούτε η Ρωσία ούτε η Ουκρανία είναι πλέον ικανές να επιτύχουν ολοκληρωτική νίκη και ότι καμία δεν είναι διατεθειμένη να παραδεχτεί την ήττα. Ο Πούτιν παλεύει για να σώσει την πολιτική του ζωή και οι Ουκρανοί για να σώσουν τη χώρα τους.
Μετά από μήνα σύγκρουσης, η Ρωσία απέτυχε να ελέγξει τις μεγάλες πόλεις της Ουκρανίας και έχει υποστεί μεγάλες απώλειες ανδρών και εξοπλισμού. Οι Ρώσοι μπορεί να είναι έτοιμοι να κατακτήσουν το στρατηγικό λιμάνι της Μαριούπολης — αλλά μόνο καταστρέφοντάς το στην πορεία.
Η αυξανόμενη βαρβαρότητα των ρωσικών τακτικών, η οποία είναι απολύτως ορατή στη Μαριούπολη, είναι ένας οδηγός για το μέλλον. Καθώς οι Ρώσοι απελπίζονται μπορεί να γίνουν ακόμη πιο μοχθηροί. Υπάρχουν δυσοίωνες ενδείξεις ότι το Κρεμλίνο εξετάζει την χρήση χημικών όπλων που ήδη χρησιμοποιούνται στη Συρία.
Αλλά το Κίεβο έχει περίπου έξι φορές τον πληθυσμό της Μαριούπολης. Το να περικυκλώνεις την πρωτεύουσα της Ουκρανίας, να τη βομβαρδίζεις για να υποταχθεί και στη συνέχεια να πάρεις τον έλεγχό της με επιτυχία φαίνεται πέρα από τις δυνατότητες του ρωσικού στρατού. Ακόμη και η κατάληψη της Οδησσού, η οποία θα επέτρεπε στη Ρωσία να ελέγχει αποτελεσματικά την ακτογραμμή της Ουκρανίας, θα μπορούσε να διαρκέσει μήνες και να συνεπάγεται την καταστροφή της πόλης-λιμάνι που λειτουργεί ως αρχηγείο των ουκρανικών ναυτικών δυνάμεων.
Εκτός από την πρόκληση τρομερών απωλειών, ένας παρατεταμένος πόλεμος θα αύξανε σταθερά τον κίνδυνο κλιμάκωσης. Η πίεση στους δυτικούς ηγέτες να παρέμβουν θα αυξανόταν καθώς οι φρικαλεότητες θα επιδεινωθούν. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης είναι πιθανό να συνεχίσουν να αντιστέκονται σε αυτήν την πίεση. Ωστόσο, η αυξημένη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία μπορεί να θολώσει τη γραμμή μεταξύ επέμβασης και μη επέμβασης – αυξάνοντας τον κίνδυνο μιας άμεσης σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης.
Οι τρομακτικές απώλειες και για τις δύο πλευρές, τώρα και στο μέλλον, θα πρέπει να αυξήσουν τις προοπτικές για μια ειρήνη μέσω διαπραγματεύσεων. Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί μιλούσαν σχεδόν από την αρχή της σύγκρουσης. Οι Ουκρανοί φαίνεται να έχουν αποδεχτεί ότι δεν θα ενταχθούν στο ΝΑΤΟ και αντίθετα θα είναι ένα ουδέτερο κράτος. Αυτό ήταν ένα από τα κύρια αιτήματα της Ρωσίας και θα μπορούσε να επιτρέψει στον Πούτιν να διεκδικήσει κάποιου είδους νίκη.
Υπάρχουν και άλλα μεγάλα ζητήματα που παραμένουν άλυτα. Το καθεστώς της ρωσοκρατούμενης Κριμαίας, του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ, τα οποία η Ρωσία αναγνωρίζει πλέον ως ανεξάρτητα κράτη, δεν έχει συμφωνηθεί. Μια ειρηνευτική διευθέτηση μπορεί να χρειαστεί να περιλαμβάνει κάποιου είδους δημιουργικό συμβιβασμό που θα αποδέχεται το σημερινό status quo.
Ακόμα κι αν μπορούσε να υπάρξει συμφωνία σε αυτά τα θέματα, θα παρέμεναν άλλα πολύ δύσκολα ζητήματα σε εκκρεμότητα. Πλέον, η Ουκρανία — όπως είναι κατανοητό — θέλει κάποιο είδος διεθνών εγγυήσεων ασφάλειας.
Αλλά αν αυτό έμοιαζε με την ένταξη στο ΝΑΤΟ με άλλο όνομα, μπορεί να μην γίνει αποδεκτό από τη Ρωσία ή και από τις ίδιες τις κυβερνήσεις του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία μπορεί να απαιτήσει την άρση των δυτικών κυρώσεων ως προϋπόθεση για την απόσυρση των στρατευμάτων της. Αλλά οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα είναι απρόθυμες να τερματίσουν το καθεστώς – παρία της Ρωσίας, όσο ο Πούτιν παραμένει στην εξουσία.
Η τρέχουσα υπόθεση στην Ουάσιγκτον είναι ότι οι Ρώσοι μάλλον δεν διαπραγματεύονται με καλή πίστη. Ακόμη και η ανακοίνωση της κατάπαυσης του πυρός είναι πιθανό να αντιμετωπιστεί με σκεπτικισμό – καθώς η Ρωσία μπορεί απλώς να την χρησιμοποιήσει ως ευκαιρία για να ανασυνταχθεί στρατιωτικά.
Αν ο Πούτιν είναι πράγματι ακόμα προσκολλημένος στον πόλεμο, μπορεί να κάνει άλλο ένα καταστροφικό λάθος. Η πίεση στη ρωσική οικονομία και τον στρατό θα αυξηθεί μόνο τους επόμενους μήνες. Ορισμένοι στρατιωτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι ο στρατός μπορεί σύντομα να έχει έλλειψη πυρομαχικών και στρατευμάτων. Υπάρχουν ελλείψεις στα καταστήματα και οι τιμές ανεβαίνουν.
Οι εκδηλώσεις δημόσιας διαφωνίας συνεχίζονται στη Ρωσία, παρά τον κίνδυνο για τους διαδηλωτές. Ο ίδιος ο Πούτιν έχει αρχίσει να εκδίδει οργισμένες καταγγελίες για προδότες κλπ. Ορισμένα ανώτερα στελέχη των υπηρεσιών πληροφοριών έχουν τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό.
Από την άλλη πλευρά, η μετάφραση όλης αυτής της σύγχυσης και του πανικού σε ένα αποτελεσματικό πραξικόπημα κατά του Πούτιν είναι μια πολύ μεγάλη ιστορία. Ο Ρώσος ηγέτης είναι πολύ προσεκτικός σχετικά με την ασφάλειά του — τόσο προσεκτικός που δεν φαίνεται διατεθειμένος να επιτρέψει ακόμη και στενούς βοηθούς να τον πλησιάσουν.
Το Κρεμλίνο έχει προχωρήσει σε εκκαθαρίσεις όλων των φωνών που αντιτίθενταν στις θέσεις του προέδρου Πούτιν. Θα υπάρξει διαφωνία και αγωνία σε όλο το ρωσικό σύστημα — αλλά ο συντονισμός τους σε μια αποτελεσματική συνωμοσία για την απομάκρυνση του Πούτιν μπορεί να μην είναι δυνατός.
Αυτές είναι λοιπόν οι τρεις επιλογές: ένας παρατεταμένος πόλεμος, ειρηνευτική διευθέτηση, ή πραξικόπημα στη Ρωσία. Να περιμένετε το πρώτο, να δουλέψετε για το δεύτερο και να ελπίζετε για το τρίτο.